Kim był Judasz Is(z)kariota - Ewangelia Judasza

Judasz pojawia się we wszystkich Ewangeliach (Mk 3,19; Mt 10,4; Łk 6,16; J 13,2) i w Dziejach Apostolskich (Dz. Ap 1,18), ale jest szczególnie nielubiany przez czwartego ewangelistę. W Ewangelii św. Jana przestawiany jest jako diabeł wśród apostołów, natomiast u ewangelisty Mateusza jest on uosobieniem chciwości i rządzy bogactwa. Z Nowego Testamentu dowiadujemy się, że Judasz Iskariot popełnił samobójstwo. Jednakże dokładna lektura tekstu biblijnego oraz badania egzegetyczne dowiodły, że obraz Judasza nie jest tak jednoznaczny, jakby to się na pierwszy rzut oka wydawało.

Imię Judasza, dosyć powszechne w ówczesnej Palestynie, występuje w tradycji chrześcijańskiej zazwyczaj z przydomkiem "Iskariota", ewentualnie "Iszkariota". Na temat etymologii tego słowa istnieje kilka teorii. Jedna z nich mówi, że Iskariot znaczy tyle co „Isz-Karioth“, a więc Judasz z Kariothu, miasta położonego na południu Palestyny. Jeśli teza ta jest prawdziwa, to oznaczałoby to, że Judasz był jedynym apostołem wśród dwunastu, który nie pochodził z Galilei. Od samego początku byłby on zatem „outsiderem“, kimś, któremu musielibyśmy przypisać ogromną determinację, czy wręcz idealizm, bowiem nie każdy (dziś oraz w ówczesnej Palestynie) porzucał swoje rodzinne strony, by w oddalonej o wiele kilometrów okolicy podążać za kaznodzieją o imieniu Jezus. Według badaczy biblijnych wędrownych proroków było wówczas wielu.

Jeśli więc Judasz opuścił swoje rodzinne strony, to co nim kierowało? Religijna fascynacja, chęć doświadczenia niezwykłej przygody? Niektórzy badacze są zdania, że Judasz kierował się politycznymi przesłankami. Judasz mógł widzieć w Jezusie politycznego przywódcę, który uwolniłby Izrael z niewoli Imperium Rzymskiego. Założenie to potwierdzałoby inne, etymologiczne wyjaśnienie jego „nazwiska“: Judasz mógł być członkiem żydowskiej sekty sikkarian o silnych ambicjach politycznych. Zdrada Judasza mogła więc być motywowana politycznie: rozczarowany „niemesjańskim“ przesłaniem Jezusa Judasz wydaje Nazareńczyka Najwyższej Radzie Kapłanów.

Znana jest legenda o narodzinach Judasza. Według starożytnych podań Judaszowi jeszcze przed narodzinami prorokowano uczestnictwo w haniebnym czynie. Jego matka, Cyborea miała wizje, w której zostało jej objawione, że jej syn stanie się nieszczęściem dla całego narodu izraelskiego. Historię opowiedziała mężowi, Szymonowi Rubensowi. Rodzice postanowili, że pozbędą się dziecka. Włożyli je do kosza i wrzuciły do morza. Kosz dopłynął do wybrzeży wyspy Skarioth i został wychowany przez bezdzietną królową, która nikomu nie ujawniła, że Judasz nie był jej prawdziwym dzieckiem. Po pewnym czasie królowa zaszła w ciąże. Urodziła dziecko, które wychowywało się z Judaszem.

Jednakże matka spostrzegła, że jej przyrodnie dziecko okrutnie znęca się nad pierworodnym i w złości postanowiła ujawnić tajemnicę. Judasz zabił przyrodniego brata i udał się do Jerozolimy, gdzie podjął służbę u... Poncjusza Piłata. Legenda twierdzi, że Piłat był zadowolony z Judasza. Pewnego dnia Piłatowi zachciało się zjeść jabłko z drzewa z obcego ogrodu. Judasz gorliwie wypełnił zachciankę swojego pana i zerwał jabłko. Natknął się na właściciela, którego po krótkiej kłótni zabił. Jak się okazało tym ogrodnikiem był ojciec Judasza. Cyborea odkryła kim jest sługa Piłata, wyjawiła swojemu synowi kim jest i kogo zabił. Skruszonego Judasza matka wysłała do proroka, który głosił upamiętanie i Królestwo Boże. W tych dniach ów prorok, Jezus z Nazaretu, przebywał właśnie w okolicy Jerozolimy. Zlitował się nad Judaszem i przyjął do grona swoich uczniów... Inne teorie

Istnieją również bardziej radykalne teorie, dotyczące Judasza. Znana i kontrowersyjna niemiecka teolożka Uta Ranke-Heinemann jest przekonana, że Judasz tak naprawdę w ogóle nie istniał, a pojawia się w Nowym Testamencie jako antyjudaistyczna personifikacja Żydów, którzy odrzucili Jezusa jako Mesjasza. W starokościelnej tradycji oraz najnowszej historii postać Judasza była instrumentem walki z wyznawcami judaizmu. Na kanwie historii o Judaszu św. Jan Złotousty opracował zasady postępowania z Żydami. Dla wielku Ojców Kościoła Judasz był ikoną tej części Izraela, która nie poznała w Jezusie Chrystusa, a więc Mesjasza. Pogańska propaganda III Rzeszy widziała w Judaszu archetyp złego Żyda, który kradnie, oszukuje i zdradza. W latach 30-tych minionego stulecia Anton Franz Dietzenschmidt, niemiecki pisarz, pisze tragedię w czterech aktach "Zdrajca Boga", w której przedstawia Judasza jako jedynego z uczniów Chrystusa, który rozumie Boży plan zbawienia. Dietzenschmidt uważa, że dopiero czyn Judasza umożliwia
rozpoczęcie właściwego dzieła odkupienia, otwarta zostaje droga zbawienia dla wszystkich poprzez męczęństwo i śmierć Jezusa Nazareńskiego.

Tradycyjnie uważa się, że Judasz czując ogromne wyrzuty sumienia sam odebrał sobie życie przez powieszenie. W sposób wymowny przedstawia tę scenę Pasja Mela Gibsona. O samobójstwie Judasza mówi tylko Ewangelia Mateusza oraz Dzieje Apostolskie i to z kilkoma sprzecznościami. Bibliści nie wykluczają, że po ukrzyżowaniu Judasz mógł powrócić do Kariothu i zniknąć z pola widzenia rodzącego się Kościoła w Jerozolimie.