"Gdy miałam 12 lat, mój świat runął". PE namawia do głosowania, przypominając tragiczną historię Europy

- Kiedy nadleciały samoloty, mama nakryła swoim ciałem mnie i moją siostrę. Trzymała mnie bardzo mocno, a ja nie rozumiałam, co się dzieje. Nagle krzyknęła: "dostałam!". Mój ojciec odkrzyknął: "ja też!".

- Kiedy ucichł ryk silników samolotów, podniosłam się z ziemi. Ja i trójka mojego rodzeństwa byliśmy cali i zdrowi. Ale dookoła umierali ludzie.

Był 17 czerwca 1940 r. Monique nie wiedziała jeszcze, że jej mamie została godzina życia.

"Nigdy więcej wojny"

Monique opowiada dalej:

- Mężczyzna w marynarce ze złotymi guzikami poprosił mnie, abym obandażowała jego krwawiącą nogę. I tak w wieku 12 lat nauczyłam się to robić. Potem przyjechał ambulans. Zabrali mojego tatę i moją siostrę, a ja nie wiedziałam, czy kiedykolwiek ich jeszcze zobaczę. Zostałam tam sama.

Potem przyjechała ostatnia karetka. Chcieli mnie zabrać. Mówili "twoja mama umarła". Odpowiedziałam: "jeszcze nie". Nie chcieli jej zabrać, a ja nie chciałam jej zostawiać. Wtedy młody człowiek w berecie wziął moją mamę i zaniósł ją do karetki. Inaczej bym się stamtąd nie ruszyła.

Monique musi robić przerwy ze wzruszenia.

- Kiedy ciało mojej mamy spoczęło w rodzinnym grobie, skończyło się moje dzieciństwo. Nie wiedziałam wówczas nic o demokracji. Wiedziałam tylko, że nigdy więcej nie chcę przeżyć wojny.

PE przypomina młodym Europejczykom wojnę

Dlatego Monique siedzi na swoim wózku przed salą pełną ludzi młodszych od niej o trzy, czasem cztery dekady. Dlatego 29 kwietnia historię Monique – której w sali im. Anny Politkowskiej w Parlamencie Europejskim w Brukseli towarzyszy wnuk Robin - pozna cała Europa.

Monique jest jedną z bohaterek filmu opublikowanego przez Parlament Europejski. Biografie występujących w nim starszych osób łączy trudna przeszłość wszystkich części Europy – wojna, komunizm, obozy, więzienia. Europejskie instytucje odrobiły lekcję z notowań Eurobarometru, w których pojawił się wyraźny trend – jedną z trzech najważniejszych dla Europejczyków spraw przed nadchodzącymi wyborami jest bezpieczeństwo.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Służby medialne Parlamentu w rozmowach z WP nie kryją, że kampanijny film skierowany jest głównie do młodych ludzi. Ma im przypomnieć, że wojna, dla wielu – zwłaszcza na Zachodzie – bardzo odległa – dla ich dziadków i pradziadków była okrutną rzeczywistością, która wywarła wpływ na całe ich życie.

Bohaterowie spotu siadają przed kamerą i na oczach obserwujących ich wnucząt opowiadają przerażającą przeszłość. Pałowanie na ulicach Pragi w 1968 r. Matkę, oddającą swojego ukochanego kilkulatka nie-żydowskiej rodzinie, żeby miał szansę przeżycia w opanowanej przez niemieckich nazistów Holandii. Rozstrzeliwanie studentów przed katedrą w rumuńskiej Timisoarze. Bałtycki łańcuch żywych rąk – protest przeciwko sowieckiej dominacji na Litwie, Łotwie i Estonii. Koszmar II wojny światowej z perspektywy cywili w całej Europie.

Kanapka z niczym

Monique wspomina, jak skłamała, żeby dostać więcej przydziału chleba, a mama potem udawała, że czymś ten chleb smaruje.

- Nie jestem tu dla siebie, tylko dla ludzi, którzy nie rozumieją, co się wtedy działo. Ja nie wiem, czego oni się uczyli w szkole o wojnie, ale występuję w tym filmie, żeby nie musieli przeżywać tego, co ja.

Spot profrekwencyjny Parlamentu Europejskiego powstawał rok. Tyle trwało wyszukanie bohaterów – i ich wnucząt - którzy podzielili się swoimi historiami. To właśnie te wnuki i wnuczki mają teraz – zgodnie z nadziejami UE – pójść na wybory. Skoro bowiem stworzenie Unii Europejskiej powstrzymało kolejne wojny, to teraz trzeba iść głosować, żeby ten pokojowy projekt trwał – taki jest przekaz.

