Watykan przeprasza za Inkwizycję

W Watykanie przedstawiono zarówno list papieża do przewodniczącego Komitetu Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 kard. Rogera Etchegaraya, jak i obszerne opracowanie historii Inkwizycji, autorstwa 29 badaczy i naukowców.

Przedstawione przez kard. Etchegaraya, teologa Domu Papieskiego kard. Georges'a Cottiera oraz przez archiwistę i bibliotekarza watykańskiego kard. Jean-Louis Taurana opracowanie jest owocem sympozjum poświęconego dziejom Inkwizycji. Sympozjum, którego pracom przewodniczył kard. Cottier, zorganizowano w Watykanie w 1998 roku w perspektywie Wielkiego Jubileuszu.

Jan Paweł II w liście do autorów opracowania, adresowanym na ręce kard. Etchegaraya, przypomina "dzień skruchy", który ogłoszono w Kościele z okazji Wielkiego Jubileuszu 12 marca 2000 roku. Zwraca uwagę, że do wyrażenia skruchy "konieczna jest dokładna znajomość faktów, umożliwiająca właściwe umiejscowienie zaniedbań [jakich dopuszczono się] w stosunku do wymogów Ewangelii".

Papież przypomina także o konieczności rozróżnienia pomiędzy "prawdziwym 'sensus fidei' (zmysł wiary) a opiniami przeważającymi w określonej epoce, które mogły zaważyć na zdaniu teologów" i podkreśla, że to właśnie "sensus fidei", a nie przyjęta powszechnie w danej epoce opinia, powinien wyznaczać kryteria słusznej oceny faktów z przeszłości Kościoła.

Jan Paweł II wspomina w liście także o stosowanych w przeszłości przez Kościół "metodach nietolerancji, a nawet przemocy w służbie prawdy". Zaznacza przy tym, że gotowość do wyrażenia skruchy "zakłada zdecydowane postanowienie poszukiwania w przyszłości dróg dawania ewangelicznego świadectwa prawdzie".

Kard. Etchegaray, odpowiadając podczas prezentacji na pytanie nawiązujące do tortur stosowanych w czasach współczesnych, w tym do przypadków znęcania się nad więźniami w Iraku, zwrócił uwagę, że "lekcji historii nigdy nie ma końca". Hierarcha nie pogłębił jednak tego tematu.

Z obszernego dokumentu wynika, że w czasach działania instytucji kościelnej określanej mianem Inkwizycji, ustanowionej w XII wieku, a zniesionej w 1859 roku przez papieża Piusa IX, obyło się około 100 tys. procesów o herezję zarówno w sądach kościelnych, jak i cywilnych.

Zdaniem kuratora opracowania prof. Agostino Borromeo, wyroki skazujące częściej ferowane były jednak przez sądy cywilne niż kościelne. I tak na przykład Inkwizycja skazała w Hiszpanii na spalenie na stosie 59 osób, w Portugalii cztery osoby, a we Włoszech 36. Prof. Borromeo zwrócił też uwagę, że egzekucje osób skazanych za herezję były częstsze w krajach protestanckich niż w katolickich.

Kard. Tauran, zwracając uwagę na inny aspekt pracy Trybunału Inkwizycji, poinformował, że już w XIX wieku zaczęto zwracać do biblioteki watykańskiej książki wcześniej będące na indeksie, których rozpowszechnianie było zabronione przez Kościół. Hierarcha dodał, że trwają prace nad skatalogowaniem pełnego zbioru ksiąg niegdyś zakazanych przez władze kościelne.