Więcej kobiet w nowym sejmie. Ale o niewiele

Tegoroczne wybory były pierwszymi, w których obowiązuje system kwotowy. Oznacza on, że przynajmniej 35% miejsc na listach wyborczych muszą zajmować kobiety. Ustawa kwotowa została wprowadzona z inicjatywy Kongresu Kobiet. Był to obywatelski projekt ustawy, który pierwotnie przewidywał parytet, czyli połowę miejsc na listach.

Na listach wyborczych do sejmu znalazło się 42% kobiet, ale wiele z nich na miejscach, z których nie miały szans na mandat; na "jedynkach" było tylko 21% kandydatek.

Jak wynika z analizy, którą Instytut Spraw Publicznych (ISP) przeprowadził na podstawie danych PKW, w nowym sejmie kobiety stanowić będą ok. 23%, czyli o trzy punkty procentowe więcej niż w zeszłej kadencji.

- Można się zastanawiać, czy wzrost odsetka posłanek o trzy punkty procentowe w porównaniu do poprzedniej kadencji to dużo czy mało. Doświadczenia innych krajów, w których wprowadzono kwoty, pokazują, że potrzeba czasu, żeby ten mechanizm prawny przełożył się na wzrost liczby kobiet w parlamencie - podkreśliła Małgorzata Druciarek z ISP.

Potrzebna "krocząca kwota" i "system suwakowy"

Także w opinii prof. Magdaleny Środy z Uniwersytetu Warszawskiego, członkini Rady Programowej Kongresu Kobiet, aby kwoty zaczęły działać, przez ok. 2-3 kadencje powinien funkcjonować system z tzw. kroczącą kwotą (w kolejnych wyborach coraz więcej miejsc dla kobiet) i naprzemiennym umieszczaniem kandydatów i kandydatek na listach.

Inna przedstawicielka Rady Programowej Kongresu Kobiet prof. Małgorzata Fuszara z Uniwersytetu Warszawskiego dodała, że jest to najwyższy wynik z historii, który nie padłby bez kwot. - Jak dotąd rekord padł w latach 80., kiedy w sejmie było 106 kobiet, potem ich udział był niższy. Chociaż to rekord Polski, trzeba go poprawiać - podkreśliła Fuszara.

Przedstawicielki Kongresu jeszcze przed wyborami podkreślały, że konieczna jest nowelizacja ustawy zapewniająca parytet, czyli 50% miejsc oraz system suwakowy (naprzemienne umieszczanie na listach kobiet i mężczyzn). Zdaniem Środy i Fuszary wyniki niedzielnych wyborów to potwierdziły.

- Nie jest to wynik zadowalający. Pokazuje, że lepszy byłby projekt wprowadzający parytet na listach wyborczych - tak, jak proponował Kongres Kobiet, a nie gwarantujący im tylko 35% miejsc, jak zdecydowali posłowie" - powiedziała Środa.

Zdaniem Fuszary na skuteczność kwot wskazują też różnice pomiędzy partiami. - Najlepiej wypadła PO, która kwotę ustawową uzupełniła tzw. kwotą miękką przyjętą dobrowolnie wewnątrz partii, zgodnie z którą w pierwszej trójce muszą być i kobiety, i mężczyźni, a w pierwszej piątce musi być proporcja 2 do 3 - wskazała.

Najlepsze miejsca dla kobiet - w PO

Analiza ISP potwierdziła, że wyniki kandydatek z poszczególnych partii odpowiadają liczbie miejsc biorących zarezerwowanych dla kobiet na listach. PO zarezerwowało najwięcej - 38% najlepszych miejsc dla kobiet. Efektem jest 34% udział kobiet wśród posłanek tej partii. Drugą partią, która zarezerwowała najwięcej miejsc dla swoich kandydatek, było PiS, co przełożyło się na 17-procentowy udział kobiet w klubie parlamentarnym tej partii. Mimo że SLD - spośród czterech największych partii - wystawiło na swoich listach najwięcej kobiet (44% ogółu kandydatów), to w sejmie nowej kadencji niecałe 15% posłów tej partii stanowić będą kobiety.

Najmniej posłanek będzie reprezentowało klub parlamentarny PSL - jedynie dwie kandydatki z tego komitetu wyborczego dostały się do sejmu (co stanowi 7% posłów tej partii).

Wszystkie kandydatki PiS i Ruchu Palikota oraz prawie wszystkie z PO (13 na 14), które kandydowały do sejmu z pierwszych miejsc na liście, uzyskały mandat. W przypadku SLD tylko dwie "kobiety-jedynki" znalazły się w sejmie, a z PSL-u tylko jedna.

- Ten wynik potwierdza przewidywania, że o sukcesie wyborczym bardziej niż sama obecność na liście decyduje pozycja, z jakiej się startuje. Jeżeli chcemy mieć więcej posłanek w sejmie, to komitety wyborcze muszą zagwarantować kobietom korzystniejsze miejsca na liście. Ten mechanizm zadziałał w przypadku PO - podkreśliła Druciarek.

W opinii Środy wyniki wyborów to także dowód na to, że konieczne jest naprzemienne umieszczanie na listach kobiet i mężczyzn, bo wciąż kobiety spychane są na tzw. miejsca niebiorące. - Tak zrobił PiS, który - choć eksponował kobiety w kampanii - nie dał im dobrych miejsc na listach. Z "jedynek" kobiety zepchnęli też liderzy SLD. Najwięcej posłanek wprowadziły partie, które w swoich wewnętrznych regulacjach zobowiązały się do zapewnienia im wysokich miejsc, jak PO - podkreśliła Środa. - To pokazuje, jak bardzo polityka jest wciąż zdominowana przez mężczyzn - dodała.

Zapowiedziała, że Kongres będzie dążył do jak najszybszego znowelizowania ustawy kwotowej. - Są w sejmie posłanki, które współpracują z nami i którym bliskie są idee Kongresu. Mamy nadzieję, że uda się znowelizować ustawę z ich pomocą i nie będzie tym razem potrzebny projekt obywatelski - powiedziała Środa.