Wojna Jom Kippur 1973 r.

Przebieg wojny

Egipski prezydent Gamal Abdel Naser zmarł we wrześniu 1970 r. Jego następcą został Anwar Sadat, który postanowił podjąć walkę z Izraelem i odzyskać terytorium stracone w 1967 r. Plan zaatakowania Izraela we współdziałaniu z Syrią otrzymał kryptonim Operacja Badr (po arabsku "pełnia księżyca”).

Egipt i Syria podjęły próbę odzyskania siłą terytorium znajdującego się pod izraelską okupacją. Ich armie przypuściły skoordynowany atak 6 października 1973 r., w czasie muzułmańskiego święta Ramadan, które zbiegło się w tym roku z żydowskim świętem Jom Kippur. Równocześnie zaczęły docierać z ZSRR do Egiptu i Syrii kolejne dostawy nowoczesnej broni, w tym rakiety ziemia-ziemia Scud.

Egipt przygotował do uderzenia na Izrael dwie armie o sile 200 tys. żołnierzy z 1 tys. czołgów. Syria wystawiła pięć dywizji z 1,4 tys. czołgów. 6 października 1973 r. o godzinie 8.00 Izrael ogłosił mobilizację rezerwistów.

Atak na Izrael

6 października 1973 r. o godzinie 14.00 egipskie wojska rozpoczęły uderzenie na izraelskie pozycje obronne na wschodnim brzegu Kanału Sueskiego. Na izraelską linię fortyfikacji Bar Lewa, bronioną przez zaledwie sześciuset izraelskich żołnierzy, w ciągu 2 godzin spadło ponad sto tysięcy bomb i pocisków. Następnie Egipcjanie rozpoczęli desant na drugą stronę Kanału Sueskiego. Do wieczora na wschodni brzeg przeprawiło się 30 tys. egipskich żołnierzy, którzy prowadzili dalsze działania ofensywne w głąb Półwyspu Synaj. Przeciwko przybywającym z odsieczą izraelskim czołgom, egipska piechota skutecznie użyła rakiet przeciwpancernych, pustosząc izraelskie oddziały pancerne, w których ocalało tylko 30 czołgów w rejonie prowadzonych walk.

Po rozbiciu izraelskich umocnień linii Bar Lewa, Egipcjanie opanowali cały wschodni brzeg Kanału Sueskiego i bardzo szybko przeprawili na drugi brzeg systemy rakiet przeciwlotniczych oraz 500 czołgów. Ten sukces kosztował ich śmierć około 200 żołnierzy. Egipscy sztabowcy szacowali, że w czasie tej fazy operacji zginie dziesięć tysięcy żołnierzy, a piętnaście tysięcy zostanie rannych. Był to więc prawdziwy sukces Egipcjan.

6 października 1973 r. komandosi syryjscy opanowali izraelską stację radarową na Górze Hermon (w ośrodku tym byli najlepsi izraelscy specjaliści wywiadu wojskowego Aman, wyposażeni w supernowoczesne radary i elektroniczne czujniki), z której kontrolowali sytuację w całej Galilei. Równocześnie trzy dywizje uderzyły na Wzgórza Golan, bronione przez jedną izraelską brygadę, która w ciągu trzech dni walk straciła cały swój sprzęt bojowy. Ogółem 700 syryjskich czołgów uderzyło od północy na Izrael, który miał tam tylko sto siedemdziesiąt sześć czołgów.

W pierwszych dniach wojny Izraelczycy utracili też przewagę w powietrzu. Izraelskie siły powietrzne miały ograniczone możliwości działania przez gęstą obronę przeciwlotniczą wroga nad liniami walk. Rosyjskie baterie rakiet przeciwlotniczych sprzężone z działami szybkostrzelnymi tylko pierwszego dnia wojny strąciły nad Golanem 40 izraelskich maszyn. Arabowie w ciągu pierwszych trzech dni wojny odpalili ponad tysiąc samych rakiet ziemia-powietrze.

Izrael natychmiast rozpoczął powszechną mobilizację, która przebiegała jednak w warunkach chaosu i zamieszania. W Izraelu system mobilizacji zawiódł: brakowało informacji, rozkazów, koordynacji. Izraelscy przywódcy nie zdawali sobie sprawy z rozmiarów katastrofy.

