Przełomowe decyzje w Europie. Co to oznacza dla Palestyńczyków? Ekspert wskazuje na niebezpieczeństwo

Francja jako kolejny kraj uznała państwo palestyńskie. W miniony weekend szefowie rządów: Kanady - Mark Carney, Australii - Anthony Albanese i Wielkiej Brytanii - Keir Starmer, a także minister spraw zagranicznych Portugalii Paulo Rangel w osobnych komunikatach ogłosili, że ich kraje uznają państwowość Palestyny.

Premier Hiszpanii Pedro Sanchez stwierdził, że po niedzielnej decyzji w tej sprawie rządów Australii, Kanady i Wielkiej Brytanii przyjdzie czas na kolejne państwa. Obecnie ok. 150 krajów formalnie uznaje Palestynę jako państwo.

Dzieje się to w reakcji na koszmar mieszkańców Strefy Gazy. We wtorek, 16 września, armia Izraela rozpoczęła ofensywę na Gazę, największe miasto Strefy. Stało się to po tygodniach intensywnych ostrzałów i ataków. Nowa ofensywa wywołała panikę i kolejną falę ucieczek Palestyńczyków z miasta. Izraelski plan zakłada wysiedlenie całej, liczącej około miliona osób, ludności Gazy na południe. Według armii z miasta wyjechało dotychczas ok. 400 tys. osób.

Nowa ofensywa spotkała się z krytyką m.in. ONZ, Unii Europejskiej czy Wielkiej Brytanii.

Według Pawła Rakowskiego, eksperta ds. Bliskiego Wschodu, obecne deklaracje i działania kolejnych państw zmienią bardzo dużo. Choć nie są to optymistyczne prognozy. - Palestyny już może nie być - mówi krótko.

- Benjamin Netanjahu zapowiada, że reakcja Izraela będzie bezwzględna. Za każdym razem, gdy kolejny kraj będzie uznawał Palestynę jako państwo, Izrael będzie anektował coraz więcej terytorium. Będzie można ją uznać, ale w praktyce przestanie istnieć. To jest bardzo duże zagrożenie - mówi w rozmowie z Wirtualną Polską ekspert.

- Izrael oczywiście prowadzi swoją politykę nieustannie taką samą od wielu lat, natomiast ta polityka jest rozłożona w czasie; teraz Netanjahu już zapowiedział, że program osadniczy będzie zdwojony. Sytuacja może być dużo gorsza niż nawet do tej pory - zwraca uwagę Paweł Rakowski.

- Trzeba szczególnie zwrócić uwagę na Londyn i Paryż. To są dwa najważniejsze kraje, jeśli chodzi o uznanie kwestii palestyńskiej. I to nie jest do końca jakiś przejaw dobrej woli, sprawiedliwości dziejowej. To jest bardzo poważna polityka. Wielka Brytania i Francja chcą w ten sposób pokazać, że jeszcze coś znaczą - mówi.

Wskazując na Londyn, zwraca uwagę na ogromne pieniądze, jakie są w tle politycznych decyzji. - Od wielu lat gromadzi się tam potężne miliardy z krajów arabskich. Odczytuję to w ten sposób, że te wpływy przeważyły - ocenia.

Według Rakowskiego teraz wszystko zależy od Donalda Trumpa. - Izrael od dłuższego czasu bazuje tylko i wyłącznie na poparciu bezwzględnym Ameryki. Większość krajów wschodnich, zachodnich i północnych, południowych uznało Palestynę i zostają tylko Stany Zjednoczone. Benjamin Netanjahu najbardziej obawia się tego, że w końcu Trump, który do tej pory nie zajął jasnego stanowiska ws. Palestyny, stanie po stronie krajów, które ją uznały - mówi nam ekspert.

Rakowski zwraca też uwagę na protesty, które są w Izraelu i wskazuje na proporcje. - Jak w 10-milionowym kraju na ulice wyjdzie 100-200 tysięcy ludzi, to oczywiście jest dużo, ale przy urnach wyborczych większość od 15 lat z jedną przerwą głosuje na Netanjahu.

Przypomniał, że w niedzielę Benjamin Netanjahu został ogłoszony najbardziej wpływowym Żydem 2024 roku. Rakowski przestrzega zatem przed pewną pułapką myślenia, że Netanjahu jest niepopularny. - On jest wciąż bardzo popularny, mimo że jego sytuacja pogorszyła się po 7 października - podkreśla.

- To jednak najlepiej pokazuje to, że często protesty w największych aglomeracjach, które skupiają na sobie uwagę mediów, nie są reprezentatywne na tyle, żeby aż do takich wniosków dochodzić - dodaje.

W ocenie eksperta Izrael chce "zamknąć dyskusję, zamknąć wszelką debatę i zamknąć wszelkie działania polityczne na przyszłość ws. Palestyny". - Właśnie tworzy politykę faktów dokonanych. To dzieje się tu i teraz. Wyłącznie od Trumpa zależy, czy to powstrzyma - podsumowuje.

Jak analizuje BBC, Palestyna posiada placówki dyplomatyczne za granicą i drużyny występujące w zawodach sportowych, w tym na igrzyskach olimpijskich, a jednocześnie nie ma uzgodnionych międzynarodowo granic, stolicy ani armii.

Należy przypomnieć, że w 1948 roku, po II wojnie światowej, Wielka Brytania wycofała się z Palestyny, przekazując problem podziału terytorium Organizacji Narodów Zjednoczonych. Przegłosowano wówczas rezolucję, która przewidywała utworzenie w Palestynie dwóch państw: żydowskiego i arabskiego (palestyńskiego). Zgodnie z tym planem, ponad 50 proc. ziem Palestyny miało przypaść Żydom.

