15 lat temu zdecydowaliśmy o przyjęciu nowej konstytucji

Prace nad konstytucją trwały 8 lat. W stosunku do obowiązującej wcześniej tak zwanej Małej Konstytucji z 1992 roku, nowa ustawa zasadnicza wprowadziła wiele zmian. Przede wszystkim wzmocniła pozycję rządu wobec prezydenta, któremu odebrano między innymi możliwość akceptacji zmian w rządzie - poprzednio mógł się zgodzić lub nie z propozycją premiera, teraz musi tę zmianę zaakceptować.

Nowa konstytucja osłabiła również weto głowy państwa, zmniejszając liczbę głosów pozwalających Sejmowi odrzucić prezydencki sprzeciw. Od 1997 roku weto prezydenckie może być odrzucone większością 3/5, a nie jak poprzednio - 2/3 głosów. Głowie państwa odebrano również resorty prezydenckie - MON, MSW i MSZ. Nowa ustawa zasadnicza wprowadziła instytucję skargi konstytucyjnej. Może ją złożyć do Trybunału Konstytucyjnego każdy, czyje prawa zostały naruszone, albo kiedy sąd wydał orzeczenie na podstawie przepisów, które mogą być sprzeczne z konstytucją.

Od października 1999 roku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne. Konstytucja z 1997 roku powołała również Radę Gabinetową. Jest ona zwoływana w szczególnych dla państwa momentach - tworzy ją prezydent, premier i rząd. Nie posiada jednak uprawnień rządu. Obywatele mają możliwość inicjatywy ustawodawczej. Projekty nowych aktów prawnych może złożyć grupa co najmniej 100 tysięcy obywateli. W sprawie ochrony życia, przyjęto formułę polegającą na zapewnieniu przez Rzeczpospolitą każdemu człowiekowi prawnej ochrony życia. Pozostawiło to otwartą sprawę dopuszczalności ustawowych regulacji w sprawie aborcji.

Konstytucja rozpoczyna się preambułą przyjętą przez Zgromadzenie Narodowe: "My, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł".

Przez 15 lat obowiązywania konstytucji, tylko dwa razy wprowadzono do niej poprawkę. W 2006 roku dokonano zmiany w artykule 55. - dotyczyła ona możliwości wydania obywatela polskiego, który dopuścił się przestępstwa poza granicami naszego kraju, innemu państwu na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania. Nowelizacja miała na celu dostosowanie polskiego prawa do przepisów Unii Europejskiej. Nowelizacja z 2009 roku dotyczyła artykułu 99. konstytucji. Chodziło o bierne prawo wyborcze - do Sejmu lub do Senatu nie może zostać wybrana osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego.

Mimo że do tej pory tylko dwa razy zmieniono ustawę zasadniczą, propozycji jej nowelizacji było wiele. Najdalej idące postulaty w tym kierunku wysuwały Prawo i Sprawiedliwość oraz Samoobrona, które opracowały własne projekty nowej konstytucji. Obie propozycje przewidywały wzmocnienie roli prezydenta. Przed uchwaleniem obecnej konstytucji obowiązywała tak zwana "Mała Konstytucja" z 1992 roku, która stanowiła tymczasowe rozwiązanie w okresie przechodzenia od komunizmu do demokracji. Mała Konstytucja unieważniła starą Konstytucję z 1952 roku, ale utrzymała w mocy niektóre jej przepisy. Były to między innymi, postanowienia dotyczące Trybunału Konstytucyjnego, Najwyższej Izby Kontroli oraz sądów i prokuratury. Potrzebna była w związku z tym nowa ustawa zasadnicza, odpowiadająca standardom demokratycznego państwa.