W morskiej bitwie pod Latakia pięć izraelskich okrętów rakietowych Saar 4 zatopiło sześć syryjskich okrętów. Była to pierwsza na świecie bitwa stoczona przy użyciu rakiet klasy morze-morze. Okręty rakietowe Saar 4 były budowane w izraelskich stoczniach.

7 października 1973 r. Syryjczycy kontynuowali ofensywę na Golanie, opanowując prawie całą południową część płaskowyżu. Izraelczycy nie mogąc powstrzymać arabskiej agresji, zaminowali mosty na Jordanie, które były ostatnią przeszkodą między Golanem a Galileą. Sukces był tak wielki, że Syryjczycy wstrzymali ofensywę, obawiając się, że są wciągani w pułapkę. Usiłująca ich powstrzymać Siódma Brygada Pancerna, została całkowicie rozbita.

Front północny bezpośrednio zagrażał terytorium Państwa Izrael, i dlatego ten kierunek został uznany przez dowództwo IDF za najważniejszy. I właśnie na front północny przerzucano większość zmobilizowanych oddziałów wojskowych.

8 października 1973 r., trzeciego dnia wojny, izraelski szef sztabu Elazar wydał rozkaz kontrataku. Izraelskie jednostki odwodowe na Półwyspie Synaj, po przejechaniu ponad 250 km, usiłowały przejść do kontrofensywy, jednak po dwóch dniach ciężkich walk zostały przez Egipcjan odrzucone. Izraelska dywizja Adana utraciła ponad połowę ze swych stu siedemdziesięciu czołgów.

Tego dnia prezydent USA Nixon podjął decyzję o zaopatrzeniu Izraela we wszelką broń i sprzęt. Bez przewiezionych drogą lotniczą dwudziestu dwóch tysięcy ton sprzętu, łącznie z całymi czołgami, które prosto z lotniska ruszały na front, Izrael pewnie przegrałby wojnę. Ten sprzęt wojskowy był wartości 825 mln dolarów. Operacja nazywała się "Nickel Grass".

Między 9 a 22 października 1973 r. radzieckie samoloty transportowe wykonywały 30 lotów dziennie z baz ZSRR na Węgrzech do Egiptu i Syrii, dostarczając duże ilości broni. Każdego dnia w Syrii i Egipcie lądowało osiemdziesiąt rosyjskich ciężkich transportowych maszyn. Jest całkiem pewne, że bez tych dostaw Arabowie nie byliby w stanie walczyć tak długo, jak w końcu walczyli.

Izrael odpiera atak

9 października 1973 r., w odpowiedzi na ostrzał rakietowy kibuców, Izrael rozpoczął naloty na Damaszek i porty syryjskie. Przy ogromnych stratach własnych, izraelskie samoloty zbombardowały budynki rządowe, ropociągi, elektrownie i inne obiekty strategiczne w Syrii. Bomby spadły także na dzielnice mieszkaniowe; w porcie Tantus zatopiły rosyjski statek.

Równocześnie zmobilizowane siły izraelskie rozpoczęły kontrofensywę w rejonie Wzgórz Golan. W ciągu czterech dni Syryjczycy stracili tysiąc czterysta czołgów i transporterów opancerzonych, z których wiele zostało nie zniszczonych, lecz porzuconych z braku paliwa. 10 października 1973 r. izraelskie oddziały odrzuciły Syryjczyków na linię demarkacyjną z 1967 r.

11 października 1973 r. izraelskie oddziały kontynuując ofensywę na północy, dotarły do szosy prowadzącej do Damaszku. Równocześnie zablokowano iracki korpus ekspedycyjny wysłany z pomocą do Syrii. Jednak to właśnie dwie brygady irackie zatrzymały rajd izraelski na Damaszek. W tej sytuacji, dowództwo IDF uznało front północny za zabezpieczony i rozpoczęto przerzucanie najlepszych oddziałów z granicy syryjskiej na Półwysep Synaj.

12 października 1973 r. ZSRR wysłało 18 potężnych samolotów transportowych Antonow An-12, które co godzinę lądowały w Egipcie wożąc broń z radzieckich baz na Węgrzech.

