Miliony Polaków dotknie reforma. To już dziś

Jedną z kluczowych zmian jest zwiększenie górnej granicy kary pozbawienia wolności z 15 do 30 lat. Przed tą zmianą, sądy miały możliwość orzekania kar do 15 lat więzienia, 25 lat lub dożywocia. Teraz nowe przepisy w Kodeksie karnym eliminują instytucję oddzielnej kary 25 lat więzienia, co jednocześnie umożliwia sądom wymierzanie kary np. 18 lat pozbawienia wolności, jeśli uznają taki wymiar za odpowiedni.

Najcięższe kary, czyli do 30 lat więzienia, będą mogły dotyczyć sprawców zabójstw oraz ciężkiego uszkodzenia ciała ze skutkiem śmiertelnym. Zmiany przewidują również wydłużenie okresu przedawnienia karalności zabójstwa – z 30 do 40 lat.

Dodatkowo okres próby przy warunkowym zwolnieniu z kary dożywotniego pozbawienia wolności został wydłużony. Po zmianie Kodeksu karnego dla skazanych na dożywocie jest on dożywotni, podczas gdy przed reformą wynosił 10 lat. Nowelizacja wydłuża także z 25 do 30 lat okres, po którym skazani na dożywocie mogą ubiegać się o warunkowe zwolnienie.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Zmiany obejmują również podwyższenie sankcji za szereg przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu. Górna granica kary za rozbój wzrosła z 12 do 15 lat więzienia. W przypadku rozboju z użyciem broni – do 20 lat. Nowe przepisy zakładają również, że za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu grozi do 20 lat pozbawienia wolności. Przestępcy dopuszczający się handlu ludźmi czy porwania dla okupu podlegają karze od 3 do 20 lat więzienia. W przypadku pozbawienia wolności ze szczególnym udręczeniem okres ten wynosi od 5 do 25 lat.

Państwo uzyskało również nowe narzędzia do walki z największymi aferzystami gospodarczymi. Za przyjęcie korzyści majątkowej w wysokości ponad 200 tys. złotych górna granica kary została podwyższona z 12 do 15 lat więzienia. W przypadku łapówki o wartości przekraczającej milion złotych kara może wynieść do 20 lat pozbawienia wolności. Ponadto, w odniesieniu do przetargów, w które zaangażowane są publiczne pieniądze, prokuratura będzie mogła podejmować działania z urzędu, bez konieczności czekania na złożenie stosowanego zawiadomienia.

Reforma Kodeksu karnego wprowadza karę bezwzględnego dożywocia. Sprawcy najcięższych zbrodni i recydywiści już nie będą mogli ubiegać się o zwolnienie warunkowe.

Bezwzględne dożywocie będzie mogło być orzekane w dwóch przypadkach. Po pierwsze, może być ono zastosowane w przypadku osób, które poprzednio były prawomocnie skazane na dożywotnie pozbawienie wolności lub karę co najmniej 20 lat więzienia za morderstwo, gwałt, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu lub o charakterze terrorystycznym. Po drugie – jeżeli charakter i okoliczności czynu oraz właściwości osobiste sprawcy wskazują, że stanowi on trwałe niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia innych osób.

Reforma Kodeksu karnego zaostrza sankcje za poważne przestępstwa na tle seksualnym, w tym czyny pedofilskie.

Za zgwałcenie dziecka grozi teraz od 5 do 30 lat więzienia lub dożywocie. To istotna zmiana, ponieważ przed nowelizacją dolna granica kary wynosiła 3 lata, a górna – 15 lat. Co więcej, w przypadkach zgwałcenia dziecka lub popełnienia przestępstwa zgwałcenia ze szczególnym okrucieństwem wyłączono przedawnienie karalności. Z kolei w odniesieniu do innych przestępstw seksualnych na szkodę dziecka albo występków przeciwko życiu i zdrowiu dziecka - zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności - przedawnienie karalności przestępstwa nie będzie mogło nastąpić przed ukończeniem przez ofiarę 40. roku życia.

Wprowadzono także nowe typy kwalifikowane zgwałcenia (m.in. na kobiecie ciężarnej, z posługiwaniem się bronią palną czy z nagrywaniem przebiegu czynu). Za te przestępstwa grozić będzie kara od 3 do 20 lat więzienia. Ponadto, w przypadku recydywistów seksualnych zwolnienie warunkowe będzie możliwe wyłącznie po odbyciu 75% kary.

W ramach nowelizacji za przestępstwa uznano czyny, które w przeszłości nie były karalne. Należą do nich przyjęcie zlecenia zabójstwa oraz przygotowanie do niego – zagrożone karą więzienia od 2 do 15 lat; nowy typ wymuszenia rozbójniczego: wymuszenie mienia poprzez szantaż – od roku do 10 lat pozbawienia wolności; uchylanie się od naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem – od 3 miesięcy do 5 lat więzienia (przed reformą za ten czyn groziła jedynie egzekucja komornicza).

Kradzież tablic rejestracyjnych – które zazwyczaj służą złodziejom do okradania stacji benzynowych – przestała być traktowana jako wykroczenie. Nowe przepisy zakładają, że taki czyn będzie przestępstwem, za które grozi nawet 5 lat więzienia.

Przed reformą Kodeksu karnego za prowadzenie pojazdu po raz kolejny pod wpływem alkoholu można było otrzymać grzywnę lub ograniczenie wolności. Teraz wobec pijanych recydywistów nie będzie można orzec kar o charakterze wolnościowym – będzie im grozić wyłącznie kara pozbawienia wolności.

Jeśli kierowca pijany lub odurzony narkotykami spowoduje wypadek ze skutkiem śmiertelnym, będzie mu grozić kara od 5 do 20 lat więzienia. Natomiast jeśli ofiara takiego kierowcy dozna ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, sąd może orzec karę od 3 do 16 lat pozbawienia wolności.

Nowe regulacje przewidują też identyczne sankcje dla prowadzącego pojazd, który pił alkohol (lub zażywał środek odurzający) po wypadku, a przed zbadaniem przez policję. Kary będą również dla kierowców, którzy uciekli z miejsca zdarzenia, aby uniknąć badania poziomu alkoholu we krwi. Nowe przepisy zakładają, że wobec nich będą wyciągane takie same sankcje jak wobec pijanych kierowców.

Znowelizowany Kodeks karny zawiera również szereg wskazówek dla sądów, które precyzują okoliczności obciążające i łagodzące. Wcześniej były one opisane w sposób ogólny. Okoliczności obciążające to m.in. uprzednia karalność, popełnienie przestępstwa z premedytacją, działanie ze szczególnym okrucieństwem czy pod wpływem alkoholu. Z kolei do okoliczności łagodzących zaliczają się np. dobrowolne ujawnienie przestępstwa, pojednanie się z pokrzywdzonym czy naprawienie szkody.