Fala samobójstw wśród uciekinierów z Korei Północnej. Dlaczego odbierają sobie życie?

We wrześniu jeden z południowokoreańskich parlamentarzystów ujawnił, że w ciągu ostatnich 10 lat 31 uciekinierów z Północy popełniło samobójstwa, a 72 zmarło z niewyjaśnionych przyczyn. Według Statystyk ministerstwa ds. unifikacji w tym okresie na Południu zmarło w sumie 442 uciekinierów, co oznacza, że ponad 7 proc. z nich odebrało sobie życie. W samym tylko roku 2015 aż 15 proc. zgonów wśród uciekinierów było spowodowanych samobójstwami.

Dla porównania w Polsce, gdzie wskaźnik samobójstw jest stosunkowo duży, w 2014 roku popełniono ich średnio 17,5 na 100 tys. mieszkańców. Odsetek samobójstw wśród uciekinierów z Korei Północnej jest więc astronomiczny.

Degradacja

Jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest degradacja społeczna, z jaką spotykają się Koreańczycy po ucieczce. W ubiegłorocznym badaniu ministerstwa ds. unifikacji, w którym wzięło udział prawie 13 tys. uciekinierów, okazało się, że o ile w Korei Północnej prawie 13 proc. uciekinierów określało swój status jako "klasa wyższa", to już po ucieczce na Południe było to tylko 3 proc. Najgorzej wypadła rozbieżność wśród "klasy niższej". Na Północy identyfikowało się z nią 50,5 proc, a Południu aż 73,2 proc.

Spada także zadowolenie z życia w Korei Południowej. W 2012 roku ponad 3/4 uciekinierów żywiło pozytywne uczucia wobec swojej egzystencji na Południu, a w ostatnim badaniu było to 68,5 proc.

Mimo obowiązkowych, trzymiesięcznych szkoleń, które mają na celu przystosowanie do życia na Południu, uciekinierzy często nie potrafią się odnaleźć w nowe rzeczywistości. - Czułem się jak ktoś z lat 70. wsadzony w wehikuł czasu i wyrzucony w XXI w. - mówił student Kim Kyeong Il w rozmowie z "The New York Times". Młody uciekinier opowiadał, że nie rozumiał żartów wykładowców, nawiązujących do południowokoreańskiej popkultury, ale śmiał się z nich, by się nie wyróżniać. Wspominał również studentów, którzy naśmiewali się z jego akcentu i drobnej budowy, sugerując, że wynika ona z niedożywienia.

Spychani na margines, mający braki w edukacji i wiedzy o świecie, często są skazani na niskopłatne prace fizyczne. W ten sposób utrzymuje się aż 1/3 z nich. Z tego względu średnie zarobki całego środowiska uciekinierów odpowiadają zaledwie 2/3 średniej krajowej.

Trauma

Wśród innych powodów złej kondycji psychicznej uciekinierów są traumatyczne wydarzenia z przeszłości i strach o bliskich pozostawionych na Północy. Część Koreańczyków z Północy na własnej skórze przekonała się na surowości władzy. Są wśród nich ludzie złamani przez tortury. Są też tacy, do których docierają informacje o reżimowej zemście na ich rodzinach, pozostawionych bezpowrotnie za najsilniej strzeżoną granicą świata. W końcu są też tacy, którzy padli ofiarą oszustów, obiecujących transport z Korei Północnej czy załatwienie obywatelstwa. Tracą w ten sposób i tak skromny dorobek swojego życia, co jest prostą drogą do depresji i myśli samobójczych.

Trzeba przy tym pamiętać, że droga na Południe zawsze wiedzie przez Chiny. Tamtejsze władze nie traktują Koreańczyków jako uchodźców i bezlitośnie deportują ich w objęcia komunistycznej dyktatury. - Sama ucieczka jest wystarczająco trudna, ale życie w Chinach jest jeszcze trudniejsze. (…) Chiny to obowiązkowy przystanek, bo oprócz Południa, do którego nie da się dostać przez granicę, są jedynym krajem, który styka się z Koreą Północną. Jednak władze Chin wyłapują uciekinierów i odsyłają ich na Północ, choć doskonale wiedzą, że czekają ich tam tortury i więzienie - mówiła uciekinierka Hyeonseo Lee w wywiadzie z Wirtualną Polską, dodając, że handel żywym towarem z Korei Północnej jest poważnym problemem w Chinach. - Wiele kobiet jest zmuszanych do prostytucji lub jest sprzedawana Chińczykom w charakterze żon, choć nawet wtedy są one traktowane jak
przedmiot i własność męża - opowiadała. Bez dokumentów, bez ochrony prawnej i ze stałym widmem deportacji uciekinierzy i uciekinierki są łatwym celem wszelkiego rodzaju wyzyskiwaczy.