Niedługo po tej decyzji, 15 maja 1948 roku, w Tel Awiwie David Ben Gurion odczytał deklarację niepodległości Izraela. Izrael zatem ogłosił niepodległość, podczas gdy Palestyńczycy tego nie uczynili - wskazuje w swoim komentarzu dr Bartosz Bojarczyk z Katedry Międzynarodowych Stosunków Politycznych.

Bojarczyk wskazuje, dlaczego Palestyńczycy nie ogłosili wówczas niepodległości. Tłumaczy, że jedną z przyczyn był fakt, że państwa arabskie obiecały Palestyńczykom zniszczenie Izraela i przekazanie im całego terytorium. Po drugie, Palestyńczycy nie posiadali wówczas dobrze wykształconej i zjednoczonej reprezentacji politycznej, co skłoniło ich do oparcia się na wsparciu ze strony krajów arabskich.

W 1944 roku Egipt, Syria, Liban, Irak i Transjordania podpisały Protokół Aleksandryjski, zapowiadający utworzenie Ligi Państw Arabskich. Przywódcy arabscy konsekwentnie zapewniali, że odrębne państwo palestyńskie nie jest potrzebne, gdyż to oni "wyzwolą" Palestyńczyków.

Stosunki dyplomatyczne między Polską a Palestyną zostały formalnie nawiązane w lipcu 1982 roku. Mimo skomplikowanego kontekstu bliskowschodniego konfliktu wzajemne relacje polsko-palestyńskie charakteryzują się stałością, co odzwierciedla polskie poparcie dla aspiracji narodu palestyńskiego do samostanowienia i własnego państwa.

Początki oficjalnych kontaktów polsko-palestyńskich sięgają połowy lat 70. ubiegłego wieku, kiedy to w Warszawie otwarto Biuro Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP). Był to istotny krok, który świadczył o rosnącym zaangażowaniu Polski w kwestie palestyńskie. Przełom nastąpił w lipcu 1982 roku, gdy nawiązano pełne stosunki dyplomatyczne, podnosząc rangę biura OWP do szczebla ambasady.

Kolejnym kluczowym momentem było uznanie przez Polskę proklamacji niepodległego państwa palestyńskiego w 1988 roku. W konsekwencji tej decyzji Ambasada OWP w Warszawie zmieniła nazwę na Ambasadę Palestyny, co symbolicznie i politycznie podkreśliło uznanie przez Polskę dążeń Palestyńczyków do państwowości.

Po polskiej stronie, w styczniu 2005 roku, w Ramallah uruchomiono Biuro Przedstawiciela RP przy Palestyńskiej Władzy Narodowej (PWN). Symbolicznym uzupełnieniem sieci kontaktów było utworzenie w styczniu 2012 roku Konsulatu Honorowego RP w Betlejem.

Z drugiej jednak strony w głosowaniach w 2011 r. w sprawie członkostwa Palestyny w UNESCO oraz w 2012 r. w sprawie przyznania Palestynie statusu nieczłonkowskiego państwa-obserwatora ONZ Polska wstrzymała się od głosu.

Jak zwraca uwagę Politico, ważne stolice UE – Berlin i Rzym – odrzucają pomysł uznania Palestyny. Kanclerz Niemiec Friedrich Merz podkreślił, że uznanie Palestyny może nastąpić "na końcowym etapie, a nie na początku" procesu pokojowego.

Z kolei premier Włoch Giorgia Meloni i jej szef dyplomacji Antonio Tajani uznają inicjatywę za "bezużyteczną". Grecja i Holandia również nie zamierzają się przyłączyć.

Eksperci podkreślają, że inicjatywa Macrona ma wymiar głównie symboliczny. – To nie zmieni sytuacji w Gazie, gdzie trwa izraelska ofensywa lądowa – ocenił były ambasador Francji przy Unii dla Regionu Morza Śródziemnego Karim Amellal, cytowana przez Politico. Inni komentatorzy wskazują, że stawką jest raczej długofalowe przesunięcie w polityce Europy wobec Izraela, czego przejawem mogą być rozważane sankcje handlowe.

1988:

• ZSRR
• Polska

2008:

• Kostaryka

2010:

• Argentyna
• Brazylia
• Boliwia
• Ekwador

2011:

• Chile
• Gujana
• Paragwaj
• Cypr
• Syria
• Honduras
• Salwador
• Belize
• Islandia

31 października 2011:

• Palestyna oficjalnie została 194. członkiem UNESCO

2012:

• 29 listopada 2012: Palestyna (jako Autonomia Palestyńska) uzyskała status nieczłonkowskiego państwa-obserwatora ONZ na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego

2014:

• 17 grudnia 2014: Parlament Europejski przyjął uchwałę o uznaniu "w zasadzie" (in principle) państwowości palestyńskiej
• Grudzień 2014: Zgromadzenie Państw-Stron Międzynarodowego Trybunału Karnego uznało Palestynę za państwo
• 2015:1 stycznia 2015: Palestyna stała się państwem-stroną Statutu Rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego
• 26 czerwca 2015: Stolica Apostolska podpisała układ ogólny z Państwem Palestyna, oficjalnie uznając je po raz pierwszy

2024:

• 22 maja 2024: Irlandia
• 22 maja 2024: Hiszpania
• 22 maja 2024: Norwegia

2025:

• Kanada
• Australia
• Wielka Brytania
• Francja

Katarzyna Bogdańska, dziennikarka Wirtualnej Polski