Nobel dla fizyków

Relacja korespondenta Radia ZET

"Od kiedy ludzie mieszkali na Ziemi, fascynowały nas zjawiska optyczne. Stopniowo odkrywaliśmy naturę światła. Tegoroczna nagroda Nobla z fizyki przyznana została trzem naukowcom zajmującym się optyką" - napisała komisja.

80-letni Roy Glauber otrzymał wyróżnienie komisji noblowskiej za teoretyczny opis zachowania cząstek światła.

John Hall (71 lat) z USA i Theodor Haensch (64 lata) z Niemiec zostali uhonorowani za wkład w rozwój precyzyjnej spektroskopii laserowej, czyli za określenie barwy światła atomów i cząsteczek z ekstremalną dokładnością.

Światło zachowuje się zarówno jak strumień cząsteczek (kwantów), jak i fala. Roy Glauber stworzył podstawy optyki kwantowej, która obejmuje także światło widzialne. Wyjaśnił podstawowe różnice miedzy rozgrzanymi obiektami w rodzaju żarówki czy świecy (które emitują światło będące mieszaniną częstotliwości i faz), a światłem lasera - o jednolitej częstotliwości i fazie.

Dzięki Johnowi Hallowi i Theodorowi Haenschowi stało się możliwe mierzenie częstotliwości z dokładnością do jednej biliardowej (miliard miliardów) a w przyszłości - jeszcze tysiąc razy dokładniejsze (do jednej trylionowej). Umożliwia to konstruowanie laserów o niezwykle jednorodnym widmie promieniowania, a dzięki technice "grzebienia częstotliwości" precyzyjne określanie barwę każdego światła.

Optyczny grzebień częstotliwości to źródło światła, które emituje promieniowanie o różnych, ściśle określonych częstotliwościach. Ich wykres wygląda jak grzebień o równo rozmieszczonych zębach.

Technika ta jest tak dokładna, że można z jej pomoc sprawdzać niezmienność praw natury, budować superprecyzyjne zegary czy za pomocą systemu nawigacji satelitarnej mierzyć, jak wypiętrzają się góry. W przyszłości dzięki tak dużej precyzji pomiarów statki kosmiczne będą podróżować dalej i trafiać bezbłędnie do celu. Powstaną kosmiczne układy teleskopów do wykrywania fal grawitacyjnych lub zsynchronizowane układy zwierciadeł zdolne do badania odległych układów planetarnych.

Wysokość nagrody wynosi 10 mln koron szwedzkich (około 1 mln euro).

Ogłoszenie nazwisk tegorocznych laureatów nagrody Nobla z fizyki opóźniło się o blisko kwadrans z... powodu trudności z dodzwonieniem się do jednego z laureatów, by powiadomić go o wyróżnieniu.

Profesor Włodzimierz Zawadzki z Instytutu Fizyki PAN uważa, że tegoroczni laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w pełni zasłużyli na wyróżnienie.

Profesor Zawadzki wyjaśnił, że Glauber w swoich badaniach opiera się na założeniu, że światło jest zarówno falą jak i cząstką oraz że może mieć własności koherencji, czyli spójności. Specjalista wyjaśnił, że jest to teoria światła, która może mieć zastosowanie w optoelektronice, w przesyłaniu światła na wielkie odległości i w światłowodach.

Nagrodę Nobla za osiągnięcia naukowe przyznano po raz pierwszy właśnie w dziedzinie fizyki w 1901 roku. Laureatem został wówczas Wilhelm Roentgen, odkrywca promieni X. Od tej pory wyróżnieniem Szwedzkiej Akademii uhonorowano 174 osoby, w tym dwie kobiety - Polkę Marię Skłodowską-Curie w 1903 roku oraz Amerykankę niemieckiego pochodzenia Marię Goeppert-Meyer w 1963 roku.

W gronie osób, które otrzymały Nobla w dziedzinie fizyki znajdują się między innymi Albert Einstein, Max Planck i Niels Bohr.

W ubiegłym roku Nobla w tej dziedzinie przyznano amerykańskim fizykom: Davidowi Grossowi, Davidowi Politzerowi oraz Frankowi Wilczkowi za pracę dotyczącą asymptotycznej swobody w teorii silnych oddziaływań między cząstkami elementarnymi.