Tymi słowami prezydent zszokował wszystkich

- Mam suwerenne prawo wybierać kandydata na premiera. Lider zwycięskiej partii ma największe szanse, ale nie ma gwarancji - powiedział Komorowski w wywiadzie dla "Newsweeka". Pytany wprost, czy Jarosław Kaczyński - w razie triumfu PiS w wyborach - miałby szansę na fotel szefa rządu, odpowiedział: "Proszę mnie zwolnić z odpowiedzi na to pytanie".

Część polityków odebrało tę wypowiedź jako sygnał, że Kaczyński nie wróciłby na stanowisko premiera, gdyby Prawo i Sprawiedliwość wygrało wybory. W sprawie głos zabrał Adam Hofman, rzecznik PiS, który w Radiu ZET stwierdził, że słowa głowy państwa to próba wciągnięcia PiS w "awanturę". - Jak wygramy, to zobaczymy jak się wtedy zachowa prezydent - mówił. Jego zdaniem cała sprawa jest "wspólną akcją PO" i jest na "rękę Bronisławowi Komorowskiemu i Donaldowi Tuskowi". - Bronisław Komorowski wznieca wojnę polsko-polską. To próba wciągnięcia nas w awanturę - ocenił poseł.

Konstytucjonalistę prof. Piotra Winczorka dziwi gwałtowna reakcja opozycji na słowa Komorowskiego. - W wypowiedzi prezydenta nie ma nic szokującego. Konstytucja mówi o tym, że kandydata na premiera desygnuje głowa państwa. I tyle. Reszta to już kwestia polityki, a nie prawa - mówi. W ustawie zasadniczej nie znajdziemy więc instrukcji, kto tym premierem miałby być. - W konstytucji nie ma zapisu o tym, że musi to być przywódca partii, która uzyskała najwięcej głosów w wyborach, ale prezydent powinien brać pod uwagę układ sił w parlamencie, by kandydat na premiera mógł stworzyć rząd - dodaje Winczorek.

W naszym kraju funkcjonuje zwyczaj, że premierem zostaje przywódca zwycięskiego ugrupowania, ale w przeszłości bywało różnie. - W systemie wielopartyjnym, jaki występuje w Polsce, często mamy do czynienia z koalicjami kilku ugrupowań, a wtedy premierem niekoniecznie zostaje lider tej partii, która uzyskała największą liczbę głosów w wyborach. Wszystko zależy od wyniku negocjacji między partiami, które ją tworzą - mówi. Prawnik przywołuje przykład Waldemara Pawlaka, który dwukrotnie był premierem (w 1992 r., kiedy nie udało mu się stworzyć rządu oraz w latach 1993-95 - przyp. red.), a przecież jego partia - PSL - nigdy nie wygrała wyborów. Inny przypadek miał miejsce w 2005 r., kiedy PiS wygrał wybory, ale prezydent Lech Kaczyński desygnował na premiera nie szefa tej partii, ale Kazimierza Marcinkiewicza, polityka z drugiego szeregu.

Jak podkreśla prof. Winczorek, prezydent musi brać pod uwagę realia sejmowe, gdyż desygnowanie kandydata, który nie cieszyłby się poparciem większości parlamentarzystów byłoby stratą czasu i wiązałoby się z ryzykiem nadwyrężenia dla autorytetu głowy państwa. Dodaje, że gdyby PiS faktycznie wygrał wybory, prezydent raczej nie miałby wyjścia: musiałby desygnować na premiera Jarosława Kaczyńskiego.

Zdaniem dr. Norberta Maliszewskiego, eksperta ds. marketingu politycznego wypowiedź prezydenta to przejaw zaangażowania Bronisława Komorowskiego w kampanię wyborczą po stronie Platformy Obywatelskiej. Dowód na to, że środowisko PO zwiera szyki, by powstrzymać spadek poparcia. - Nawet, jeżeli wcześniej byli skonfliktowani, teraz Schetyna, Komorowski i Tusk wspólnie działają, by zapobiec dalszemu pogorszeniu notowań - uważa ekspert.

Jednocześnie, jak twierdzi ekspert, stratedzy Platformy próbują straszyć Polaków trudną koabitacją prezydenta z szefem rządu, gdyby premierem znów został Jarosław Kaczyński. - Polacy mają w tej kwestii bardzo złe doświadczenia, dobrze pamiętają konflikty, do jakich dochodziło między Donaldem Tuskiem a Lechem Kaczyńskim - przypomina Maliszewski. Słowa Komorowskiego mają zmobilizować sympatyków PO do tego, by poszli na wybory i nie dopuścili do realizacji tego scenariusza.

Maliszewski zgadza się z Hofmanem, który twierdzi, że słowa Komorowskiego mają na nowo spolaryzować społeczeństwo. - To stanowisko jest pewną grą wyborczą, które służy zdobywaniu poparcia i hamowaniu niekorzystnych dla PO procesów, jakie obserwowaliśmy w ostatnich tygodniach. Prezydent powraca w ten sposób do narracji o wojnie światów, dwóch grupach, które odmiennie postrzegają rzeczywistość, mają inne wartości i emocje. W tej opowieści zwolennicy Platformy to patrzący w przyszłość pragmatycy i optymiści, podczas gdy sympatycy PiS to radykalni pesymiści, zanurzeni w przeszłości - mówi. Zdaniem eksperta tego rodzaju ruchy to przejaw walki Platformy o elity liberalne, zwane "salonem" i celebrytów, którzy w ostatnim czasie dali wyraz swojemu rozczarowaniu PO, postawienie ich przed dylematem - jesteś z nami albo z PiS-em.

Joanna Stanisławska, Wirtualna Polska