Zamiast dodatku dla samotnych rodziców - zaliczka alimentacyjna

Dodatek dla samotnych rodziców (170 zł na dziecko zdrowe i 250 zł na dziecko niepełnosprawne) po zmianach będzie przysługiwał nie wszystkim samotnym rodzicom (jak dotychczas), lecz tylko na dzieci, których ojciec jest nieznany, jedno z rodziców nie żyje bądź powództwo o zasądzenie alimentów zostało oddalone.

Od 1 września dodatek ten będzie przysługiwał najwyżej na dwoje dzieci (obecnie na wszystkie). Świadczenia rodzinne są wypłacane osobom, w których rodzinach dochód na osobę nie przekracza 504 zł (lub 583 zł, jeżeli w rodzinie jest dziecko niepełnosprawne).

Samotni rodzice, którym przez co najmniej 3 miesiące nie udaje się wyegzekwować zasądzonych alimentów od drugiego z rodziców, mogą ubiegać się o zaliczkę alimentacyjną od gmin. Wcześniej muszą jednak uzyskać oświadczenie od komornika o bezskutecznej egzekucji alimentów.

Pracownicy ośrodków pomocy społecznej wskazują, że zaliczki mogą być wypłacane z 2-3 miesięcznym opóźnieniem; dotychczas do gmin wpłynęło zaledwie po kilkanaście, kilkadziesiąt wniosków, a wiele z nich jest do poprawy.

Zaliczka ma być wypłacana samotnym rodzicom w wysokości zasądzonych alimentów, nie więcej jednak niż 170 zł na dziecko (lub 250 zł na dziecko niepełnosprawne) w rodzinach z jednym lub dwojgiem dzieci. W rodzinach z trojgiem i więcej dzieci - nie może przekroczyć 120 zł na dziecko (lub 170 zł na dziecko niepełnosprawne). Zaliczki dotyczą rodzin, gdzie dochód na osobę nie przekracza 583 zł.

Prawo do zaliczki będą miały tylko osoby pozostające poza związkiem małżeńskim (rozwiedzione, niezamężne); natomiast osoby, które pozostają w związku małżeńskim - mimo zasądzonych alimentów - nie będą mieć takiego prawa. Zdaniem rzecznika praw obywatelskich prof. Andrzeja Zolla rozwiązania te naruszają konstytucyjną zasadę równości wobec prawa, a także ochrony małżeństwa i rodziny.

Przeciw wprowadzeniu ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych protestowały samotne matki. Zwracały uwagę, że ustawa nie gwarantuje poprawy skuteczności egzekucji alimentów, a proponowana w ustawie zaliczka jest znacznie niższa niż zasądzane alimenty (średnio było to 250 zł).

W przypadku, gdy dochód w rodzinie nie przekracza połowy kwoty uprawniającej do otrzymania zaliczki alimentacyjnej - czyli 291,50 zł - w rodzinach z jednym lub dwojgiem dzieci zaliczka ta wynosi po 300 zł na dziecko (i po 380 zł - jeżeli dziecko jest niepełnosprawne). W przypadku rodzin z trójką i więcej dzieci jest to 250 zł na dziecko (i 300 zł na dziecko niepełnosprawne). Ustawa wprowadza też możliwość przekazywania dodatku lub zaliczki w formie rzeczowej, gdyby okazało się że przekazywane pieniądze są "marnotrawione".

Zgodnie z ustawą wypłata zaliczki oznacza, że dłużnik alimentacyjny ma obowiązek zapłacić gminie równowartość tej kwoty, powiększonej o 5 proc. (koszty egzekucji alimentów). Przyjęta w piątek przez Sejm poprawka przewiduje, że gmina będzie mogła zatrzymać połowę ściągniętej kwoty, reszta ma być przekazywana do budżetu państwa.

Ustawa przewiduje wzmocnienie uprawnień komorników, w tym możliwość egzekucji alimentów z konta bankowego oraz występowanie przez gminy o ściganie dłużników, co mogłoby nawet oznaczać ograniczenie wolności. Poza tym wprowadzono też możliwość odebrania prawa jazdy dłużnikom alimentacyjnym; decyzję w tej sprawie ma podejmować starosta.

Ustawa wprowadza także dodatek dla rodzin wielodzietnych - 50 zł na każde trzecie i kolejne dziecko w rodzinie, niezależnie od tego, czy są to rodziny pełne czy niepełne.

Od 1 września obowiązuje też zmieniona wysokość zasiłku rodzinnego (także przyznawanego rodzinom, gdzie dochód na osobę nie przekracza 504 zł lub 583 zł, jeżeli w rodzinie jest dziecko niepełnosprawne). Wysokość zasiłku uzależniona jest od wieku dziecka. I tak na dziecko do 5. roku życia przysługuje 44 zł miesięcznie, na dziecko między 5. a 18. rokiem - 56 zł, a na dzieci od 18. do 24. roku - 65 zł. Regulują to przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych, które wchodzą w życie 1 września.