14 października 1973 r. egipskie siły pancerne rozpoczęły atak na Półwyspie Synaj, kierując się w stronę pustynnego wąwozu Mitlla. Oddalając się od Kanału Sueskiego, wyszły one spod ochronnego parasola rakiet przeciwlotniczych i w wielkiej bitwie pancernej zmierzyły się ze zgrupowaniem 430 izraelskich czołgów. Była to największa bitwa czołgów od czasu starcia niemiecko-radzieckiego pod Kurskiem w 1943 r. W ciągu bitwy Egipcjanie stracili 260 czołgów i ostatecznie musieli się wycofać.

15 października 1973 r. radziecka delegacja rozpoczęła rozmowy z prezydentem Egiptu Sadatem na temat zakończenia konfliktu. ZSRR zapewnił Egipt, że w razie potrzeby Moskwa wymusi siłą na Izraelu przerwanie walk.

15 października 1973 r. izraelskie siły na Półwyspie Synaj rozpoczęły kontrofensywę. Izraelczycy szybko kierowali się w stronę Kanału Sueskiego, powiększając wyłom w egipskich liniach. Celem było sforsowanie kanału i likwidacja sił egipskich na zachodnim brzegu.

16 października 1973 r. izraelscy komandosi przeprowadzili dużymi siłami uderzenie w lukę między egipskimi oddziałami. Izraelscy komandosi zdołali przeprawić się na drugi "afrykański" brzeg Kanału Sueskiego i umocnić swoje pozycje. Prezydent Egiptu Sadat wystąpił przed egipskim Zgromadzeniem Narodowym. Zagroził, że zaatakuje sowieckimi rakietami miasta izraelskie, i zażądał, by Izrael wycofał się do granic z 1967 r.

17 października 1973 r. izraelscy komandosi rozbudowali i umocnili przyczółek na zachodnim brzegu Kanału Sueskiego, a następnie pod osłoną nocy zbudowali most pontonowy.

18 października 1973 r. duże izraelskie kolumny przeprawiły się na zachodni brzeg Kanału Sueskiego i ruszyły w stronę Kairu, stolicy Egiptu. Jednocześnie została okrążona 3 Armia egipska na Półwyspie Synaj. Izraelskie kolumny zmotoryzowane dotarły na odległość 40 km od Damaszku, stolicy Syrii. Syryjskie oddziały, pomimo pomocy wojsk marokańskich, irackich i jordańskich, nie mogły zatrzymać impetu nacierającej izraelskiej armii. Wieczorem radziecką propozycję zakończenia konfliktu na Bliskim Wschodzie otrzymał prezydent USA Nixon. Departament Stanu USA nie zgodził się jednak na postawione przez ZSRR warunki.

19 października 1973 r. ZSRR zaprosił do przyjazdu do Moskwy sekretarza Stanu USA Henry`ego Kissingera, by podjąć temat rozwiązania konfliktu na Bliskim Wschodzie.

20 października 1973 r. ZSRR i USA zawarły porozumienie w Moskwie, co do zakończenia konfliktu na Bliskim Wschodzie.

W dniach 20-21 października 1973 r. izraelscy żołnierze po ciężkich walkach odzyskali kontrolę nad strategiczną stacją radarową na Górze Hermon. Akcję przeprowadziła Brygada Golani, desantowana na zboczach góry.

22 października 1973 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła Rezolucję nr 338, wedle której zawieszenie broni miało nastąpić w ciągu 12 godzin, a następnie miały rozpocząć się bezpośrednie rozmowy arabsko-izraelskie w celu ustanowienia trwałego pokoju. Egipt przyjął ją natychmiast, Syria - która jeszcze liczyła na kontrofensywę z udziałem irackich wojsk - dopiero 23 października. Izrael zaakceptował ją również. Natomiast Irak i Liban odrzuciły je. Amerykanie powiadomili rząd izraelski, że zawieszenie broni musi wejść w życie, ale dodali, że nie stanie się nic, jeśli dojdzie do tego z pewnym opóźnieniem. Było to wyraźnym znakiem dla Izraela, że są możliwe dalsze działania wojenne na froncie egipskim. Stanom Zjednoczonym zależało na wyciągnięciu Egiptu spod wpływów ZSRR.

