Boże Ciało

Święto kościelne należące do świąt nakazanych Kościoła katolickiego. Jego pełna nazwa to Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa. Jako święto ruchome obchodzone jest w czwartek po święcie Trójcy Świętej. Z polskimi obchodami uroczystości wiążą się barwne procesje organizowane w każdej parafii. Uroczystość Ciała i Krwi Pańskiej jest w Polsce dniem ustawowo wolnym od pracy.

Historia ustanowienia święta Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa

W czwartek po niedzieli Trójcy Przenajświętszej Kościół katolicki obchodzi uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, czyli tradycyjnie Boże Ciało. Jego historia sięga XIII w., kiedy to rozwinęła się cześć rzeczywistej obecności Chrystusa w znaku chleba i wina. Na Soborze Laterańskim IV w 1215 r. w Kościele katolickim przyjęto dogmat o transsubstancjacji, czyli przemianie substancji chleba i wina w ciało oraz krew Jezusa Chrystusa.

Do ustanowienia święta Bożego Ciała przyczyniła się zakonnica, bł. Julianna, augustianka z klasztoru Mont Cornillon w Belgii. Bezpośrednią przyczyną było jej objawienie. Zakonnica miała wówczas ujrzeć księżyc w pełni, na którym widniała ciemna plama. Chrystus objawił jej, że oznacza ona brak w kalendarzu kościelnym święta ku czci Eucharystii. Domagał się ustanowienia święta na pierwszy czwartek po święcie Trójcy Przenajświętszej.

Po tym, jak bp Robert dowiedział się o objawieniu, ustanowił w 1246 r. święto Bożego Ciała (początkowo tylko dla diecezji Liège). Zainaugurował również pierwszą procesję eucharystyczną, która przeszła ulicami miasta. Do ostatecznego uznania święta Bożego Ciała za ogólnokościelne doszło w 1264 r. Papież Urban IV bullą Transiturus de hoc mundo ustanowił święto Bożego Ciała w celu uczczenia Jezusa obecnego w Eucharystii. Skłoniło go do tego nie objawienie bł. Julianny, ale cud eucharystyczny, jaki miał miejsce w Bolsenie rok wcześniej.

Śmierć Urbana IV uniemożliwiła jednak ogłoszenie bulli. Jego wolę wypełnił dopiero papież Jan XXII w 1317 r. Na początku XV wieku Boże Ciało było świętowane w większości polskich diecezjach i było zaliczane do głównych świąt roku kościelnego.

Kult najświętszego sakramentu

Święto Bożego Ciała, jak sama nazwa wskazuje, skupia się przede wszystkim na świętości Jezusa Chrystusa w Najświętszym Sakramencie. Symbolem tego są procesje eucharystyczne. W XV w. odprawiano je w całych Niemczech, Anglii, Francji, północnych Włoszech i Polsce. Pierwotna forma procesji wyrażała się prostym przejściem wiernych z Najświętszym Sakramentem i błogosławieństwem na końcu. Taka celebracja stanowiła nawiązanie do dawniejszych zwyczajów polegających na zabieraniu w podróż Eucharystii, by była ochroną przed niebezpieczeństwami. Podczas procesji dokonywano uroczystego błogosławieństwa oraz proszono o dobrą pogodę. W późniejszych latach procesja była rozbudowywana i zaczęto odprawiać ją z większym przepychem.

Procesje Bożego Ciała w Polsce

Obchody Bożego Ciała w Polsce należą do jednych z najbardziej kolorowych i mają za sobą długą tradycję. Zwyczaj obchodzenia święta jako pierwszy wprowadził biskup Nanker w 1320 r. w diecezji krakowskiej. Od okresu rozbiorów udział w procesji Bożego Ciała był dla polskich wiernych łączony z okazją zamanifestowania przynależności narodowej. Podobnie było w trakcie II wojny światowej i w okresie Polski Ludowej.

Jak wygląda procesja Bożego Ciała? Po ulicach parafii kroczą wierni. Procesje po wyjściu z kościoła udają się do czterech oddalonych od siebie ołtarzy, przy każdym z nich czytana jest Ewangelia jednego z czterech Ewangelistów. Celebrans, czyli duchowny sprawujący liturgię, niesie Najświętszą Eucharystię, często znajdując się pod baldachimem lub na innym ozdobnym i wywyższonym miejscu. Towarzyszą mu uroczyste śpiewy czy modlitwy wiernych.

Najbardziej znana tradycja, praktykowana w Polsce do dziś, ma związek z odświętnie ubranymi na biało dziećmi komunijnymi sypiącymi płatki kwiatów na ulice, którymi przechodzi procesja. Ołtarze również przyozdabiane są kwiatami, obrazami, dzięki temu Boże Ciało kojarzy się z kolorami. Inne tradycje ludowe, związane najczęściej z poszczególnymi regionami Polski, dotyczą m.in. układania dywanów kwiatowych (np. we wsi Spycimierz), zbierania gałązek brzózek i przyozdabiania nimi ołtarzy czy domów lub wicia kolorowych wianków.