Jan Wójcik: Dżihad żyje i ma się dobrze

Zdaniem Pentagonu, który opublikował w połowie stycznia nową Strategią Obrony, wracamy do starej szachownicy, gdzie "strategiczna konkurencja pomiędzy państwami, a nie terroryzm, staną się głównym obiektem zainteresowania amerykańskiego bezpieczeństwa narodowego".

W pewien sposób to zrozumiałe, że Stany Zjednoczone postrzegają Chiny i Rosję jako zagrożenie o większym znaczeniu, porównując chociażby zdolności operacyjne tych państw do możliwości będących w zasięgu dżihadystów. I Waszyngton zamierza bardziej zwrócić uwagę na wyzwania ze strony tych państw, jak także i Iranu, i Korei Północnej, zdając sobie jednocześnie sprawę, że dżihadyści będą w dalszym ciągu mordować niewinnych ludzi.

Czy tak łatwo jednak terroryści dadzą o sobie zapomnieć? Czy pozwolą uwolnić siły do tej pory związane z walką z nimi? Zaangażowanie nie jest tylko militarne, to praca tysięcy osób na całym świecie, służb, które analizują i monitorują potencjalne spiski, wykrywane w setkach rocznie, nadzorują dziesiątki tysięcy podejrzanych o terror. A to, że ISIS utraciło swoje Państwo Islamskie nie oznacza końca, a może wręcz przeciwnie, większe zaangażowanie służb.

W samym rejonie Syrii i Iraku ugrupowanie przeszło w ukrycie i ucieka się do partyzanckiej formy walki z czasów Al-Kaidy. Niektórzy raczej woleliby mówić o rozproszeniu terrorystów, a nie o ich pokonaniu, zwłaszcza że ciągle żywa jest ich ideologia.

A jak wiemy zagrożenie ma charakter globalny. Podstawowe obszary działania dżihadystów to dziś poza wymienionymi: Jemen, Półwysep Synaj i inne części Egiptu, państwa sahelu, Libia i państwa sąsiednie, Nigeria, Somalia i pogranicze z Kenią, a także Filipiny, Afganistan i Pakistan, do tego dochodzą liczne komórki w Europie nie aż tak widoczne z uwagi na skuteczność europejskich służb bezpieczeństwa.

I chociaż na Synaju trwa ofensywa Egiptu przeciwko dżihadystom, którzy dokonują znacznie mniejszej liczby ataków niż w rekordowym 2015 roku to jednak państwo ma z nimi kłopot. I nieoficjalnie mówi się, że korzysta ze wsparcia Izraela. Co więcej przy zbliżających się wyborach prezydenckich zaplanowanych na koniec marca, ISIS wzywa do ataków na turystów i Koptów oraz na lokale wyborcze, chcąc koniecznie udowodnić, że prezydent Sisi nie sprawuje kontroli nad terytorium.

Z kolei w Sahelu montowana jest obecnie armia G-5 (Niger, Mali, Burkina Faso, Czad, Mauretania) z silnym wsparciem Francji i finansowana przez Unię Europejską, Stany Zjednoczone, a także Arabię Saudyjską i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Celem jej jest powstrzymanie przemytników, ale także organizacji terrorystycznych w regionie, głównie związanych z Al-Kaidą, czerpiących przychody z przemytu i handlu ludźmi.

W Nigerii podobnie jak w Syrii, władze uznały, że pokonały Boko Haram związane z Państwem Islamskim, tymczasem ono samo jest w stanie dokonywać ataków, a ich lider pokazuje się w nagraniach w internecie.

W Libii ISIS również pozostaje w odwrocie, ale według szacunków Departamentu Stanu liczba dżihadystów tam może sięgać ponad 4000 osób. Ale to tylko ISIS, są jeszcze ugrupowania powiązane z Al-Kaidą jak Ansar Al-Szaria. To stanowi także zagrożenie dla pobliskiej Tunezji, chociaż wyjątkowo po Arabskiej Wiośnie stabilnej, to zmagającej się z organizacjami terrorystycznymi w okolicach pogranicza.

Patrząc dalej na wschód Afryki, ISIS nie udało się opanować terytorium w Somalii, ale pozostaje groźne i zdolne do przeprowadzania śmiertelnych ataków, także w sąsiedniej Kenii.

