Kto miał największe zasługi dla powstania wolnej Polski? Nasze badanie
W czerwcu 1989 roku odbyły się pierwsze, częściowe wolne wybory.
Lech Wałęsa, Tadeusz Mazowiecki, Anna Walentynowicz, Jacek Kuroń, a może przewrotnie gen. Wojciech Jaruzelski, zgadzając się na rozmowy z opozycją - kto miał największe zasługi dla powstania wolnej ojczyzny? Wirtualna Polska zapytała o to w badaniu na panelu Ariadna.
Po blisko trzydziestu latach, które minęły od czerwcowych wyborów, politycy różną się w ocenach zasług dla wolnej Polski. Ostatni, ostry spór miał miejsce w styczniu 2019 roku. Minister kultury Piotr Gliński zdecydował o zmniejszeniu dotacji dla Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku o 3 mln złotych. W zamian za utrzymanie dotacji ministerstwo oczekiwało większego wpływu na radę programową, a tym samym na wystawę prezentowaną w ECS.
"Naszym celem jest przywrócenie ECS – zgodnie z jego misją – wszystkim spadkobiercom idei 'Solidarności'. Proponujemy m.in. utworzenie działu im. Anny Walentynowicz" – stwierdził minister Gliński.
W badaniu na panelu Ariadna postanowiliśmy zapytać: "Kto według Ciebie miał największe zasługi w obaleniu komunizmu i powstaniu wolnej Polski".
* Każdy z uczestników badania (przeprowadzone zostało w dniach 8-11 lutego 2019 roku) mógł wskazać na trzy osoby. Próba ogólnopolska osób od 18 lat wzwyż (N=1063). Kwoty dobrane według reprezentacji w populacji dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. Metoda: CAWI.*
Jan Rulewski - 3 proc.
W latach 1980-81 był przewodniczącym Regionu Bydgoskiego NSZZ "Solidarność. W czasie tzw. wydarzeń bydgoskich został pobity przez funkcjonariuszy MO podczas sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy. Internowany w stanie wojennym. Zwolniony został dopiero w 1984 roku na mocy amnestii. W wolnej Polsce wieloletni poseł, a następnie senator.
Bogdan Borusewicz - 3 proc.
Należał do Komitetu Obrony Robotników. Był jednym z twórców Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Redaktor pism "Robotnik" i "Robotnik Wybrzeża". W 1980 roku angażował się w organizację strajku w Stoczni Gdańskiej. Działał w strukturach odpowiedzialnych za stworzenie NSZZ "Solidarność". W grudniu 1981 roku kierował strajkiem w Stoczni. W stanie wojennym ukrywał się. Został aresztowany na początku 1986 roku. Po zwolnieniu uczestniczył w strajkach stoczniowych w 1988 roku. Między 1990 a 1991 rokiem był wiceprzewodniczącym Komisji Krajowej "Solidarności". W wolnej Polsce wieloletni poseł, a następnie senator.
Czesław Kiszczak - 4 proc.
W PRL był. im. szefem wywiadu wojskowego, a następnie szefem WSW i ministrem spraw wewnętrznych. To on nadzorował Służbę Bezpieczeństwa. Wchodził w skład Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, a w ekipie Wojciecha Jaruzelskiego był faktycznie drugim człowiekiem w państwie. Uczestniczył w rozmowach w Magdalence i brał udział w pracach Okrągłego Stołu w 1989 roku. W wolnej Polsce był sądzony m.in. za przynależność do związku przestępczego o charakterze zbrojnym oraz wydanie rozkazu użycia broni w kopalniach Manifest Lipcowy i Wujek. Zmarł w 2015 roku.
Jarosław Kaczyński - 5 proc.
W działalność opozycyjna był zaangażowany od lat 70. Współpracował m.in. z Komitetem Obrony Robotników i Komitetem Helsińskim. Był również związany z podziemnymi władzami "Solidarności”. Nie był internowany stanie wojennym. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. Był szefem kancelarii prezydenta Lecha Wałęsy (1990-1991), z którym z czasem się skonfliktował. Jarosław Kaczyński był senatorem, posłem. W latach 2006-2007 stał na czele rządu. Przewodniczył Porozumieniu Centrum, a obecnie jest prezesem Prawa i Sprawiedliwości.
Adam Michnik - 6 proc.
Jeden z głównych działaczy opozycji antykomunistycznej. W 1968 roku został najpierw relegowany z Uniwersytetu Warszawskiego, a następnie aresztowany w związku z wydarzeniami marcowymi. Był działaczem Komitetu Obrony Robotników i "Solidarności". Represjonowany jako więzień polityczny i wielokrotnie więziony (tylko do końca lat 70. był zatrzymywany około 100 razy). Redaktor prasy podziemnej. Był internowany w stanie wojennym. Uczestniczył w rozmowach w Magdalence i obradach Okrągłego Stołu. Poseł w latach 1989-1991. Od 1989 roku do dziś jest redaktorem naczelnym "Gazety Wyborczej".
