Dyskryminowanym, prześladowanym, pogardzanym pomaga Gdańskie Centrum Równego Traktowania

Gdańsk, rok 2019. Historia autentyczna, choć ciężko w nią uwierzyć. Pewna dojrzała, wykształcona kobieta ma poważny problem: kontrolujący ją mąż chce każdorazowo wiedzieć dokąd i z kim jego żona wychodzi, i wyrażać na to zgodę. W efekcie, bez jego pozwolenia, kobieta nie może nawet spotkać się z koleżanką z pracy.

Pewnego dnia, gdy męża nie ma, kobieta po prostu wychodzi z domu. Bez zgody, bez pytania. Gdy wraca, jest awantura, krzyki, wyzwiska. Dochodzi do pobicia. Kobieta jest zrozpaczona. Odejść od męża? Zgłosić pobicie na policję?

Kto jej pomoże?

Na szczęście kobieta wie, że w Gdańsku działa pozarządowa organizacja Centrum Praw Kobiet (CPK). Od kwietnia 2019 roku CPK dołączyło do nowo powstałej sieci Gdańskie Centrum Równego Traktowania (GCRT). Doświadczająca przemocy kobieta może liczyć tam na bezpłatną pomoc prawną i psychologiczną: wsparcie, bezpieczeństwo i zrozumienie w najtrudniejszym momencie. Zajmą się nią inne, empatyczne kobiety, które doskonale rozumieją jej położenie.

Aleksandra Mosiołek z Centrum Praw Kobiet w Gdańsku podaje kolejny przykład: - Była u nas kobieta, która doświadczyła przemocy w domu i zdecydowała się odejść od męża. Przez lata to on utrzymywał rodzinę, a ona zajmowała się domem. Ale gdy nie wytrzymała już przemocy i zdecydowała się odejść, została bez środków do życia. Ma 59 lat, niesprawną rękę ze względu na przemoc i potrzebuje pomocy. Pani ma myśli samobójcze, chciałaby pójść do psychiatry, ale nie stać jej na terapie ani na leki.

I tu z pomocą przychodzi właśnie Gdańskie Centrum Równego Traktowania (GCRT). Do GCRT mogą się zgłaszać kobiety, które doświadczyły przemocy fizycznej czy psychicznej, w domu czy pracy. Takie kobiety są często ignorowane ze swoimi problemami przez policję czy sądy. Sędzia podczas rozprawy mówi poszkodowanej, że sama się prosiła o problemy, bo przecież powinna słuchać męża, jak to jest w polskiej tradycji.

Kto pomoże jej przygotować pozew sądowy przeciw mężowi? Właśnie Gdańskie Centrum Równego Traktowania.

Centrum Praw Kobiet w Gdańsku jest jedną z siedmiu organizacji wchodzących w skład GCRT. To sieć organizacji finansowanych i ściśle współpracujących z Miastem Gdańsk, niosących pomoc osobom, które czują, że ich godność jest deptana. To mogą być kobiety doświadczające przemocy domowej, osoby starsze, z niepełnosprawnościami czy w kryzysie psychicznym, osoby ze społeczności LGBT+ albo też imigrantki i imigranci. To, w zasadzie, może być każdy i każda z nas.

- Ludzie zaczynają wyraźniej dostrzegać, że ich prawa obywatelskie są ważne i warto się o nie upominać – mówi Lidka Makowska z Gdańskiego Centrum Równego Traktowania. – Mają coraz większą świadomość tego, że poza wartościami materialnymi, liczy się też ich godność.

Kto może liczyć na pomoc Centrum i w jakich sytuacjach?

Elżbieta Jachlewska, szefowa Centrum: - Weźmy osoby starsze, które słyszą od lekarza: pani jest za stara na leczenie, ja panu tych leków nie przepiszę, nie będę pani hospitalizował, bo pani jest na końcówce życia. Taka osoba ma prawo powiedzieć: nie! Proszę mnie leczyć, bo ja mam zamiar żyć jeszcze 30 lat!

Jachlewska opowiada dalej: - Tak samo pomagamy prawnie w sprawach konsumenckich oszustw ”na garnki czy patelnie” – naciąganie osób starszych na zakupy, na które ich nie stać. Potem taka pani wstydzi się przyznać przed rodziną, że właśnie zamówiła niepotrzebny sprzęt za 3-4 tysiące złotych. My pomagamy wtedy prawnie – okazuje się, że z tych umów można się wycofać. Tym zajmuje się m.in. Stowarzyszenie WAGA, działające w ramach GCRT na rzecz wsparcia seniorek i seniorów.

Lidka Makowska: - Zgłaszają się do nas także osoby na wózkach, które nie mogą się wygodnie poruszać po Gdańsku ze względu na bariery architektoniczne. Na przykład nie dotrą samodzielnie do przychodni czy szkoły, gdzie potrzebne są windy, by taka osoba mogła się dostać na piętro. Problem jest też w tramwajach i autobusach, bo nie wszyscy kierowcy życzliwie podchodzą do pasażera na wózku. Tym też się zajmujemy.

