Bierzyński: Dobrze jest "przywalić PiS‑owi", tymczasem "PiS-owi nie spada". Nie rozumieją, dlaczego (Opinia)

Notowania Prawa i Sprawiedliwości nie spadły z powodu "taśm Kaczyńskiego" – potwierdza to najnowszy najnowszy sondaż IBRIS. Średnia notowań partii Jarosława Kaczyńskiego przed publikacją taśm z jego udziałem wynosiła 35,5 proc. (sondaże styczniowe), teraz 37,6 proc.

Podobny trend pokazuje Millward Brown. Elektorat PiS jest całkowicie impregnowany na doniesienia prasowe. Marzenia o pogrążeniu PiS okazały się płonne. Dlaczego? Odpowiedź jest prosta.

Frontalne ataki na przeciwników ideowych rzadko przynoszą skutek. Najlepszy przykład, znany chyba wszystkim. Co roku, tuż przed finałem WOŚP, z prawej strony rusza rytualna nagonka propagandowa na Jurka Owsiaka. I co roku przynosi efekt odwrotny od zamierzonego - zbiórki biją kolejne rekordy. Fundacja powinna być wdzięczna prawicy za te ataki. Nic nie działa skuteczniej dla mobilizacji Polaków, niż one.

Najciekawsze w tym fenomenie jest to, że liberalno-demokratyczni dziennikarze i publicyści świetnie rozumieją istotę tego mechanizmu. Rozumieją, ale o nim zapominają i sami przypuszczają stałe, rytualne ataki na PiS. W ten sposób mobilizują przeciwników.

Połowa Polaków nie chodzi do wyborów. 48 proc. deklaruje, że interesuje się polityką "średnio" lub "wcale" – 38 proc. (CBOS październik 2017 roku).

Z pozostałej części 10 proc. nie ma zdania lub nie wie kogo popiera, a kolejne 10 proc. popiera partie nieistotne dla wyniku wyborczego. Publikowane wyniki sondaży, podają notowania w stosunku do tych, którzy deklarują udział w wyborach. Tym samym wyolbrzymiają te liczby. Przekładając to na całą populację, pozostaje ok. 15 proc. popierających PiS i 10 proc. PO (wyniki ostatnich sondaży jako procent całej dorosłej populacji).

Oznacza to, że o wynikach wyborów decyduje zdecydowana mniejszość Polaków. Szalę zwycięstwa przechyla zaledwie 500 tysięcy głosów w jedną lub druga stronę.

Jak wiemy postawy światopoglądowe są długotrwałe. Spór w Polsce ma charakter ideologiczny. Nie dyskutujemy o wysokości podatków lub polityce rolnej. Dyskutujemy o fundamentach, o podstawach światopoglądów, o tym co dobre, a co złe. To są kwestie tożsamościowe dotyczące postrzegania historii i świata. Dlatego przekonanie kogokolwiek by porzucił swój wybór na rzecz opcji przeciwnej jest bardzo rzadkie, w zasadzie niemożliwie. To nie są wyborcy, lecz wyznawcy.

Nie o przekonanie przeciwników zatem chodzi, lecz o mobilizację własnych zwolenników. Wybory wygra ten, kto skutecznie zmobilizuje swoich wyborców, tak by zdobyli się na wysiłek i poszli do urn, a równocześnie zdemobilizuje zwolenników przeciwnika przekonując, że nie mają czego bronić.

A nie ma lepszej drogi mobilizacji wyborców przeciwnika niż frontalny, ideowy, fundamentalny atak. Walenie w świętości drugiej strony najlepiej zwiera szeregi wyznawców. Dlatego PiS powinien być wdzięczny Obywatelom RP za wsparcie. Dużo zrobili by zmobilizować wyznawców smoleńskich, ożywić kłamstwo, przywrócić magiczną rolę mitu.

To dlatego trzy lata ataków na PiS nie szkodzą tej partii. W sondażach stabilnie zyskuje. Od 32 proc. w 2016, 36 proc. w 2017, po 39 proc. w zeszłym roku. Nie oznacza to, że partia polityczna nie powinna krytykować swoich przeciwników. Powinna. Lecz skuteczna jest krytyka właśnie, nie rytualny, ciągły atak.

