M. Środa dla WP: B. Geremek - polityk i intelektualista
Z reguły intelektualiści nie biorą się za politykę, a politycy stronią od jakiejkolwiek wiedzy; nie czytają nawet ustaw, nad którymi głosują. Pamiętam, w jakie zadziwienie wprawiały mnie obrady parlamentu, gdy bywałam w nim jako pełnomocnik rządu: wrzawa, inwektywy, czytanie gazet, żadna z parlamentarnych mów (w każdym razie w czasie gdy obrady transmitowała telewizja) nie miała charakteru merytorycznego, wszyscy tępo walili w przeciwników politycznych a wzorcem intelektualnej finezji były (i niestety nadal są ) „bon młoty” Cymańskiego i arogancja Kurskiego. Być może polityk to takie zwierze, że im mniej ma rozumu, tym bardziej jest skuteczny? Być może w polityce potrzebna jest gruboskórność, chamstwo, kłamstwo, cynizm, hucpa. Być może rozsądek, mądrość, wiedza, prostolinijność, kultura osobista czy wreszcie ideowość taktowane są jako cechy politykę ograniczające lub zgoła niszczące.
Już Platon pisał o Sokratesie, że zły byłby z niego polityk, gdyż jest jak ryba drętwa: paraliżuje myślą. Jego „ofiary” zamiast do działania, zmuszane są do refleksji, która wymaga wiedzy, znajomości argumentów, umiejętności wnioskowania. Człowiek, który myśli nadaje się do zacisza bibliotek, a nie do sejmu czy rządu. Tu potrzeba innych kwalifikacji. Jakich? Tego doprawdy nie wie nikt. Tak jak wszyscy są nader sceptyczni, co do trwałości i powagi związków między polityką a etyką. Bo skoro polityczny sukces jest często udziałem ludzi marnych i nijakich, to moralna cnota i wielka osobowość nie ma, być może, w polityce nic do roboty. Bo i rzeczywiście, ludzi wielkiego formatu w polityce jak na lekarstwo. A i jego ubywa.
Można się spierać o ocenę politycznych dokonań prof. Geremka, ale nie sposób podważać jego roli jako osoby, która utrzymywała w polityce wysokie standardy moralne i kompetencyjne. Uosabiał rzadkie, można powiedzieć niezwykłe, na polskiej scenie politycznej, połączenie teoretycznych kompetencji, praktycznych umiejętności i moralnych cnót. Bo proszę mi pokazać jakiegoś innego polityka, który mając taką wiedzę, miałby zarazem tyle zdrowego rozsądku, dystansu, kultury osobistej, i którego osobowość miałaby taki format!
Rzecznik rozsądku, spokoju, refleksyjności. Osoba o wielkiej wiedzy historycznej, która dawała dystans do rzeczywistości i bieżącej, politycznej gorączki. Często podkreśla się doskonałą znajomość języków obcych prof. Geremka, w świecie nauki to standard, w świecie polityki – rzecz – jak dotąd - rzadka, paradoksalnie coraz rzadsza. Tymczasem polityka od czasów greckich to nie tylko umiejętność walki, ale i rozmowy, nie tylko pole bitwy, ale i salon, to zdolność do kompromisów, bo ucywilizowanie – jak twierdzili Grecy – polega na umiejętności stosowania przede wszystkim perswazji, a nie przemocy. Umiejętność „mowy” jest ważna szczególnie w polityce zagranicznej, gdzie prócz oficjalnych wystąpień kluczowe jest to, co dzieje się po nich. Zawsze jestem zażenowana, gdy widzę naszych polityków, w tym pana prezydenta, jak walczą ze swoimi kompleksami wynikającymi z nieznajomości języków obcych, jak nie potrafią, nawet gestem, nawiązać kontaktu z kimś kto nie mówi po polsku. Geremek był mistrzem słowa, nie tylko
polskiego. Po francusku mówił z finezją i wyrafinowaniem, języka angielskiego nauczył się z powodów politycznych, dlatego bez trudu poruszał się w środowisku polityków amerykańskich.
Mimo, że pół życia zajmował się polityką i wiele w polityce dokonał, nigdy nie miał się za rzecznika Prawdy i nigdy nie sycił się własną nieomylnością. Był grzeczny, ale stanowczy, elegancki, ale wyrazisty. Miał polityczną wizję, której nie udało mu się w całości zrealizować, doskonale sprawdzał się też jako polityczny rzemieślnik, doradca i mentor. Był politykiem, ale jednocześnie człowiekiem wielkiej mądrości. A mądrość to coś więcej niż wiedza i umiejętność jej stosowania, to również rozeznanie w świecie wartości, wobec których służba jest ważniejsza niż polityczny, krotochwilny sukces.
Magdalena Środa specjalnie dla Wirtualnej Polski