Marianna Palider, główna specjalistka GCRT ds. wsparcia, daje kolejny przykład: - Były też zgłoszenia od ojców, którzy czują się dyskryminowani w sądzie rodzinnym w sprawach o opiekę nad dziećmi. Ojcowie są coraz bardziej świadomi i chętni do współwychowywania dziecka.

Na bezpłatne wsparcie GCRT mogą też liczyć obcokrajowcy, mieszkający w Gdańsku. Im pomaga Centrum Wsparcia Imigrantów i Imigrantek.

Jachlewska: - Interweniowałyśmy w przypadku dziecka, które usłyszało od dyrekcji podstawówki, że ”w tej szkole imigrantów się nie przyjmuje”. Dziecko zostało przyjęte. Poza tym pomagamy tłumaczyć polskie dokumenty dla osób ukraińsko- i rosyjskojęzycznych, doradzamy w sprawie pracy i procedur pobytowych.

Makowska: - Inny charakter mają działania Fundacji Oparcia Społecznego Aleksandry FOSA, specjalizującej się w budowaniu sieci wsparcia społecznego dla osób z zaburzeniami i w kryzysie psychicznym oraz gdańskiego Koła PSONI - Polskiego Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną. Tutaj główny nacisk kładziemy na poszerzanie świadomości praw obywatelskich. Często opiekunowie osób, w dobrej wierze, ubezwłasnowolniają swoje pełnoletnie dzieci, by było im łatwiej się o nie troszczyć. Te osoby nie mogą głosować w wyborach, nie pozwala im się decydować samym o sobie. Chcemy, aby te osoby miały szansę funkcjonować samodzielnie, na miarę swoich możliwości i potrzeb, by miały pełnoprawne życie społeczne, intelektualne czy seksualne.

Od września coraz częściej zdarzają się zgłoszenia do Centrum od zaniepokojonych rodziców w kwestii lekcji religii w planie zajęć szkolnych, a także organizacji lekcji etyki dla dzieci z rodzin bezwyznaniowych.

Lidka Makowska: - Rodzice skarżą się na sytuacje, gdy w świeckiej – zgodnie z Konstytucją – szkole, organizuje się wydarzenia związane z obchodami świąt i tradycji jedynie rzymskokatolickich, np. święcenie tornistrów czy apele z udziałem księdza tylko wyznania rzymskokatolickiego, w sytuacjach, gdy w szkole są też dzieci bezwyznaniowe lub innych wyznań.

Makowska tłumaczy, że już ponad tysiąc dzieci cudzoziemskich uczy się w gdańskich szkołach publicznych i są to dzieci najczęściej innego wyznania niż rzymskokatolickie. Grupa wsparcia, utworzona w Świetlicy Krytyki Politycznej w Trójmieście przez rodziców dążących do zapewnienia dziecku świeckiej edukacji w szkole, ma okazję w czasie spotkań porozmawiać z psychologiem, a także z prawnikiem i wspólnie szukać sposobów radzenia sobie z tymi trudnościami.

Także osoby homoseksualne znalazły wsparcie prawne i psychologiczne w GCRT. Regularnie spotykają się w Stowarzyszeniu na rzecz Osób LGBT+ Tolerado na grupie wsparcia, prowadzonej przez psychologa i psychoterapeutkę. A gdy zimą tego roku w Gdańsku pojawiła się furgonetka, oklejona homofobicznymi treściami, Centrum włączyło się w pomoc prawną. Prawniczka złożyła pozew cywilny o zniesławienie osób homoseksualnych oraz o nakaz sądowy zaprzestania kampanii nienawiści wobec społeczności LGBT+. Sprawa toczy się w sądzie.

Gdańskie Centrum Równego Traktowania to więc siedem doświadczonych organizacji, które połączyły siły: Stowarzyszenie WAGA i Fundacja Oparcia Społecznego AleksandryFOSA (liderzy projektu), Fundacja Centrum Praw Kobiet (CPK) – Oddział Gdańsk; Świetlica Krytyki Politycznej w Trójmieście; Centrum Wsparcia Imigrantów i Imigrantek (CWII); Stowarzyszenie na Rzecz Osób LGBT Tolerado; Polskie Stowarzyszenie Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną PSONI - Koło w Gdańsku.

Jak to działa w praktyce? Gdzie w Gdańsku ma zgłosić się osoba, która czuje, że jej prawa są na co dzień deptane i jest bezradna oraz samotna ze swoim problemem?

Elżbieta Jachlewska: - Taka poszkodowana osoba nie musi krążyć po całym mieście, w poszukiwaniu pomocy, aż się zniechęci. My w naszych siedmiu organizacjach przekazujemy sobie różne sprawy i przekierowujemy je do odpowiednich specjalistów. Wszak może chodzić o osobę LGBT, która jest starsza, albo jest na wózku inwalidzkim, albo starszą osobę z problemami psychicznymi. Te dyskryminacje czasem się krzyżują.

