Donieśli na Polaków, że mówią po polsku

Jedenastu pracowników spółki Koleje Litewskie (Lietuvos gelezinkeliai, dalej LG) pozbawiono dodatków do wynagrodzenia za "używanie języka niepaństwowego podczas wykonywania obowiązków służbowych". Ukarani to Polacy, Białorusini, Ukrainiec, a nawet kilku Litwinów. Jak informują litewskie media dyrekcja LG kładzie szczególny nacisk na zapewnienie bezpiecznego ruchu pociągów, a porozumiewanie się przez pracowników operacyjnych i przekazywanie informacji służbowych w języku innym niż litewski może spowodować zagrożenie dla bezpiecznego ruchu pociągów i życia pasażerów.

"Mówiła po rosyjsku, było mi bardzo nieprzyjemnie"

- Było mi bardzo nieprzyjemnie, kiedy kupowałam bilet w Kłajpedzie i kasjerka gdzieś dzwoniła i mówiła po rosyjsku. Mimo, że nie znam rosyjskiego to z kontekstu zrozumiałam, że konsultowała się w sprawie kupowanego przeze mnie biletu. Myślę, że jeżeli nie zna litewskiego, to nie powinna pracować bezpośrednio z klientami - stwierdza jednoznacznie Rasa, studentka z Kowna.

Tak kategoryczne wypowiedzi są efektem trwającej od kilkunastu miesięcy napiętej sytuacji w stosunkach polsko-litewskich. Co charakterystyczne, nastroje antypolskie, zaczynają, w co raz większy sposób obejmować także inne mniejszości mieszkające na terenie Litwy, przede wszystkim Rosjan.

Trzeba z tym w końcu zrobić porządek

11 ukaranych pracowników LG to dyżurni ruchu i pomocnicy maszynisty. Porozumiewali się ze sobą za pomocą krótkofalówek. Ktoś musiał ich podsłuchać i się zaczęło.

- Spróbujcie w Wisagini w sklepie dogadać się po litewsku. Bez szans. To samo w Solecznikach. Dobrze, że ktoś w końcu odważył się zrobić z tym porządek - komentował w trolejbusie, na głos, mieszkaniec Wilna artykuł o ukaranych kolejarzach. Wisaginia (lit. Visaginas) to miasto w północno-wschodniej Litwy, powstałe w II połowie lat 70., wokół wybudowanej elektrowni atomowej w Ignalinie. Ponad 50% mieszkańców miasta stanowią Rosjanie. Litwini są tu w mniejszości, niespełna 16% ogółu.

Faktycznie w rejonach zamieszkałych w większości przez nie-Litwinów trudno jest, na co dzień, usłyszeć osoby mówiące po litewsku, jednak nie znaczy to, że nikt nie zna tego języka. Nieprawdą jest też, że nie można się w nim porozumieć w sklepach, na ulicy czy urzędach. O ile zjawisko takie mogło gdzieniegdzie mieć miejsce w przed odzyskaniem przez Litwę niepodległości w 1991 r., to obecnie, w suwerennym państwie, liczba osób nieznających języka państwowego nie jest znacząca. Co więcej - szkoły polskie na Wileńszczyźnie kładą szczególny nacisk na naukę języka litewskiego, gdyż jest on gwarantem stabilnej przyszłości uczniów, a w ostatnim czasie - dowodem, na co najmniej zadowalający poziom kształcenia w polskich szkołach, którym zarzuca się wynaradawianie obywateli Litwy i niedostateczne edukowanie uczniów.

Govorit' po polski zaprieszczajetsja?

- W końcu ktoś zaczął bronić naszego języka litewskiego. Na Litwie obowiązuje konstytucja, ustawy nadające litewskiemu status języka państwowego. Trzeba sprawdzić jak te przepisy przestrzegane są w rejonie wileńskim, w Kłajpedzie i Wisagini. Myślę, że jest to niezły sposób na podratowanie budżetu - stwierdziła kobieta, udająca się pociągiem do Kowna, moja sąsiadka z przedziału.

Od decyzji dyrekcji LG jeden już tylko krok do sytuacji mającej tu, na Wileńszczyźnie, i całej Litwie, miejsce po powstaniu styczniowym, kiedy to gubernatorem "Północno-Zachodniego Kraju" był niechlubnej pamięci - Wieszaciel - Michaił Nikołajewicz Murawjow. Za jego to czasów, w okresie wzmożonych represji po Powstaniu Styczniowym i rusyfikacji - na drzwiach sklepów i urzędów pojawiły się tabliczki z napisem "zabrania się rozmawiać po polsku". Jeśli dobrze poszukać - pewno gdzieś na strychach jeszcze by się znalazło kilka takich tabliczek. Wystarczyłoby trochę przerobić na "rozmawiać nie po litewsku zabrania się" - i będą w sam raz.

Tylko, jakie to mogłoby przynieść skutki dzisiaj, w demokratycznej Litwie, w XXI wieku, w państwie chlubiącym się przynależnością do Unii Europejskiej? W XIX wieku do walki z zaborcą ramię w ramię szli Polacy i Litwini. W efekcie po 1905 r. przyszła "pierestrojka", która pozwoliła nie tylko na rozmawianie po polsku, ale przyczyniła się do swoistego odrodzenia i upowszechnienia się języka litewskiego, którym dotychczas posługiwano się jedynie na prowincji na północ od Niemna i zachód od Niewiaży.

Historiografia litewska nazywa ten okres latami odradzania się litewskiej świadomości narodowej, polska - okresem intensywnej pracy u podstaw. Rozbieżności w spojrzeniu i ocenie tych samych zjawisk, tak historycznych, jak i współczesnych, przyczyniają się do eksponowania kontrastów i różnic między dwoma, tak bliskimi sobie historycznie i co więcej - mentalnie - narodami. Przez co o tej bliskości i wielkim jej dziedzictwie, co raz mniej zdajemy się pamiętać.

Z Wilna dla polonia.wp.pl
Michał Rudnicki