Konstytucja RP

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym aktem prawnym w kraju. Obecna ustawa zasadnicza została uchwalona 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe i zatwierdzona w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku. Konstytucja weszła w życie 17 października 1997 roku.

Historia Konstytucji RP

Rozpoczęcie prac nad konstytucją miało miejsce w 1989 r. Był to czas zmian systemowych, który doprowadziły do transformacji ustrojowej w 1989 r. Obowiązująca Konstytucja PRL z 1952 była stale zmieniana, przez co stawała się niespójna i nie nie odpowiadała aktualnym potrzebom zmieniającego się państwa.

Sejm RP I kadencji podjął działania, które miały zmierzać do stworzenia nowej ustawy zasadniczej. W 1992 r. została uchwalona ustawa o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP. Powołana do życia Komisja Konstytucyjna zajęła się przygotowaniem ostatecznej wersji nowego najwyższego aktu prawnego obowiązującego w kraju. W toku prac Komisji wniesiono osiem projektów nowej konstytucji.

Mała Konstytucja z 1992 r.

1 sierpnia 1992 r. została uchwalona “mała konstytucja”, którą 17 października tego roku podpisał prezydenta RP Lech Wałęsa. Trzeci tego typu akt prawny w historii Polski regulował kwestie związane z władzą wykonawczą, ustawodawczą, a także samorządem terytorialnym. Stanowiła także o podstawowych zasadach ustrojowych. Pozostałe kwestie nadal regulowała Konstytucja z 1952 r., co wymagało stworzenia jednego, spójnego najwyższego aktu prawnego.

Uchwalenie Konstytucji

Prace nad ostatecznym kształtem ustawy zasadniczej zakończyły się na początku 1997 roku. 2 kwietnia 1997 roku została przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe 451 głosami za z uwzględnieniem większości poprawek prezydenta. 40 głosów było przeciwnych, a 6 wstrzymujących się. 25 maja 1997 roku odbyło się referendum, w którym polskie społeczeństwo większością 53,45 proc. głosów opowiedziało się za przyjęciem Konstytucji. 16 lipca 1997 r. tekst Konstytucji RP został podpisany przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. Tego samego dnia została opublikowana w Dzienniku Ustaw, a 17 października 1997 roku weszła w życie po 3 miesiącach vacatio legis.

Nowelizacje ustawy zasadniczej

Dotychczas Konstytucja RP z 1997 roku nowelizowana była dwukrotnie. Po raz pierwszy w 2006 roku, wprowadzając art. 55 Konstytucji traktujący o możliwości ekstradycji obywatela polskiego na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego w związku z popełnieniem za granicą czynu, który stanowi przestępstwo zarówno za granicą, jak i w kraju, jeśli ekstradycję taką dopuszcza ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa wykonująca akt prawa stanowionego przez instytucję międzynarodową, której Polska jest członkiem.

W 2009 roku Konstytucja była nowelizowana ponownie, zmieniając art. 99 i dodając ust. 3, który dotyczył rozszerzenia przesłanek biernego prawa wyborczego. Nowy przepis stanowi, że osoba wybrana do Sejmu i Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego.

Struktura i treść Konstytucji

Konstytucja RP składa się z preambuły oraz 13 rozdziałów z 243 artykułami. Konstytucję otwiera preambułą, czyli uroczysty wstęp, w którym określone są wartości istotne dla polskiego społeczeństwa, a także nawiązuje do historii kraju i odzyskania pełnej suwerenności w 1989 roku. Podkreśla równość każdego obywatela Polski wobec prawa i zawiera zasadę pomocniczości, która polega na zaspokajaniu przez państwo potrzeb zbiorowości regionalnych i lokalnych.

Rozdział I dotyczy podstawowych zasad ustrojowych państwa. Określa, jak funkcjonować ma system polityczny, społeczny oraz gospodarczy państwa. Traktuje o zasadzie: dobra wspólnego, państwa demokratycznego, państwa prawa, państwa poszanowania zasad sprawiedliwości społecznej, państwa jednolitego, zwierzchności narodu, nadrzędności Konstytucji.

Rozdział II traktuje o wolnościach, prawach i obowiązkach człowieka oraz obywatela. Przyznaje obywatelom wolności i prawa osobiste, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne. W tym rozdziale określone są także sposoby ochrony wolności oraz praw.

W rozdziale III omówione są źródła prawa oraz katalog i hierarchię aktów prawnych obowiązujących w kraju. Rozdział IV dotyczy struktury oraz zasad działania izb parlamentarnych, czyli Sejmu i Senatu. W tym miejscu ustawa zasadnicza wspomina także o zasadach dotyczących referendum ogólnokrajowego. Rozdział V omawia urząd Prezydenta — jego rolę, kompetencje, prerogatywy czy tryb wyboru.

Rozdział VI określa sposób funkcjonowania, strukturę oraz kompetencję Rady Ministrów. Kolejny, VII rozdział dotyczy samorządu terytorialnego i zasad organizacji jednostek samorządu terytorialnego, a także wspomina o ich organach stanowiących i wykonawczych.

Rozdział VIII omawia sądy i trybunały, przez co reguluje ustrój władzy sądowniczej. Kolejny dotyczy organów kontroli państwowej i ochrony prawa. Rozdział X zawiera przepisy dotyczące finansów publicznych, a XI traktuje o stanach nadzwyczajnych. Przedostatni, XII rozdział określa procedury związane ze zmianą Konstytucji, a XIII poświęcony jest przepisom końcowym i przejściowym.

Zasady konstytucyjne

Główne zasady Konstytucji RP, które zawarte są w akcie prawnym to:

-zasada suwerenności narodu
-zasada legalizmu
-zasada pomocniczości
-zasada społecznej gospodarki rynkowej
-zasada republikańskiej formy państwa
-zasada reprezentacji politycznej
-zasada demokratycznego państwa prawa
-zasada podziału i równowagi władzy
-zasada pluralizmu społecznego
-zasada zrównoważonego rozwoju
-zasada sprawiedliwości społecznej
-zasada bezstronności religijnej, światopoglądowej i filozoficznej władz publicznych