Jachlewska tłumaczy, że różne problemy często się nakładają:

- Są na przykład osoby współuzależnione albo problemy z przemocą w związku ma matka i jej dzieci. Wszyscy ci ludzie potrzebują bezpiecznej przestrzeni, gdzie będą wysłuchani i gdzie nikt ich nie zignoruje. U nas ją znajdą.

Makowska: - W GCRT nie zostawiamy nikogo bez wsparcia, świadczymy wsparcie „szyte na miarę”. Każda osoba jest zaopiekowana, na miarę naszych możliwości. Informacja o Centrum się rozprzestrzenia. Z każdym miesiącem spraw i interwencji jest coraz więcej. W końcu grudnia jesteśmy po ośmiu miesiącach pilotażu i już wiemy, jak w najbliższych trzech latach skutecznie może funkcjonować Gdańskie Centrum Równego Traktowania, tak, aby odpowiadać na konkretne potrzeby mieszkanek i mieszkańców.

Na jaki rodzaj pomocy mogą liczyć osoby poszkodowane? To pomoc prawna, psychologiczna, psychiatryczna, mediatorzy, tłumacze, a także seksuolodzy (np. dla niepewnych siebie osób transseksualnych).

Jachlewska: - Jeśli chodzi o zgłoszenia, mamy pół na pół – kobiety i mężczyzn. Idziemy szeroko: każdy, kto jest nierówno traktowany i czuje się wykorzystywany, znajdzie u nas pomoc. Na pewno nikt u nas nie powie prześladowanej kobiecie: pani poczeka, bo może jutro pani mąż będzie miał lepszy humor, więc panią puści do miasta samą, a po powrocie pani nie pobije. U nas taka kobieta na pewne znajdzie wsparcie!

KONTAKT do Gdańskiego Centrum Równego Traktowania:

Telefon

+48 519 544 485
E-mail

kontakt@gcrt.pl
Adres

Strona internetowa: gcrt.pl

Sprawy indywidualne, z jakimi zgłaszają się osoby potrzebujące wsparcia, były bardzo zróżnicowane, co pokazuje jak rozległym i wielowymiarowym zagadnieniem jest dyskryminacja. Z tego w fazie pilotażu od 15 kwietnia do 30 listopada 2019 roku było:

• dyskryminacja krzyżowa ( np. płeć/pochodzenie, niepełnosprawność/pochodzenie) – 11 spraw
• dyskryminacja ze względu na wiek - 2 sprawy
• osób dyskryminowanych ze względu na płeć (kobiety) – 39 spraw
• osób dyskryminowanych ze względu na pochodzenie- 9 spraw
• osoby dyskryminowane ze względu na religię lub bezwyznaniowość – 2 sprawy
• osoby dyskryminowanych ze względu na orientację psychoseksualną – 25 spraw
• osób dyskryminowanych ze względu na niepełnosprawność/stan zdrowia. – 9 spraw

W fazie pilotażu, od 15 kwietnia do 30 listopada 2019 roku:

• osoby zgłaszające się skorzystały z 400 godzin wsparcia eksperckiego, głównie psychologa/-żki, prawnika/prawniczki,
• 250 udzielonych godzin wsparcia indywidualnego (najczęściej wsparcie psychologiczne, wsparcie prawnicze, mediacje),
• 12 grup wsparcia np. dla osób z chorobami psychicznymi, osób z niepełnosprawnością intelektualną, kobiet doświadczających przemocy, samodzielnych ojców, osób starszych, osób LGBT, osób dyskryminowanych ze względu na wyznanie, osób dyskryminowanych ze względu na pochodzenie,
• 680 godzin pracy wolontariackiej – asystentura, wsparcie specjalistów/ek, działania promocyjne.
• 7 spotkań międzysektorowych – poszerzanie partnerstwa z jednostkami Miasta Gdańska, instytucjami i organizacjami społecznymi zajmującymi się wsparciem społecznym i ochroną praw człowieka
• 7 organizacji – każda z organizacji wniosła do GCRT zasoby takie jak: pomieszczenia z wyposażeniem biurowym, artykuły biurowe, środki czystości, wsparcie wolontariackie dla Specjalistów ds. wsparcia, numer telefonu, wsparcie promocyjne, bazę ekspertów i ekspertek, współpracę kadry zarządzającej,
• 1 osoba Główna Specjalistka ds. wsparcia – 40 godzin tygodniowo pracy x 33 tygodni = 1320 godzin obsługi osób zgłaszających się, udział w spotkaniach, wsparcie dla Specjalistów ds. wsparcia,
• 7 Specjalistów/ek ds. wsparcia – na dzień 31.11.2019 ok. 1900 godzin dyżurów i udzielonego wsparcia,
• 1 specjalistka ds. interwencji - na dzień 31.11.2019 – 90 godzin udzielonego wsparcia na 26 spraw = czyli ok. 4 h na jedną sprawę (w tym pisma, spotkania, wizyty terenowe)
• zadanie dofinansowane jest ze środków Miasta Gdańska, kwotą 500 463 zł w 2019 r.