Jutro białe, białe włosy

Podkreślają to inni bohaterowie filmu, obecni na sali w Brukseli podczas prezentacji filmu dla mediów: "siedzenie cicho i niezabieranie głosu to nie jest dobry pomysł, gdy trwają dwie wojny".

Janina Kroćova pamięta, jak jej mamę wtrącili do więzienia po Praskiej Wiośnie 1968 r.

- Była tam dwa lata. Miała piękne czarne włosy. Po wyjściu z więzienia były białe jak mleko. Kiedy wróciła, nie poznałam jej. "Moja mama jest tu" - wskazałam wtedy na jej siostrę, która się mną opiekowała.

- Po 1989 r. wszyscy cieszyliśmy się z upadku żelaznej kurtyny, muru berlińskiego, ZSRR. Marzyliśmy, jaką to zbudujemy demokrację. Dziś wiem, że nie jest ona idealna, że trzeba o nią walczyć. Mam nadzieję, że młode pokolenie pociągnie dalej to, co my zrobiliśmy – podkreśla Kroćova.

"Czy poznał pan Adolfa Hitlera?"

Samuel de Leeuw jest holenderskim Żydem. Czołgi III Rzeszy wjechały do Holandii, gdy był małym dzieckiem. Wielu żydowskich pracowników fabryki, w której pracowali jego rodzice, przeżyło, bo wyznaczony przez Niemców tymczasowy zarządca zakładu okazał się przyzwoitym człowiekiem. Uniknęli deportacji do obozu koncentracyjnego. Ale mama oddała małego Samuela nie-żydowskiej rodzinie. Na wszelki wypadek. Ojciec Samuela trafił do Auschwitz. Nie przeżył. Gdy Samuel dorastał, nie miał dziadków, wujków, cioć.

- Fakt, że urodziłem się w czasie wojny, motywuje mnie, żeby walczyć o lepszy świat. Opowiadałem moją historię w szkołach, dzieciom, które zostały urodzone po wojnie. Pytały, czy spotkałem Adolfa Hitlera. Bo koncepcja wojny jest dla nich czymś nieprawdopodobnym. Sam mam sześcioro wnucząt i chcę, aby wszystkie dzieci rozumiały, jak ważny jest pokój i demokracja – mówi de Leeuw.

- Wtedy, gdy miałam 12 lat, nie wierzyłam, że wojna się kiedykolwiek skończy. Pamiętam, jak powiedziałam tacie, że nie mam siły – opowiada Monique. - Tata odparł: "Trzeba wierzyć, że oni przyjdą". Kto? "Amerykanie".

W 1945 roku Amerykanie rzeczywiście przyszli. Ale w 2024 roku wciąż nie wszystkie kraje Europy są bezpieczne pod parasolem ochronnym NATO czy w strukturach Unii Europejskiej. Wojna powróciła jako narzędzie stosunków międzynarodowych. Obywatele UE w Eurobarometrze pokazali unijnym politykom, że muszą się poważnie zabrać za kwestię bezpieczeństwa. To na ich emocje liczą w Brukseli.

Wyniki Eurobarometru: praca, zdrowie, bezpieczeństwo

Ale w pierwszej trójce zmartwień Europejczyków - wskazanej właśnie w Eurobarometrze, wielkim, cyklicznym europejskim badaniu opinii publicznej - jest nie tylko bezpieczeństwo i obronność. Jeszcze ważniejsze okazało się tworzenie miejsc pracy, bezpieczeństwo socjalne i służba zdrowia.

Gdy pytamy o to przedstawicieli służb prasowych PE, podkreślają, że zdają sobie z tego sprawę. Zaznaczają też, że twórcy kampanijnego filmu szukali tematu, który może być wspólny dla wszystkich - od Lizbony po Tallin, od Dublina po Sofię.

W Brukseli słyszymy też jednak, że wiele zależy od samych europosłów i kandydatów do europarlamentu. Ostatecznie to przecież politycy wybierają tematy, którymi chcą walczyć o głosy wyborców, a 9 czerwca okaże się, kto najlepiej trafił w ich oczekiwania.

Michał Gostkiewicz, dziennikarz Wirtualnej Polski