W psychologii od dawna znany jest efekt zwany "habituacją na bodziec". To, co jednorazowo i na krótko wywołuje gwałtowną reakcję, podane w jednostajny sposób, w długim okresie czasu kompletnie nie działa. Przyzwyczajamy się do jednostajnych stymulatorów. Przestają działać. Dlatego strategia "walenia w PiS" jest nieskuteczna. Im dłużej trwa, tym mniej oddziałuje.

Skuteczny jest punktowy atak. Im bardziej konkretny, im bardziej skupiony, tym lepiej. Skuteczna krytyka musi dotyczyć bardzo konkretnej i ważnej społecznie sprawy. Sprawy, która bezpośrednio dotyczy każdego potencjalnego wyborcy. Pieniądze są jedną z takich spraw. Dlatego finanse są najczulszym podbrzuszem każdej autokratycznej władzy, a wolne media największym jej wrogiem. Paradoks polityki polega na tym, że PiS nie straci wyborców niszcząc demokrację i sądy, ale może ich stracić poprzez wysokość zarobków dwóch blondynek z NBP. W sferze funkcjonowania państwa to sprawy nieporównywalne, ale wyobraźnia ludzka tak działa, że to one, a nie sprawiedliwość, mają dla polityki zdecydowanie większe znaczenie.

Rytualne "walenie w PiS" jest zatem przeciw skuteczne. Zamiast osłabiać partię – wzmacnia, a wywołując efekt przyzwyczajenia, obniża poziom bólu i gdy przychodzi sprawa/afera, która realnie może zmienić losy polskiej polityki - tej skali co taśmy Kaczyńskiego - pacjent jest już częściowo znieczulony: "PiS jest zawsze zły".

Ciężko to przyznać, ale wziąwszy powyższe pod uwagę, większość obrońców demokracji w liberalnych mediach nieświadomie odgrywa klasyczną rolę "pożytecznych idiotów". Nie rozumieją, że lepiej krytyki dokonywać rzadziej, ale musi być ona bardziej trafna.

Polityka to sztuka zarządzania konfliktem. Partie żywią się emocjami, a spory wyzwalają emocje. Im większe, tym lepiej. W dzisiejszym świecie jednorodnych medialnych baniek ta teza jest bardziej aktualna, niż kiedykolwiek. Tylko emocje są nośnikiem, który potrafi przebijać bańki, przedostawać się na "drugą stronę". Tylko one dają siłę mobilizacji, działają jak mocny punktowy reflektor na scenie – skupiają uwagę widowni na jednym wiodącym aktorze. Masz szansę wygłosić swoje racje. Przekonać obojętnych, zmobilizować przekonanych. Wzbudzić przekorę wśród przekornych i współczucie wśród wrażliwych.

Atak karmi potwora. Zawsze i wszędzie. Im bardziej jest generyczny, im mniej konkretny, im bardziej zajadły i emocjonalny, tym lepiej. Lepiej dla celu ataku.

To dlatego wojna dwóch plemion przez lata żywiła obu głównych aktorów sporu. Plemienny podział zabetonował scenę polityczną na długi czas.

I niby nie piszę nic nowego. Niby o tym wszyscy wiemy. Ale jakoś ciągle dzieje się tak, że za każdym razem, gdy po kolejnej aferze "PiS-owi ciągle nie spada" zwolennicy opozycji czują się wynikami badań głęboko rozczarowani. No bo "jak to się może dziać"? Tak właśnie.

Stałe "walenie w PiS" bardzo skutecznie uodparnia jego elektorat na jakąkolwiek krytykę. Atak cementuje wiarę, bo wymusza ciągłe powtarzanie mechanizmu wtórnej racjonalizacji własnych politycznych wyborów. Znieczulenie wyborców to kapitał, który procentuje w momencie, gdy pojawia się prawdziwa afera. Obrona zawsze wygląda podobnie: nic się nie stało, intencje mieliśmy dobre, oni nas zawsze o wszystko atakują, media są niewiarygodne, bo należą do wrogiego obozu. Wystarczy, gdy mówi się do kogoś kto bardzo chce uwierzyć albo więcej, nie stracić własnej wiary.

Więc zanim znowu przyjdzie komuś ochota "powalić w PiS" niech o tym mechanizmie pomyśli. Nie warto karmić potwora.

Jakub Bierzyński - szef grupy OMD Poland, socjolog, publicysta, doradca Roberta Biedronia.