Czym jest artykuł 4. NATO? Wyjaśniamy
W związku z rosyjskimi dronami nad Polską pojawił się temat artykułu 4 NATO. Czym jest i kiedy może być zastosowany?
Zdjęcie ilustracyjne
Artykuł 4 stanowi, że "Strony będą się konsultowały, ilekroć zdaniem którejkolwiek z nich zagrożona będzie integralność terytorialna, niezależność polityczna lub bezpieczeństwo którejkolwiek ze Stron".
Jest to mechanizm umożliwiający państwom członkowskim NATO wszczęcie pilnych konsultacji w sytuacji, gdy jedno z nich uzna, że jest zagrożone. Celem tych konsultacji jest wymiana poglądów i informacji, dyskusja nad zaistniałymi kwestiami oraz wypracowanie wspólnego stanowiska i ewentualnych działań w odpowiedzi na zagrożenie.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Atak rosyjskich dronów. Tak wyglądało lotnisko Chopina
Kiedy stosuje się Artykuł 4?
Artykuł 4 jest uruchamiany w sytuacjach, które niekoniecznie oznaczają zbrojną napaść, ale mogą stanowić poważne zagrożenie dla integralności terytorialnej, niezależności politycznej lub bezpieczeństwa państwa członkowskiego. Jest to zatem istotne narzędzie polityczne, sygnalizujące, że NATO bacznie przygląda się danej sytuacji i jest gotowe do podjęcia działań.
Proces uruchomienia Artykułu 4 jest elastyczny, a wniosek o konsultacje jest przekazywany sekretarzowi generalnemu NATO. Dyskusja odbywa się na forum Rady Północnoatlantyckiej, najwyższego organu przedstawicielskiego, składającego się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich.
Artykuł 4 w praktyce – historia wykorzystania
W historii NATO Artykuł 4 był wykorzystywany siedem razy. Przykłady jego zastosowania to m.in.:
- 2003 rok: Turcja skorzystała z Artykułu 4 w związku z wojną w Iraku.
- 2014 rok: Polska, wspierana przez państwa bałtyckie, zawnioskowała o konsultacje po ataku Rosji na Ukrainę i aneksji Krymu.
- 2022 rok: Ponownie Polska i państwa bałtyckie wystąpiły o uruchomienie Artykułu 4 w związku z rosyjską inwazją na Ukrainę.
Należy podkreślić, że Artykuł 4 różni się od Artykułu 5 Traktatu Północnoatlantyckiego. Podczas gdy Artykuł 4 dotyczy konsultacji w przypadku zagrożenia, Artykuł 5 odnosi się do zasady kolektywnej obrony, stanowiącej, że zbrojna napaść na jednego członka NATO jest traktowana jako napaść na wszystkich. Artykuł 5 został wykorzystany dotychczas tylko raz, po atakach terrorystycznych na Stany Zjednoczone 11 września 2001 roku.
Artykuł 4 jest zatem kluczowym elementem dyplomacji i współpracy w ramach NATO, umożliwiającym szybką reakcję i koordynację działań w obliczu pojawiających się zagrożeń dla bezpieczeństwa państw członkowskich.