Nawet jeśli uciekinierzy dotrą na Południe, to szlak, jaki pokonują często jest dla nich tak głęboko traumatyzujący, że wolność w kapitalistycznym społeczeństwie nie stanowi dla nich wystarczającego wynagrodzenia. Zresztą już samo uczestnictwo w wolnorynkowej gospodarce może prowadzić do tragedii. - Gdy moje poprzednie biznesy kończyły się niepowodzeniem, trzykrotnie próbowałem się zabić - mówił Kim Sung Il na antenie telewizji BBC, dla którego prowadzenie firmy sprzedającej drób, jest siódmym zajęciem od czasu ucieczki 14 lat temu. Wcześniej pracował na budowie, kierował autobusem i prowadził restaurację. Kim zaznacza, że tylko pamięć o tym, jak wiele zaryzykował, by dostać się do Korei Południowej, trzymała go przy życiu.

Tęsknota

Jak można tęsknić do Korei Północnej - zastanawiają się często osoby, obserwujące wydarzenia w tym kraju. Jednak, jeśli poznamy historie uciekinierów, często okazuje się, że tęsknota jest czynnikiem, który podporządkowuje każdy dzień ich życia. W wywiadzie z Wirtualną Polską mówiła o tym Hyeonseo Lee, która 11 lat życia w Chinach podporządkowała sprowadzeniu swojej rodziny. - Życie tam (w Korei Płn - przyp. red.) jest okropne i nieludzkie, nie można za nim tęsknić. Jednocześnie, jeśli ktoś spyta mnie o najweselszy moment w moim życiu, będę wspominać czas w Korei Północnej. To dlatego, że nie mam żadnej drogi powrotnej do tego świata. Chodzi nie tylko o wspomnienia o dzieciństwie czy ojcu, ale także członków rodziny, od których jestem odcięta - opisywała ten paradoks.

O dziwnym rodzaju tęsknoty mówił nawet jeden z najbardziej znanych uciekinierów, Shin-dong hyuk, który urodził się w obozie pracy i właściwie nie zaznał "normalnego" życia w Korei Północnej. Shin jest zresztą szczególnym przypadkiem, ponieważ jego niezwykła historia okazała się częściowo zmyślona. Ten fakt w szczególny sposób podzielił badaczy Korei Północnej, z których część zarzuca mu "karierowiczostwo", a inni mówią o traumie i blokadzie psychicznej (wszyscy o nieuczciwości).

Są nawet tacy, którzy decydują się na powrót. W sierpniu tego roku świat obiegła historią Kim Ryen Hi. Kobieta cztery lata temu uciekła z Korei Północnej, szlakiem przez Chiny i Tajlandię. W swojej ojczyźnie szyła suknie, tymczasem na południu pracuje zakładzie przetwórstwa odpadów. - Wolność, dobra materialne i inne zachęty różnego rodzaju nie są dla mnie tak ważne, jak rodzina i dom. Chciałabym wrócić do mojej bezcennej rodziny, nawet jeśli mam umrzeć z głodu - mówiła Kim na konferencji prasowej w Seulu.

Politycy z Korei Południowej dostrzegli problem samobójstw i deklarują, że będą przeciwdziałali temu zjawisku. Shim Jae-kwon z opozycyjnej partii NPAD sądzi, że trzymiesięczne przysposobienie do życia na Południu to zbyt krótki okres i proponuje czterokrotne wydłużenie programu. Wówczas uciekinierzy mieliby pełen rok nadrobienie całych dekad, jakie dzielą dziś Półwysep Koreański.

Zobacz również: Szokująca relacja strażnika z obozu w Korei Północnej: