Szef Sztabu Generalnego o wzmocnieniu wschodniej flanki NATO

Gen. Mieczysław Gocuł: Szczyt udowodnił, że Sojusz jest bardziej spójny niż kiedykolwiek. Jest jednym ciałem, mówi jednym głosem. Pomimo pewnych doniesień medialnych, NATO pozostało swoistym okrągłym stołem, gdzie wszyscy mają równe prawa, każdy bierze udział w podejmowaniu decyzji. Na tym stole w Newport leżało mnóstwo różnych spraw. Na podstawie analizy problemów udało się wypracować pewne wspólne i spójne projekty reformy NATO. Myślę, że możemy mówić o czterech filarach, na których, jak stół na nogach, spoczywa dzisiaj koncepcja reakcji Sojuszu na rozwój globalnej sytuacji. W Walii przyjęto 18 różnego rodzaju dokumentów. Najistotniejszym z nich jest Plan Wzmocnienia Sojuszu, którego wdrażanie już się rozpoczęło.

Pierwszym jest to, co możemy obserwować na terenie Polski i krajów wschodniej flanki NATO, czyli obecność sojuszniczych wojsk. Nie nazywamy jej "stałą", precyzyjniejsze jest określenie "ciągła i rotacyjna". O kilku tego rodzaju przedsięwzięciach opinia publiczna być może nawet nie wie. Wojsko nie jest bowiem od paradowania, ale od wykonywania swoich zadań.

Od kilku miesięcy, wbrew opiniom malkontentów, NATO pokazuje, że ma świadomość zagrożeń i jest gotowe do działania. Co ważne, działania te nie są nastawione na eskalację konfliktu, ale na przeciwdziałanie mu i budowanie poczucia bezpieczeństwa. W całym pasie od Morza Bałtyckiego do Morza Czarnego obecni są żołnierze Sojuszu. Wzmocnione zespoły okrętowe operują na obu morzach. W przestrzeni powietrznej państw bałtyckich dyżur pełni, także wzmocniony, komponent misji Air Policing, a nad wschodnią flanką działa sojuszniczy system rozpoznania AWACS. Regularnie odbywają się ćwiczenia wojsk z międzynarodowym udziałem. W Polsce stacjonuje Aviation Detachment, gościliśmy kontyngent amerykańskich spadochroniarzy, których kilka tygodni temu zmienili pancerniacy z 1 Dywizji Kawalerii Pancernej. Po raz pierwszy w historii na naszych poligonach strzelają czołgi Abrams. Poza żołnierzami z USA w Polsce ćwiczyli także Kanadyjczycy. W manewrach "Black Eagle" bierze z kolei udział około 1300 żołnierzy z Wielkiej Brytanii. Na
tym oczywiście nie koniec. Plany obecności wojsk NATO w Polsce w 2015 roku mamy bardzo ambitne.

Przebudowa Sił Odpowiedzi NATO jest właśnie drugim filarem reformy Sojuszu. Sojusznicze siły najwyższej gotowości, czyli Very High Readiness Joint Task Force - VJTF, to odpowiedź NATO na wydarzenia za naszą wschodnią granicą. Dynamika konfliktu rosyjsko-ukraińskiego pokazała, że Sojusz potrzebuje oddziałów będących w stanie niemal natychmiast wejść do działania. Dotychczasowe terminy gotowości, 30 i więcej dni, okazały się niewystarczające.

W planach jest stworzenie zwartej jednostki - komponentu lądowego wraz z niezbędnymi do sprawnego działania siłami powietrznymi i morskimi, który miałby możliwie krótki termin osiągnięcia pełnej gotowości. Mówimy tu o kilku zaledwie dniach. Szczegóły są właśnie opracowywane na poziomie wojskowego dowództwa Sojuszu, a ostateczne decyzje polityczne zapadną w lutym na spotkaniu ministrów obrony państw NATO.

Wolę określenie - siły oddane do dyspozycji dowódcy strategicznego NATO w Europie. To będzie zasadnicza zmiana w porównaniu do obecnego kształtu Sił Odpowiedzi. Druga różnica, z której będą wynikały także możliwości tych sił, to fakt, że nie będzie to zlepek małych pododdziałów wydzielonych przez poszczególnych członków. Sojusz chce, i to moim zdaniem byłoby najlepsze rozwiązanie, stworzenia struktury możliwie jednorodnej. Trudno oczywiście oczekiwać, aby jeden kraj wystawił kilka tysięcy żołnierzy i sam skompletował brygadę, bo o takiej wielkości VJTF na razie mówimy. Ale już na przykład poszczególne bataliony powinny pochodzić z jednego kraju. Dzięki temu jednostka nie będzie musiała zgrywać się od najniższego poziomu, a skupi się na współpracy i koordynacji działań całych pododdziałów. Polska może się pokusić o udział w tego rodzaju przedsięwzięciu?

Nie mam co do tego wątpliwości. Od dawna powtarzam: nie jesteśmy już konsumentem bezpieczeństwa. Staliśmy się jego producentem i eksporterem. Od 15 lat dajemy temu wyraz. Jesteśmy solidnym, wiarygodnym sojusznikiem, gotowym do działania w imię wspólnych celów i wartości.

Szczyt w Newport określił potrzebę reformy Sił Odpowiedzi NATO. Wynika ona z analizy trzech zagrożeń u jego granic - konfliktu rosyjsko-ukraińskiego, niestabilnej sytuacji w północnej Afryce i na pograniczu iracko-syryjskim. Odpowiedź Sojuszu nie może być skierowana tylko na jedno z nich, bo w NATO jest 28 członków i każdy z nich subiektywnie postrzega poszczególne zagrożenia. Dlatego VJTF nie będzie przypisana do neutralizacji konkretnego ryzyka. Te siły mają budować poczucie bezpieczeństwa wszystkich państw członkowskich.

Miejsce stacjonowania będzie więc dostosowane do aktualnych potrzeb. To może być Polska, jeżeli NATO uzna, że kryzys na Wschodzie jest największym zagrożeniem. Ale to nie jest najważniejsze. Kluczowa będzie gotowość do natychmiastowego wejścia do akcji. Jeżeli oddziały VJTF zostaną odpowiednio wyposażone, to miejsce ich codziennego stacjonowania będzie sprawą drugorzędną.

To jest właśnie trzecia noga zapoczątkowanej reformy NATO. Istotą i nerwem wojskowych struktur jest system dowodzenia. Już w trakcie szczytu w Newport mówiliśmy, jako jedno z trzech państw ramowych Korpusu, że jego struktura funkcjonuje i zdążyła już zdobyć doświadczenie, choćby w operacji w Afganistanie. Naszym zdaniem, to w oparciu o nią należy budować koncepcję wzmocnienia wschodniej flanki NATO. Podniesienie gotowości szczecińskiego korpusu jest strukturalnym elementem reform Sojuszu i może on przejąć obowiązki dowodzenia siłami VJTF.

Obecnie Korpus jest strukturą o niskiej gotowości. W wymiarze operacyjnym oznacza to, że od momentu podjęcia decyzji o jego wykorzystaniu do faktycznego objęcia dowodzenia upłynie 180 dni. Najbliższe miesiące chcemy przeznaczyć na transformację szczecińskiej jednostki, by była gotowa do działania już po 30 dniach.

Lata 2015 i 2016 będą dla Korpusu okresem wielkich wyzwań. Przede wszystkim, musi on osiągnąć zdolność do koordynacji działań sojuszniczych w wymiarze obecności sił NATO na wschodniej flance Sojuszu czy wspólnych, międzynarodowych ćwiczeń. Przyszły rok to także okres, w którym Korpus musi przygotować się do przejęcia dowodzenia siłami VJTF, gdyby te trafiły do naszej części Europy. Celem, rozpisanym na najbliższe dwa lata, jest uzyskanie przez Korpus zdolności do dowodzenia operacjami połączonymi wojsk w sile nawet do pięciu dywizji. By to osiągnąć, trzeba będzie opracować struktury i prawdopodobnie przyjąć do Korpusu nowe państwa.

Trzy omówione wcześniej filary należy połączyć. Musi więc nastąpić przegląd procesu planowania w NATO, w tym opracowywania planów obronnych i wzmocnienia krajów członkowskich. To czwarty wymiar. Stawiamy wysoko poprzeczkę, choć wiemy, że nie będzie to łatwe. Chcemy przede wszystkim urealnić plany na tyle, na ile to będzie możliwe w wymiarze koszt-efekt. Trzeba wdrożyć te idee, które pojawiły się w NATO w ostatnim czasie - Connected Forces Initiative, koncepcję wspólnego, bardziej intensywnego ćwiczenia w wymiarze międzynarodowym.

Rozmawiali Edyta Żemła i Maciej Chilczuk, polska-zbrojna.pl