W Jemenie działają obydwa globalne ugrupowania dżihadystyczne Al-Kaida i ISIS, które pomimo licznych nalotów ciągle kontrolują części terenów. Prawdopodobnie zostaną wypchnięci z nich przez koalicję po przewodnictwem Arabii Saudyjskiej.

Od lat zwolennicy terrorystów trwają, można powiedzieć w mateczniku, na pograniczu Pakistanu i Afganistanu i udaje się im przetrwać oraz skuteczne polować na emirów organizacji, które niszczą łańcuch dowódczy, czy zrzucenie przez Stany Zjednoczone "Matki Wszystkich Bomb" - największej konwencjonalnej bomby, którą chciano zniszczyć podziemne tunele Państwa Islamskiego. Dodatkowo na pograniczu Afganistanu ciągle aktywny jest Islamski Ruch Uzbekistanu, który także zadeklarował lojalnośc wobec ISIS.

W Azji Południowo-Wschodniej w Malezji czy w Indonezji weterani dżihadystycznych walk tworzą siatki i rekrutują nowych bojowników. To wywołuje z kolei nie tylko niepokój tych państw, ale i Australii. W Filipinach, gdzie po latach walk udało się podpisać porozumienie pokojowe między rządem a Moro Islamic Liberation Front, uznawanym za organizację terrorystyczną, pojawiają się informacje o dżihadystach z Indonezji, Malezji i Bliskiego Wschodu, którzy przekraczają granice i tam dołączają do Grupy Abu Sayyafa.

Czy zatem ryzyko terrorystyczne jest niedoszacowane przez Departament Stanu? Nie ma wątpliwości, że i Chiny, a i większa obecność Rosji w rejonie Bliskiego Wschodu stanowi większe wyzwanie, pokazuje to też aktywność Korei Północnej i Iranu.

Może być jednak tak jak obawiają się analitycy CSIS Center for Strategic and International Studies, że Stany Zjednoczone wolą zostawić kwestie terroryzmu w danym miejscu regionalnym graczom. To właśnie przykład Jemenu, gdzie pomimo podobnej sytuacji jak w Syrii, ugrupowań terrorystycznych i różnych graczy związanych z konfliktem sunnicko-szyickim, zaangażowanie USA jest nieproporcjonalne. Powstaje obawa, że Stany Zjednoczone wycofujące się z Bliskiego Wschodu, a szerzej z walki z terroryzmem mogą spowodować, że przestrzeń ta zostanie wypełniona przez inne państwa, doprowadzając do narastania konfliktów.

W mikroskali skutki, przed którymi przestrzegają, można obserwować w przypadku ataku Turcji na Afrin, pod pozorem walki z kurdyjskim terroryzmem. Stany Zjednoczone nie potrafią, bądź nie mają możliwość powstrzymania sojusznika z NATO przed tą agresją. W efekcie odciąga to od walki z terrorystami Państwa Islamskiego i Al-Kaidy, jednostki przeważnie kurdyjskiego SDF, a także armii syryjskiej. Wycofanie się więc Stanów Zjednoczonych z tego regionu może oznaczać wkrótce odrodzenie się kolejnego dżihadystycznego powstania.

Miejscem, gdzie ISIS nie jest łatwo pokonać, chociaż tu także trwa wzmożona ofensywa, jest internet. To pozwoli dalej dżihadystom, którzy z internetu uczynili miejsce rozprzestrzeniania ideologii, rekrutowania i przekazywania know how, kontynuować te działania. Chociażby w przestrzeni internetowej ciągle obecne jest wezwanie do indywidualnych aktów dżihadu.

Eksperci ostatecznie więc nie są zgodni. Część uważa, że można spodziewać się w 2018 większej liczby ataków, bo ISIS będzie chciało udowodnić swoją zdolność do przeprowadzania operacji. Inni z kolei twierdzą, że wyeliminowanie kontroli ISIS nad terytorium spowodowało utratę sporej części przychodów, a to ograniczy ich zdolność operacyjną.

Częściowo mogą mieć rację, bo utrata wpływów jest potężna, ale organizacje terrorystyczne są elastyczne w poszukiwaniu środków. Państwo Islamskie przerzuca się na handel narkotykami, czerpią środki z handlu ludźmi i "opodatkowują" przemytników. To nieporównywalne przychody do tych, które mieli ze sprzedaży ropy i opodatkowania ludności w swoim "państwie", ale też ogromne środki pochłaniało utrzymanie struktury, przeprowadzenie zamachu nie jest już tak kosztowne.