Nie ma zgody na szantaż

Gość Niedzielny:Jak Pan odnosi się do roszczeń Niemców w sprawie zwrotu niemieckich dóbr kultury, pozostałych w Polsce po II wojnie światowej?

Władysław Bartoszewski: Te sprawy trzeba cierpliwie wyjaśniać, na zasadzie znalezienia polubownego wyjścia, bez stawiania ekstremalnych żądań. Nie mówię w kontekście prawnym, bo nie jestem prawnikiem. Mówię o kontekście historycznym i moralnym. Jest wyjście o charakterze globalnym, ale wymaga to cierpliwości i dobrej woli z obu stron. A jest to możliwe, bo w obu krajach są rządy kierowane przez chrześcijan i byłoby to dobrym sygnałem, że chrześcijańscy politycy umieją znaleźć konsensus.

– O to trzeba by zapytać prawników. Wtedy Niemcy nie istniały jako państwo, ale były strefy okupacyjne. W tej chwili Polska i Niemcy są razem w Unii, są sojusznikami w NATO. Można zastanowić się nad różnymi sprawami, ale nie wymuszać ani grozić, bo w moim przekonaniu żadnych podstaw do gróźb ani do powoływania się na jakieś normy prawne w konwencji, które były podpisywane zanim zrodził się hitleryzm, w ogóle nie ma.

– Ja całkowicie odrzucam nastawienie szantażowe, czyli wymuszanie czegoś za cenę czegoś innego. Musi być otwarta dobra wola dla zrozumienia problemu. My mamy nasze problemy, które formułuje ambasador Kowalski w imieniu MSZ. I to nie jest wymysł obecnego rządu, bo ten sam Wojciech Kowalski zajmował się tymi samymi sprawami przy pięciu poprzednich rządach III RP. On ma pewną ciągłość doświadczeń. I wie o różnych stadiach rozmów z Niemcami. Ale rzeczywiście, podobno od dwóch lat rozmowy zostały w pełni przerwane. Podobno – ja akt nie mam w rękach, odkąd przestałem być ministrem. Mogę tylko tyle powiedzieć, że przy ostatnim poprzednim rządzie chrześcijańskim Jerzego Buzka były pewne próby z inicjatywy polskiej, żeby znaleźć formę rozwiązania tych rzeczy. Niestety, Niemcy tej propozycji nie podchwycili. Tyle mogę powiedzieć, reszta jest tajemnicą służbową.

– Nie wiem. Natomiast przeczytałem w ostatnim numerze bynajmniej niechrześcijańskiego i nierządowego tygodnika „Der Spiegel”, czytanego przez kilka milionów czytelników, że Niemcy stosują nierówną miarę, jeśli chodzi o dobra kultury, które znajdują się w USA, we Francji i w Polsce.

– Tak jest. To napisało niemieckie, bardzo poczytne pismo, bynajmniej niezwiązane z rządem niemieckim…

– …niekoniecznie nam przychylne, ale też niebędące oficjalnym wyrazicielem stanowiska rządu pani Merkel. Wiem tylko jedno: między krajami, które są sprzymierzeńcami, nie może funkcjonować model wymuszeń.

– Oczywiście, że przemawia, bo to jest robione bardzo sprytnie i inteligentnie. Cała prasa niemiecka podniosła tę sprawę nagle kilkanaście dni temu. Ja tę prasę czytam codziennie. A my nie mamy dobrej koniunktury w świecie, ale ona nie jest spowodowana sprawą dóbr kultury. A ponieważ nie mamy dobrej koniunktury, bywają takie pomysły, żeby to wykorzystać dla formułowania różnego rodzaju roszczeń. Bo jesteśmy w tej chwili słabi. A mogliśmy być mocniejsi.

Rozmawiał Jacek Dziedzina