KRS - Krajowa Rada Sądownictwa
Unsplash Krajowa Rada Sądownictwa to organ konstytucyjny, który stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Istnieje od 1989 roku, a w jego skład wchodzi 25 członków.
Rys historyczny
Krajowa Rada Sądownictwa powstała w 1989 roku na skutek postanowień podjętych podczas obrad Okrągłego Stołu. Celem jej powstania było zaś zabezpieczenie niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Bardziej precyzyjne funkcjonowanie KRS zostało opisane kilka lat później, w 1997 roku w Konstytucji RP. 19 lutego 2003 roku Krajowa Rada Sądownictwa uchwaliła Zbiór Zasad Etyki Zawodowej Sędziów, nad którego przestrzeganiem cały czas czuwa. 1 stycznia 2007 roku z kolei stała się ona organem niezależnym finansowo, organizacyjnie i administracyjnie.
W 2018 roku Sejm z inicjatywy Prezydenta RP Andrzeja Dudy zmienił zasady wyboru sędziów do KRS i pomimo licznych głosów protestów, które wskazywały na to, że zmiana ta jest niezgodna z Konstytucją RP, wybrał do niej nowych przedstawicieli. Byli to głównie kandydaci związani z Ministrem Sprawiedliwości oraz prokuratorem generalnym Zbigniewem Ziobro.
We wrześniu 2018 roku Europejska Sieć Rad Sądownictwa zawiesiła członkostwo KRS. Powodem było “niespełnienie warunków niezależności od władzy wykonawczej”. 28 października 2021 roku ostatecznie KRS została wykluczona z organizacji.
Ustrój, zakres kompetencji i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa, a także zasady dotyczące wyboru jej członków określa natomiast ustawa z dnia 12 maja 2011 roku o Krajowej Radzie Sądownictwa.
Pozycja ustrojowa
Ustalenie pozycji Krajowej Rady Sądownictwa względem innych organów oraz w świetle zasady trójpodziału władzy, od samego początku budziło wiele trudności. Trybuł Konstytucyjny określił jednak, że KRS jest swoistym, samodzielnym oraz centralnym organem państwowym. Mimo tego, że nie stanowi ona organu władzy sądowniczej ani organu samorządu sędziowskiego, działa blisko władzy sądowniczej i stanowi niezależny organ konstytucyjny państwa.
Struktura i wybór członków KRS
Krajowa Rada Sądownictwa składa się z 25 członków:
- Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, ministra sprawiedliwości i jednej osoby powołanej przez Prezydenta RP,
- 15 sędziów spośród: sędziów SN, sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych,
- 4 posłów na Sejm wybranych przez Sejm,
- 2 senatorów wybranych przez Senat.
Kadencja 21 członków KRS trwa 4 lata, z kolei pozostałych czterech członków zasiada w Radzie w związku ze stanowiskiem na czas, w którym dane stanowisko obejmuje. Ponadto sędzia wybierany do KRS może pełnić funkcję maksymalnie przez 2 kadencję.
Organami Krajowej Rady Sądownictwa są natomiast Przewodniczący oraz Prezydium. W skład Prezydium wchodzi Przewodniczący Rady, 2 wiceprzewodniczących oraz 3 członków Rady.
Krajowa Rada Sądownictwa ze swojego składu powołuje także komisję:
- do spraw odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów i asesorów sądowych, budżetową,
- do spraw wizytacji i lustracji,
- do spraw etyki zawodowej sędziów i asesorów sądowych.
Kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa
Krajowa Rada Sądownictwa realizuje obowiązki w ramach podejmowania ustaw na posiedzenia plenarnych. W skład kompetencji i zadań dotyczących występowania przed innymi organami w sprawach sądownictwa wchodzi m.in.:
- podejmowanie uchwał w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności i niezawisłości sędziów,
- opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sądownictwa, sędziów i asesorów sądowych, a także przedstawianie wniosków w tym zakresie,
- wyrażanie stanowiska w sprawach dotyczących sądownictwa, sędziów i asesorów sądowych, wniesionych pod jej obrady przez Prezydenta, inne organy władzy publicznej lub organy samorządu sędziowskiego.
Obowiązki dotyczące powoływania i doskonalenia zawodowego sędziów i asesorów to natomiast m.in.:
- rozpatrywanie i ocena kandydatur do pełnienia urzędu sędziowskiego i asesorskiego,
- wyrażanie opinii w sprawie odwołania prezesów i wiceprezesów,
- rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów w stan spoczynku,
- opiniowanie programów szkolenia w ramach aplikacji sędziowskiej.
Ostatni zakres działań KRS dotyczy z kolei etyki zawodowej, spraw dyscyplinarnych i stanu kadry sędziowskiej. Wówczas w kompetencje Rady wchodzi m.in.:
- uchwalanie zbioru zasad etyki zawodowej sędziów i asesorów,
- wybór rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych i asesorów sądowych,
- wybór rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów wojskowych.
Ponadto Krajowa Rada Sądownictwa ma obowiązek przedstawienia Sejmowi, Senatowi i Prezydentowi RP nie później niż do 31 maja następnego roku informacje na temat jej rocznej działalności oraz postulaty odnoszące się do aktualnych problemów i potrzeb wymiaru sprawiedliwości.