Tajemnica gwiazdy betlejemskiej odkryta

Krzysztof Ziołkowski: Jedną z najbardziej popularnych dziś hipotez dotyczących gwiazdy betlejemskiej jest zjawisko trzykrotnego i bardzo bliskiego przejścia obok siebie podczas ruchu po niebie dwóch największych planet - Jowisza i Saturna. Miało to miejsce w roku siódmym przed Chrystusem. Obliczenia oparte na najnowszych teoriach ruchu planet potwierdziły, że wówczas obie te planety, poruszając się na tle gwiazdozbioru Ryb, zakreśliły na niebie pętle. To spowodowało, że w okresie zaledwie kilku miesięcy Jowisz i Saturn trzykrotnie się mijały - 29 maja, 30 września i 5 grudnia. Minimalne odległości między nimi były za każdym razem bardzo małe, w przybliżeniu równe dwukrotnej średnicy tarczy Księżyca.

Złączenia Jowisza i Saturna obserwuje się średnio co 20 lat, ale potrójne złączenie jest zjawiskiem rzadszym - występuje mniej więcej raz na 120 lat. Potrójne złączenie w tym samym gwiazdozbiorze zdarza się natomiast średnio co 900 lat. Wielu badaczy uważa, że według ówczesnych przekonań astrologicznych potrójna koniunkcja Jowisza i Saturna w gwiazdozbiorze Ryb była wystarczającym znakiem narodzin Mesjasza i sygnałem dla Mędrców do podjęcia wędrówki dla złożenia hołdu nowonarodzonemu królowi żydowskiemu.

- Słynny astronom Jan Kepler obserwował na przełomie 1603 i 1604 roku wielką koniunkcję Jowisza, Saturna i Marsa. Mars znalazł się także w bliskości Jowisza i Saturna jakiś czas po koniunkcji tych dwóch planet w siódmym roku przed Chrystusem. Kepler obserwował więc podobne zjawisko. Gdy w jesieni 1604 roku rozbłysła na niebie w bezpośrednim sąsiedztwie tych planet słynna supernowa, astronom połączył przyczynowo ze sobą te dwa zjawiska i wysnuł przypuszczenie, że jeszcze „silniejszej”, bo potrójnej koniunkcji w roku siódmym przed Chrystusem musiało towarzyszyć pojawienie się na niebie nowej gwiazdy. Mimo, że nie znaleziono żadnej wzmianki o niej w zapiskach kronikarskich, często próbuje się łączyć zjawisko gwiazdy betlejemskiej z wybuchem gwiazdy nowej lub supernowej.

Jeszcze inną sugestię przyniosły wyniki obliczeń w ramach opracowanego w USA nowego modelu Układu Słonecznego. Okazało się, że 17 czerwca drugiego roku przed Chrystusem nastąpiło „złączenie” Wenus i Jowisza, przy czym minimalna odległość między nimi była tak mała, że patrząc gołym okiem nie można było rozdzielić światła obu planet. To zjawisko miało miejsce w pobliżu Regulusa, najjaśniejszej gwiazdy w konstelacji Lwa. Mędrcy mogli zinterpretować to jako zapowiedź narodzin Mesjasza. Wystarczy przypomnieć, że lew jest godłem plemienia Judy. „Judo, młody lwie” - zwraca się Jakub do swego syna, a o Chrystusie mówi się „Lew z pokolenia Judy”.

- Nie do końca. Ta koncepcja nie była pierwotnie brana pod uwagę ze względu na niezgodność daty koniunkcji z datą śmierci Heroda. Pojawienie się na niebie gwiazdy trzech Mędrców musiało oczywiście nastąpić za życia Heroda. Tymczasem, według historyka żydowskiego Józefa Flawiusza, Herod zmarł w miesiąc po zaćmieniu Księżyca, którym - jak od dawna się sądzi - było zaćmienie częściowe 12-13 marca w czwartym roku przed Chrystusem. Jak jednak wynika z "Kanonu Zaćmień Księżyca od -2002 do 2526" J. Meeusa i H. Mucke, zaćmieniem poprzedzającym śmierć Heroda równie dobrze mogło być całkowite zaćmienie Księżyca widoczne w Jerozolimie 9-10 stycznia w pierwszym roku przed Chrystusem.

- Dziś obserwuje się kilkanaście, a czasem nawet kilkadziesiąt komet rocznie, ale są to przeważnie słabe obiekty, niewidoczne gołym okiem. Jasne komety pojawiają się rzadko, średnio kilka na stulecie. Z okresu narodzin Jezusa dobrze znane jest właściwie tylko jedno ukazanie się komety, w roku 12 przed Chrystusem. Wiemy, że była to słynna kometa Halleya, która mniej więcej co 76 lat powraca do Słońca i może być wtedy z Ziemi obserwowana, ponieważ „wyrasta” jej – jak Pan powiedział – ogon, a powinno się mówić warkocz. Obraz komety to głowa będąca w rzeczywistości obłokiem gazu i pyłu otaczającym bryłę jądra i wypływający z niej (głowy) gazowo-pyłowy warkocz. Kometa Halleya ostatnio była widoczna w 1986 roku, a to jej pojawienie się wykorzystano do bezprecedensowych badań, między innymi za pomocą sond kosmicznych. Problem, czy kometę Halleya można uznać za gwiazdę betlejemską, nurtował badaczy od dawna.

- Hipotezę, że Trzech Mędrców wiodła kometa Halleya odrzuca między innymi C.J. Humpreys z Uniwersytetu w Cambridge. Powołuje się między innymi na biblistów, którzy dowodzą, że najwcześniejszą z możliwych datą narodzenia Jezusa jest rok siódmy przed naszą erą. W literaturze astronomicznej są wzmianki o pojawieniach się na niebie komet w roku piątym i czwartym przed Chrystusem. Wspominają o tym starożytni kronikarze Dalekiego Wschodu. Komety z roku czwartego nie można traktować jako kandydatki na gwiazdę betlejemską, ponieważ widoczna była w kwietniu. To stawia w kolizji ewentualną datę narodzenia Chrystusa z datą śmierci Heroda. Pozostaje przyjąć, że gwiazdą betlejemską mogła być kometa z roku piątego przed naszą erą. Jak wynika z zapisków, pojawiła się na przełomie marca i kwietnia, była widoczna przez 70 dni, a także miała okazały
warkocz.

Zakładając, że Mędrcy w drodze do Betlejem przez miesiąc lub dwa widzieli ją przed sobą, można dojść do wniosku, że przebyła na niebie trasę ze wschodu na południe w typowym dla tego typu ruchów czasie.

- Humphreys precyzuje prawdopodobną datę narodzenia Jezusa między 9 marca a 4 maja piątego roku przed naszą erą. Oczywiście to tylko hipoteza, ale poparta ciekawą analizą. Potrójna koniunkcja Jowisza i Saturna w Rybach w siódmym roku przed Chrystusem, następnie zgrupowanie się na niebie Marsa, Jowisza i Saturna w szóstym roku przed naszą erą i wreszcie pojawienie się okazałej komety rok później stanowią sekwencję zjawisk, które ówczesnym badaczom kazały szukać w ziemi judzkiej nowonarodzonego Mesjasza, a wszystkie razem mogą być tym, co dziś określamy mianem gwiazdy betlejemskiej.

Z dr. Krzyszofem Ziołkowskim rozmawiał Mariusz Nowik, Wirtualna Polska.