Za darmo: festiwal "Papusza - pieśń cygańska"

Dom Spotkań z Historią i Stowarzyszenie Romów Polskich zapraszają w najbliższy weekend na cykl spotkań i pokazów filmowych poświęconych cygańskiej poetce Papuszy i środowisku polskich Romów. Wstęp na wszystkie wydarzenia jest wolny.

Fascynujący świat taborów, cygańskie obyczaje, okrutne losy europejskich Cyganów podczas II wojny światowej, działalność polskiej władzy po wojnie, wymierzonej przeciwko zwyczajom i stylowi życia, składają się na dramatyczną i fascynującą opowieść o wolności, przeznaczeniu, wierności tradycji i rodzinie.

Zobacz, jakie inne darmowe wydarzenia odbywają się w Warszawie!

Rozmowa z Elżbietą Ficowską, żoną Jerzego Ficowskiego (przyjaciela Papuszy, poety i prozaika, znawcy folkloru cygańskiego, autora książki Cyganie polscy) oraz Angeliką Kuźniak, reporterką i pisarką, autorką biografii Papuszy. Spotkanie poprowadzi Joanna Talewicz-Kwiatkowska (Stowarzyszenia Romów Polskich.

W roku 1949 do taboru rodziny Wajsów dołączył ukrywający się przed bezpieką Jerzy Ficowski, początkujący poeta. Szybko dostrzegł wartość literacką improwizowanych pieśni Bronisławy Wajs i namówił ją do ich spisywania. Pierwsze przekłady (z romskiego) przesłał Julianowi Tuwimowi, który doprowadził do ich publikacji. Jej wiersze przełożono na: niemiecki, angielski, francuski, hiszpański, szwedzki, włoski.

Godz. 13.00 – Cyganka Aza, reż. Artur Twardyjewicz (1926, 61’)

Najstarszy zachowany polski film fabularny osadzony w realiach kultury romskiej. Adaptacja powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego Chata za wsią, której tematem jest historia młodego cygana Tumrego, jego żony Mortuny i pięknej Azy z cyganskiego taboru. Mimo że film nie uchronił się przed teatralną manierą niemego kina, wciąż robi wrażenie starannie odtworzonymi zwyczajami Cyganów.

Godz.14.00 – Ostatni Cygan w Oświęcimiu, reż. Maria Zmarz-Koczanowicz, Dżamila
Ankiewicz (1994, 54’).

Film dotyka trudnej, powojennej historii polskich Romów. 24 maja 1952 roku Prezydium Rządu wydało uchwałę o asymilacji Cyganów, kilka lat później rozpoczęto ewidencję ludności cygańskiej, by skutecznie przeprowadzić likwidację taborów. O historii i kulturze cygańskiej opowiada Roman Kwiatkowski, syn wójta jednego z ostatnich taborów polskich Cyganów. W 1992 roku założył Stowarzyszenie Romów w Polsce i jest jego wiceprezesem.

Godz. 15.00 – Papusza, reż. Maja Wójcik, Ryszard Wójcik (1974, 32’)

Wzruszająca rozmowa Papuszy i Jerzego Ficowskiego. Sześćdziesięciu kilkuletnia już wówczas poetka wspomina dzieciństwo, młodość, obyczaje i życie codzienne w cygańskim taborze, opowiada o miłości do lasu, cytuje swoje wiersze.

Godz. 16.00 – Papusza (2013, 131’), reż. Joanna Kos-Krauze, Krzysztof Krauze

Oparta na faktach, dramatyczna historia życia cygańskiej poetki. „Opowiadamy tę historię głównie skupiając się na Papuszy. Na jej świecie. Los Ficowskiego był dramatyczny, ale los Papuszy, od chwili, gdy została wyklęta przez swoich współbraci, nabrał wymiaru dramatu antycznego. Film jest skromny, surowy. Inscenizowany zgodnie z zasadą: lepiej mniej niż więcej. Opowiadamy o kobiecie, poetce, Cygance i o wielkim artyście”. Zrealizowany został w języku romskim i polskim, ilustrowany muzycznie przez Jana Kantego Pawluśkiewicza. Po projekcji rozmowa z twórcami filmu. Liczba miejsc ograniczona.

WARSZTATY DLA DZIECI (6-12 lat)

Dzieci poznają historię, kulturę i zwyczaje Cyganów. Poznają też najpiękniejsze wiersze Papuszy i zrobią do nich ilustracje. Dowiedzą się, czym są tabory, jak się mieszkało w lesie i jaką cenę zapłaciła pierwsza cygańska poetka posądzona o zdradę plemiennych tajemnic.

Godz. 15.00-16.30 Cyganie - historia pisana na wozach
Godz. 17.00–18.30 Papusza – dziewczyna z lasu

Godz. 14.00 – Cyganka Aza, reż. Artur Twardyjewicz (1926, 61’)

Najstarszy zachowany polski film fabularny osadzony w realiach kultury romskiej. Adaptacja powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego Chata za wsią, której tematem jest historia młodego cygana Tumrego, jego żony Mortuny i pięknej Azy z cyganskiego taboru. Mimo że film nie uchronił się przed teatralną manierą niemego kina, wciąż robi wrażenie starannie odtworzonymi zwyczajami Cyganów.

Godz. 15.00 – Cygańskie zaduszki, reż. Wanda Rolny (1999, 28’)

Film przywołuje najbardziej dramatyczny rozdział XX-wiecznej romskiej historii. Ustawy Norymberskie skazały Romów, wraz z Żydami, na zagładę. Lata 1942–43 okazały się najkrwawsze. Film opowiada o dokonanej na terenach naszego kraju zagładzie europejskich Romów w komorach gazowych Auschwitz-Birkenau. Najmłodszy cygański
więzień miał miesiąc, a najstarszy 110 lat.

Godz. 15.30 – Zanim opadną liście, reż. Władysław Ślesicki (1964, 28’)

Pozbawiony komentarza, odarty z romantycznych wizji, lecz niezwykle poetycki film. Ślesicki obserwuje życie cygańskiego taboru. Widzimy obóz w miejskim parku, biedę i tłok w obozowisku, Cyganów pijących alkohol, a z drugiej strony piękne kadry: mężczyzn przy pracy, zbliżenia na ich zwinne ręce, Cyganki tańczące z przy ognisku.

Godz. 16.00 – Diabły, diabły, reż. Dorota Kędzierzawska (1991, 81’)

W serii nastrojowych obrazów, prawie pozbawionych słów, reżyserka portretuje miasteczko, do którego przybywa cygański tabor. Trzynastoletnia dziewczyna jest nim zafascynowana, a szczególne miejsce w jej sercu zajmuje pewien cygański chłopiec. Cyganie budzą ciekawość, ale też niepokoją. Ich system wartości i zwyczaje są odmienne. Dlatego muszą być wypędzeni. Nagroda za zdjęcia na festiwalu w Gdyni (1991) i znakomita rola Danuty Szafarskiej.

WARSZTATY DLA DZIECI (6-12 lat)

Dzieci poznają historię, kulturę i zwyczaje Cyganów. Poznają też najpiękniejsze wiersze Papuszy i zrobią do nich ilustracje. Dowiedzą się, czym są tabory, jak się mieszkało w lesie i jaką cenę zapłaciła pierwsza cygańska poetka posądzona o zdradę plemiennych tajemnic.

Godz. 15.00-16.30 Cyganie - historia pisana na wozach
Godz. 17.00–18.30 Papusza – dziewczyna z lasu

Zobacz także: Za darmo: warsztaty plastyczne*"Warszawa, której nie ma"*