Andrzej Gwiazda - 6 proc.
Uczestnik wydarzeń marcowych w 1968 i Grudnia '70. Współpracował z Biurem Interwencji KOR. Był wśród założycieli Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Represjonowany, wielokrotne zatrzymywany i aresztowany. W 1980 roku zainicjował strajk w Elmorze. Był członkiem prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej. Współtworzył NSZZ "Solidarność". Internowany w stanie wojennym, a następnie aresztowany. W latach 1986–1989 należał do liderów Grupy Roboczej Komisji Krajowej "Solidarności", która sprzeciwiała się negocjacjom z komunistami. Nie brał udziału w obradach Okrągłego Stołu. Zagorzały krytyk Lecha Wałęsy, o którym mówi, że zdradził "ideały Sierpnia”.
Władysław Frasyniuk - 8 proc.
W 1980 roku wstąpił do "Solidarności". Początkowo działał w Krajowej Komisji Porozumiewawczej, a następnie w Komisji Krajowej "S". Od 1981 przewodniczył zarządowi w Regionie Dolnośląskim. W latach 1982–1986 był kilkakrotnie więziony za działalność opozycyjną. Uczestnik obrad Okrągłego Stołu w 1989 roku. W latach 1991-2001 poseł na Sejm RP. Obecnie jest przedsiębiorca. Zagorzały krytyk rządów PiS.
Wojciech Jaruzelski - 9 proc.
Jako szef MON generał nadzorował tłumienie wystąpień robotników w czasie Grudnia '70. Od 1971 roku członek Biura Politycznego KC PZPR. W latach 1981-1985 prezes Rady Ministrów. Od października 1981 roku I sekretarz KC PZPR. 13 grudnia 1981 wprowadził stan wojenny i stanął na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. Nie uczestniczy w obradach Okrągłego Stołu, choć bez jego zgody nie mogłoby dojść do rozmów z opozycja antykomunistyczną. W 1989 roku został prezydentem RP. Urząd zdobył nie w wyborach powszechnych, ale na mocy porozumień z opozycją, został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe. Z urzędu ustąpił w grudniu 1990 roku. Był oskarżonym w procesie o sprawstwo kierownicze masakry robotników podczas Grudnia '70 oraz procesie dotyczącym wprowadzenia stanu wojennego. Generał zmarł w 2014 roku.
Bronisław Geremek - 12 proc.
W młodości członek PZPR (wystąpił z partii w 1968 roku na znak protestu przeciwko inwazji na Czechosłowację). Od drugiej połowy lat 70. działacz opozycji antykomunistycznej. W sierpniu 1980 był członkiem Komisji Ekspertów przy Międzyzakładowym Komitecie Strajkowym w Gdańsku. Jednym z doradców NSZZ "Solidarność”. Internowany w stanie wojennym. Od grudnia 1982 roku pełnił funkcje doradcy zdelegalizowanej "S". W 1983 roku został ponownie aresztowany. Brał udział w obradach Okrągłego Stołu. Wieloletni poseł na Sejm RP i europoseł. Był przewodniczącym Unii Wolności i szefem MSZ. W 2008 roku profesor zginął w wypadku samochodowym.
Lech Kaczyński - 13 proc.
W latach 70. współpracował z Biurem Interwencyjnym Komitetu Obrony Robotników. Prowadził szkolenia z prawa pracy dla robotników. Od 1978 roku działał w Wolnych Związkach Zawodowych Wybrzeża. Współpracownik prasy podziemnej. W Sierpniu '80 uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej. Na I Zjeździe Krajowym Delegatów "S" był w komisji programowej. W czasie stanu wojennego internowany. Po zwolnieniu uczestniczył w pracach Regionalnej Komisji Koordynacyjnej "S", a od 1985 roku wchodził w skład Rady Pomocy Więźniom Politycznym w Gdańsku. Uczestniczył w strajkach w Stoczni Gdańskiej w 1988 roku. Brał udział w rozmowach w Magdalence i obradach Okrągłego Stołu. W tym czasie blisko współpracował z Lechem Wałęsą. W 1990 roku został wiceprzewodniczącym KK "S". W wolnej Polsce był wieloletnim senatorem i posłem. Prezesem NIK i ministrem sprawiedliwości. W 2005 roku został prezydentem RP. Prof. Lech Kaczyński zginął w 2010 roku w katastrofie lotniczej w Smoleńsku.
Anna Walentynowicz - 14 proc.
