Tego Polacy nie zapomną

1 września minie 70 lat od ataku Niemiec na Polskę w 1939 roku. Wydarzenie to zapoczątkowało II wojnę światową. Wojnę, a zwłaszcza jej początek - kampanię wrześniową, pamięta niewielu obecnie żyjących Polaków. Niemniej dla zdecydowanej większości badanych (72%) nie jest to wydarzenie odległej przeszłości, lecz ciągle żywa część historii naszego kraju, o której należy pamiętać.

CBOS przypomina, że taka postawa pozostaje niezmienna od co najmniej pięciu lat. Pamięć o tych wydarzeniach deklarują zarówno osoby 18-letnie, jak i 40-letnie (po 68%). Wśród osób starszych liczba takich deklaracji nieznacznie wzrasta (niemal trzy czwarte wśród mających od 45 do 64 lat i 78% w najstarszej grupie wieku - obejmującej także tych, którzy wojnę osobiście przeżyli).

Data rozpoczęcia II wojny światowej w wymiarze osobistym nie jest jednak w opinii Polaków najważniejsza i najbardziej godna upamiętnienia (jako taką wskazało ją 32% badanych). Ważniejsze dla Polaków okazują się daty związane z pontyfikatem polskiego papieża. Na pierwszym miejscu znalazła się rocznica śmierci Jana Pawła II (60%), a dalej dzień wyboru Karola Wojtyły na papieża (58%) i dzień zakończenia II wojny światowej (35%). Badani mogli wskazywać więcej niż jedną odpowiedź.

W pytaniu o najważniejsze dla dziejów Polski wydarzenie w XX wieku, niemiecka agresja z 1 września 1939 roku znalazła się na piątym miejscu (21% wskazań). Listę otwiera wybór Karola Wojtyły na papieża (57%), na drugim miejscu znalazło się odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku (47%), na trzecim - przystąpienie Polski do Unii Europejskiej (32%), a na czwartym - upadek komunizmu w Polsce (26%).

Formalnie Polska znajdowała się wśród zwycięzców II wojny światowej. Czy jednak dzisiaj Polacy uważają się za zwycięzców w tej wojnie? Najwięcej osób (42%) wskazało odpowiedź: "tak, ale nie w pełni". "Na pewno tak" wybrało 27% osób. Jedna czwarta ankietowanych twierdzi, że Polski nie można uważać za zwycięzcę. 6% nie ma wyrobionego zdania w tej sprawie.

Na przekonanie, że trudno uważać Polskę za zwycięzcę w II wojnie światowej, bardzo wyraźnie wpływa wykształcenie badanych. Wyrażanie takiej opinii jest tym częstsze, im wyższy poziom wykształcenia. Jednak - jak zaznacza CBOS - ustalenie przyczyn tych rozbieżności wymagałoby dokładniejszych badań.

Polska była pierwszym krajem, który odrzucił żądania Niemiec i stawił opór - mimo kolosalnej dysproporcji sił - zaborczym planom Hitlera mimo kolosalnej dysproporcji sił. CBOS zapytał Polaków, czy ta walka miała sens, czy może jednak należało pójść na ustępstwa wobec Niemiec i czekać na rozwój wypadków.

62% badanych nie ma wątpliwości - ta walka miała sens. 26% podchodzi do sprawy nieco ostrożniej, wybierając odpowiedź, że opór nie miał sensu, ale nie było innego wyjścia niż podjęcie walki. Tylko 5% osób stwierdziło, że należało pójść na ustępstwa. Pozostali (7%) nie mają zdania w tej sprawie.

Wiedza badanych o kampanii wrześniowej to przede wszystkim informacje uzyskane w szkole (72% badanych). Prawie połowa ankietowanych (48%) zaznacza, że wiedzę na ten temat czerpie z książek, a dla 36% jej źródłem są rozmowy w rodzinie.

Badani, którzy mieli możliwość wskazania kilku odpowiedzi, zaznaczali również, że o kampanii wrześniowej wiedzą z filmów (35% wskazań), z telewizji i radia (28%), z rozmów z innymi ludźmi (14%), z gazet i czasopism (10%) i z internetu (6%).

Jedna na sto ankietowanych osób nic nie wie o kampanii wrześniowej.

Badanie CBOS zostało przeprowadzone w dniach 6-12 sierpnia 2009 roku na reprezentatywnej grupie 1041 Polaków.