Kwestia Synaju

23 października 1973 r. okrążone na Półwyspie Synaj wojska egipskie próbowały przebić się przez izraelskie linie. Izraelska pancerna kolumna działająca na zachodnim brzegu Kanału Sueskiego, rozbijając resztki egipskich czołgów, ruszyła na Suez. Miała rozkaz, by wziąć miasto, ale tylko jeśli nie będzie mocno bronione. Zmechanizowana kolumna izraelska próbowała wjechać do centrum miasta, została jednak zatrzymana przez egipskich żołnierzy i wyparta na przedmieścia miasta. Jednocześnie na Półwyspie Synaj została okrążona 3 Armia egipska.

24 października 1973 r. prezydent Egiptu Sadat zaapelował do Moskwy i Waszyngtonu o przysłanie wojsk, by nadzorowały zawieszenie broni. Jeśli Amerykanie tego nie uczynią - dodał - zwróci się do ZSRR, by podjął jednostronne kroki. ZSRR ostrzegł USA o możliwości "jednostronnej" radzieckiej akcji wojskowej przeciwko Izraelowi, jeżeli ten nie powstrzyma swojej ofensywy w Egipcie. ZSRR planowało ogłoszenie częściowej mobilizacji i wysłanie półtora tysiąca komandosów, by zajęli Golan. Wieczorem prezydent USA Nixon postawił amerykańskie siły zbrojne na całym świecie w podwyższonej gotowości bojowej, o jedno oczko poniżej przygotowania do prawdopodobnej wojny. W rejon Morza Śródziemnego skierowano znaczne siły wojskowe. Z bazy na wyspie Guam wysłano 60 strategicznych bombowców, a w północnej Karolinie do transportowców zaczęła ładować się 82 dywizja spadochronowa.

25 października 1973 r. ZSRR i USA zgodziły się na wysłanie międzynarodowego korpusu pokojowego ONZ, który wymusiłby zawieszenie broni na froncie izraelsko-egipskim. Z udziału w siłach pokojowych zostały wykluczone wojska pięciu głównych mocarstw świata.

26 października 1973 r. otoczone na Półwyspie Synaj egipskie oddziały podjęły ostatnią próbę wyrwania się z pułapki. Egipcjanie zostali odparci przez Izraelczyków.

27 października 1973 r. przy pomocy międzynarodowej mediacji, zawarto porozumienie pomiędzy izraelskimi i egipskimi dowódcami wojskowymi na Półwyspie Synaj. Izraelczycy zgodzili się na dostarczenie przez Czerwony Krzyż pomocy humanitarnej dla otoczonych egipskich żołnierzy.

6 listopada 1973 r. kraje EWG zażądały od Izraela wycofania się na pozycje z 1967 r. i uznania praw Palestyńczyków.

Zawieszenie broni

11 listopada 1973 r. podpisano izraelsko-egipskie zawieszenie broni. Porozumienie podpisano na 101 km szosy Kair-Suez. Izraelczycy ewakuowali wojska na odległość 40 km od Kanału Sueskiego, umożliwiając Egipcjanom wznowienie żeglugi okrętów na kanale.

Wojna Jom Kipur kosztowała Izrael 2378 zabitych żołnierzy i 3 tys. rannych. Stracono także 800 czołgów i 114 samolotów. Izraelska armia została zmuszona do zmiany swojej strategii pola walki. Koncepcja ruchomej wojny przy użyciu dużych sił pancernych wspieranych przez lotnictwo, upadła. Armia arabskie skutecznie powstrzymywały działalność izraelskiego lotnictwa, a piechota uzbrojona w nowoczesną broń przeciwczołgową zatrzymywała ataki izraelskich czołgów. Izraelczycy dostrzegli znaczenie piechoty. Rozpoczęto na wielką skalę dozbrajanie armii, włączając w to zakup systemów rakietowych ziemia-ziemia i ziemia-powietrze. Tworzono specjalne ośrodki szkoleniowe, w których wdrażano nowe systemy treningów żołnierzy. Zdecydowano się na doktrynę operacji kombinowanych z użyciem różnorodnych rodzajów uzbrojenia.

Egipcjanie stracili 7,7 tys. zabitych, a Syria 3,5 tys. zabitych żołnierzy. Ogółem państwa arabskie straciły 2 tys. czołgów, 450 samolotów i 19 okrętów. O skali toczonych walk wystarczy uświadomienie sobie, że kraje arabskie użyły przeciwko Izraelowi większych sił, niż w owym czasie wojska NATO dysponowały w Europie.

15 listopada 1973 r. dzięki amerykańskiej mediacji Egipt i Izrael wymieniły jeńców wojennych.