Z jajka ze sklepu nie wylęgnie się kurczak?
Choć wiemy, że kurczęta wylegają się z jaj, to nie zawsze zdajemy sobie sprawę, że tak naprawdę biorą się z żółtka, w którym znajduje się tarczka cytoplazmatyczna i zapas cennych substancji odżywczych. Białko w jaju pełni wyłącznie funkcję ochronną.
Jak podkreśla dr hab. Magdalena Rost-Roszkowska z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, jajko to złożona struktura, a każdy jej element ma ściśle określone zadania.
- Jajo to komórka jajowa, czyli początek nowego życia - pod warunkiem że jest zapłodniona, czyli dotrze do niej plemnik. Dlatego z jajka z supermarketu na pewno nie wylęgnie nam się kurczak. Po zapłodnieniu z komórki jajowej powstaje zarodek, a potem dorosły osobnik - przypomniała.
Właściwa komórka jajowa to położona na żółtku tarczka cytoplazmatyczna, z której - w razie zapłodnienia - powstaje kurczę. Żółtko to materiał zapasowy, którym będzie żywić się rozwijający się wewnątrz jaja zarodek.
- W żółtku są duże ilości tłuszczu. Gdyby oglądać je pod mikroskopem elektronowym, to można zaobserwować poza olbrzymimi kulami białka także olbrzymie krople lipidowe. W białku są peptydy, trochę aminokwasów i dużo wody. W miarę rozwoju zarodka białko zanika, bo następuje utrata wody - wyjaśniła Rost-Roszkowska.
Kula żółtka zachowuje swój kształt - jeśli jej nie nakłujemy - dzięki pokrywającej ją bardzo cienkiej błonie żółtkowej, pełniącej funkcję ochronną. W białku znajdują się charakterystyczne białe, silnie poskręcane struktury. To tzw. skrętki, które są umocowane do kuli żółtka i uniemożliwiają jej wewnątrz chaotyczny ruch we wszystkie strony. Dzięki nim żółtko utrzymuje się cały czas jedną powierzchnią u góry jajka - kiedy jajko wtacza się do gniazda, tarczka cytoplazmatyczna musi być cały czas na górze, by matka mogła przekazać jej jak najwięcej ciepła.
Pod skorupką wapienną jajka możemy dostrzec dwie cienkie błony, tzw. pergaminowe - wewnętrzną oraz zewnętrzną. - Błona żółtkowa, białko, osłony pergaminowe i skorupka - to wszystko osłony jajowe, które pełnią funkcję ochronną, nie wchodzą w skład ciała kurczęcia. Odpowiadają za ochronę przed urazami mechanicznymi, przed promieniowaniem ultrafioletowym, gwałtownymi zmianami temperatury, a także inwazją przez mikroorganizmy patogenne - tłumaczy Rost-Roszkowska.
Na tępym (szerszym) końcu jaja znajduje się komora powietrzna, która tworzy się pomiędzy wewnętrzną i zewnętrzną osłoną pergaminową. Pełni ona funkcję oddechową - na tępym końcu jaja w skorupce wapiennej znajdują się najwięcej porów. Poprzez pory dochodzi do wymiany gazowej. Komora ułatwia też utrzymanie stałej temperatury wewnątrz jaja - to ważne, bo w przypadku rozwoju zarodkowego kluczowe jest zachowanie stałych warunków.