Działaczka Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Wielokrotnie zatrzymywana i represjonowana (jej mieszkanie było punktem kontaktowym WZZ). Jej zwolnienie z pracy było bezpośrednią przyczyną strajku w Stoczni Gdańskiej w Sierpniu '80. Weszła w skład prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Jedna z sygnatariuszy Porozumień Sierpniowych. W stanie wojennym była internowana, a wkrótce po zwolnieniu, ponownie aresztowana. Była przeciwniczką negocjacji przy Okrągłym Stole. Zagorzale krytykowała Lecha Wałęsę, uważając - jak Andrzej Gwiazda - że sprzeniewierzył się "ideałom Sierpnia" i oskarżając go o współpracę z SB. Była często nazywana "Anną Solidarność". Zginęła w 2010 roku w katastrofie lotniczej w Smoleńsku.
Jacek Kuroń - 18 proc.
W młodości aktywny działacz ZMP i PZPR. W 1965 roku wspólnie z Karolem Modzelewskim, opracował "List otwarty do członków PZPR” pokazujący konflikt pomiędzy klasą robotniczą, a partyjną biurokracją. Został skazany na 3 lata więzienia. Ponownie do więzienia trafił w 1968 roku za udział w wydarzeniach marcowych.W 1977 roku był współzałożycielem Komitetu Obrony Robotników. W 1980 roku, po wybuchu strajków na Wybrzeżu, aresztowany. Po zwolnieniu doradzał Międzyzakładowemu Komitetowi Założycielskiemu "Solidarność". Był internowany w stanie wojennym. Uczestnik obrad Okrągłego Stołu (komuniści początkowo sprzeciwiali się jego udziałowi.) W wolnej Polsce wieloletni poseł oraz minister pracy i polityki socjalnej. Jacek Kuroń zmarł po długiej i ciężkiej chorobie w 2004 roku.
Stefan Wyszyński - 23 proc.
W 1950 roku - w ramach porozumienia z władzami PRL - prymas Stefan Wyszyński w zamian za potępienie wciąż walczących oddziałów partyzanckich uzyskał zgodę na naukę religii w szkołach i działalność KUL. Ugoda była krótkotrwała. Od 1953 r. do 1956 roku prymas był aresztowany. W 1965 roku kard. Wyszyński był jednym z inicjatorów orędzia biskupów polskich i niemieckich, który spotkał się z krytyką ze strony władz. W latach 1980-1981 prymas pełnił funkcję pośrednika w negocjacjach pomiędzy władzą, a "Solidarnością”. "Prymas Tysiąclecia" zmarł w maju 1981 roku.
Tadeusz Mazowiecki - 23 proc.
W latach 1961-1971 - wchodząc w skład tolerowanego przez komunistów opozycyjnego katolickiego klubu Znak - był posłem na Sejm PRL (czyniono mu z tego powodu zarzuty w późniejszym okresie). Od 1975 do 1981 roku był wiceprezesem warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej. W Sierpniu '80 w czasie strajku w Stoczni Gdańskiej przewodniczył grupie ekspertów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Po zakończeniu strajku został głównym doradcą Lecha Wałęsy i Krajowej Komisji Porozumiewawczej "Solidarności". Był pierwszym redaktorem naczelnym „Tygodnika Solidarność”. W stanie wojennym internowany. W 1988 roku ponownie doradzał strajkującym w Stoczni Gdańskiej. W wolnej Polsce był przewodniczącym Unii Demokratycznej, a następnie Unii Wolności. Przede wszystkim zapamiętamy go jako pierwszego niekomunistycznego premiera. Tadeusz Mazowiecki zmarł w 2013 roku.
Lech Wałęsa - 52 proc.
W Grudniu '70 jeden z przywódców strajku w Stoczni Gdańskiej. W 1978 roku zaangażował się w działalność Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Był członkiem redakcji "Robotnika Wybrzeża”. Współpracował z Komitetem Obrony Robotników. W latach 70. wielokrotne zatrzymywany przesłuchiwany, zatrzymywany i aresztowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. W sierpniu 1980 stanął na czele strajku w Stoczni Gdańskiej. 31 sierpnia 1980 z ramienia Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego podpisał z delegacją rządową tzw. porozumienia sierpniowe. W 1981 został wybrany pierwszym przewodniczącym NSZZ "Solidarność", która stała się masowym ruchem.
Jan Paweł II - 55 proc.
"Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!". Te słowa Jana Pawła II, papieża-Polaka zostały wygłoszone podczas pielgrzymki do ojczyzny w 1979 roku. Niech wystarczą za całe uzasadnienie tego, że został uznany za tego, który "miał największe zasługi w obaleniu komunizmu i powstaniu wolnej Polski".
Całość zestawienia
W badaniu na panelu Ariadna postanowiliśmy zapytać: "Kto według Ciebie miał największe zasługi w obaleniu komunizmu i powstaniu wolnej Polski". Każdy z uczestników badania (przeprowadzone zostało w dniach 8-11 lutego 2019 roku) mógł wskazać na trzy osoby. Próba ogólnopolska osób od 18 lat wzwyż (N=1063). Kwoty dobrane według reprezentacji w populacji dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. Metoda: CAWI.
