Fundusze unijne dbają o naszą historię

To widoczne symbole naszej historii, kultury i tożsamości. Wzbudzają ciekawość i refleksje. Jednak aby cieszyły oczy lokalnych społeczności i turystów, zabytki wymagają sporych środków finansowych na rewitalizację, konserwację i ochronę, a także na udostępnienie ich odwiedzającym.

Realizacja takich projektów była możliwa zarówno w programach krajowych, poszczególnych programach wojewódzkich, przygranicznych programach Interreg i Programie Kreatywna Europa nadzorowanym przez Komisję Europejską. Dzięki tak szerokiemu wsparciu z funduszy europejskich przez ostatnie 20 lat wypiękniały m.in. zamki, pałace, muzea, parki, starówki i miejsca kultu w całej Polsce.

Nad i pod powierzchnią

Samorządy chętnie sięgają po środki na rewitalizację zabytkowych starówek - w ostatnich latach nowy wygląd zyskały m.in. most kamienny w Bardzie (prawie 42 tys, euro ze środków współpracy transgranicznej Polski i Czech), Bolesławiec (ponad 1 mln euro w ramach współpracy Polska – Saksonia) i zabytkowe centrum Jeleniej Góry (ok. 5,5 mln zł dofinansowania z programu regionalnego w województwie dolnośląskim) czy Zespół Staromiejski w Toruniu, który został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, a wcześniej otrzymał ponad 54 mln zł ze środków Programu Infrastruktura i Środowisko.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Czasami, aby z bliska zobaczyć historię miasta, trzeba dosłownie znaleźć się kilka metrów pod ziemią. Kraków dzięki wsparciu unijnemu utworzył pełen archeologicznych perełek szlak po podziemiach Rynku Głównego - Śladem europejskiej tożsamości Krakowa - Muzeum Krakowa.

Będąc w Małopolsce nie można zapomnieć o jednych z najbardziej rozpoznawalnych polskich zabytków - wpisanych na listę UNESCO kopalniach soli w Wieliczce i Bochni. Dzięki środkom unijnym m.in. zostały udostępnione nowe trasy zwiedzania, zakupiono nowy sprzęt multimedialny, zabezpieczono szyby górnicze. Warto też dodać, że na przestrzeni ostatnich lat, każda z tych kopalni realizowała po kilka, wzajemnie uzupełniających się projektów.

Po wojskowemu

Również pasjonaci historii i militariów znajdą coś dla siebie. Przykładem fortyfikacji, która odzyskała dawny blask dzięki wsparciu unijnemu jest Twierdza Wisłoujście – jeden z niewielu dobrze zachowanych kompleksów nowożytnych fortyfikacji przybrzeżnych w Europie. Finansowanie tej inwestycji pochodzi z różnych źródeł, w tym nie tylko z dotacji, ale także pożyczek unijnych na rewitalizację.

Ci, którzy mają bliżej w góry, mogą z bliska przyjrzeć się i dotknąć historii (a nawet przenocować) w Twierdzy Srebrna Góra. To natomiast jedna z największych górskich warowni w regionie, która na odnowienie i unowocześnienie otrzymała ponad 17,5 mln zł ze środków programu regionalnego w województwie dolnośląskim.

Nowe muzeum w wyjątkowym miejscu

Od dwóch lat turyści mogą poznawać dokładne losy bitwy z 1410 roku w nowym budynku Muzeum Bitwy pod Grunwaldem w Stębarku.

To nowoczesne centrum muzealne z wystawą multimedialną i niezbędną infrastrukturą dla odwiedzających. Dzięki m.in. interaktywnym mapom, oprawie wizualnej i średniowiecznym eksponatom, turyści mogą z bliska przyjrzeć się jednej z najważniejszych bitew w historii Polski. Wystawę uzupełniają kopie zbroi i wyposażenia rycerzy. Środki (ponad 22,5 mln zł) na realizację inwestycji zostały pozyskane z Programu Infrastruktura i Środowisko.

Perła architektury

Zwolennicy pałacowych wnętrz, jak Wersal, poczdamski Sanssouci czy pałac w Wilanowie, mogą też znaleźć atrakcje na wschodzie kraju. Ze środków unijnych w programie regionalnym województwa lubelskiego został odnowiony Pałac Potockich w Radzyniu Podlaskim. Ta rezydencja magnacka z czasów rokoko ze względu na walory artystyczne i architektoniczne jest zaliczana do wąskiego grona dziesięciu tego typu obiektów w całej Europie. Dzięki prawie 20 mln dofinansowania z funduszy europejskich dawny blask odzyskały nie tylko wnętrza, fasada i dziedziniec, ale także cały zespół pałacowo-parkowy.

VR w służbie zabytkom

Dzięki stale rozwijającym się nowym technologiom możemy odwiedzać niesamowite miejsca nie wychodząc z domu. Wirtualna rzeczywistość "wkradła się" także do projektów ratujących i promujących dziedzictwo kulturowe. Dzięki takim rozwiązaniom możemy odwiedzić chociażby… dziesiątki cerkwi.

Wpisujące się w szlak Śladami wschodniosłowiańskiej tradycji cerkwie prawosławne w Hrubieszowie, Sosnowicy, Sławatyczach i Kobylanach można nie tylko zwiedzać online. Dzięki współfinansowaniu ze środków unijnych (ponad 22,5 mln zł z Programu Infrastruktura i Środowisko) odrestaurowano aż 19 cerkwi na terenie czterech województw, a materiały poddano digitalizacji, aby mogły zostać pokazane na stworzonej stronie internetowej. Multimedialny szlak online to nie tylko zachwycające zdjęcia, ale również praktyczne informacje dla tych, którzy chcą zobaczyć te niesamowite budowle na własne oczy.

Unikatowa drewniana architektura to również wizytówka województwa podkarpackiego i obwodu zakarpackiego w Ukrainie.

W regionie występuje aż 5 stylów budownictwa: huculski, łemkowski, bojkowski, gotyk maramurski oraz barok. To unikat w skali europejskiej. W 2013 roku 16 drewnianych świątyń z obszaru Karpat zostało wpisanych na listę UNESCO.

Transgraniczny Szlak Architektury Drewnianej, który powstał dzięki zaangażowaniu pasjonatów historii i sztuki, obejmuje ponad 160 obiektów na podkarpaciu. Dzięki niemu można zaplanować wycieczkę w ramach dziewięciu tras o łącznej długości aż 1200 km. Projekt Transgraniczny Szlak Architektury Drewnianej szansą zachowania unikatowego dorobku dziedzictwa kulturowego polsko-ukraińskiego pogranicza, o wartości prawie 66 tys, euro, został zrealizowany w Programie Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina 2014-2020.

Samorządy i instytucje od 20 lat sprawnie pozyskują środki unijne na ochronę dziedzictwa kulturowego. I nadal mają szansę to robić w nowej perspektywie finansowej.

Na przyszły rok zaplanowany jest kolejny nabór wniosków w krajowym programie FEnIKS (Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027) na rozwój infrastruktury kultury oraz na ochronę i podniesienie atrakcyjności turystycznej obiektów dziedzictwa kulturowego. Środki na ten cel są także dostępne w programach regionalnych w województwach. Nadal Polska realizuje również programy współpracy terytorialnej, w tym na obszarach przygranicznych.

Aktualne i planowane konkursy można śledzić na Portalu Funduszy Europejskich.

Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków Funduszu Rozwoju Regionalnego.