Oddział do Zadań Specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, noszący kryptonim "Parasol" powstał latem 1943 r. i działał do końca Powstania Warszawskiego. Organizatorem oddziału oraz jego dowódcą został "cichociemny" mjr Adam Borys (pseudonim "Pług"), którego w październiku 1942 r. przerzucono do kraju z Wielkiej Brytanii.
Początkowo oddział nazywał się "Agat", a następnie - "Pegaz". Od września 1943 do lipca 1944 oddział przeprowadził 13 akcji bojowych w Warszawie przeciw wysokim funkcjonariuszom Gestapo. Do najgłośniejszych należał udany zamach na szefa SS generała Franza Kutscherę, 1 lutego 1944 r.
Poza bojowymi operacjami specjalnymi oddział przeprowadził w kwietniu 1944 r. akcję wysadzenia w powietrze niemieckiego pociągu pod Płochocinem k/Warszawy.
Do wybuchu Powstania w operacjach specjalnych i działalności konspiracyjnej zginęło 50 żołnierzy "Parasola". W lipcu 1944 r. dowództwo Armii Krajowej przekształciło jednostkę w batalion. W planie mobilizacyjnym przed wybuchem powstania żołnierze "Parasola" mieli wyznaczony rejon koncentracji na Woli, w pobliżu ulic Młynarskiej, Karolkowej i Żytniej.
Batalion liczył wówczas 120 żołnierzy. W ciągu kilku dni stan osobowy "Parasola" wzrósł do ponad 750 osób. W Powstaniu Warszawskim żołnierze "Parasola" walczyli na Woli, Starym Mieście, Śródmieściu, Czerniakowie i Mokotowie. Brali udział w walkach w stołecznym Ratuszu, na terenie szpitala Jana Bożego, Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych i w Pałacu Radziwiłłów. W wyniku wielkich strat, na Czerniakowie znalazło się już tylko 140 żołnierzy, batalion wszedł w skład zgrupowania "Radosław", jako kompania. Nielicznym żołnierzom "Parasola" udało się wyjść z okrążenia i przedostać na prawy brzeg Wisły. Na Czerniakowie poległo 90 żołnierzy "Parasola". Na Mokotów zdołało się przedostać zaledwie 33. Walczyli tam do 27 września.
Obecnie żyje ok. 90 żołnierzy "Parasola". (jd)
