"Smoleńskie obchody to gra polityczna i strata pieniędzy"
84% Polaków uważa, że wysuwane przez wiele środowisk propozycje uczczenia rocznicy tragedii pod Smoleńskiem stanowią element gry politycznej, a 70% ocenia większą liczbę obchodów jako stratę publicznych pieniędzy. Krótko po tragedii smoleńskiej Polacy niemal powszechnie przyznawali, że informacja o katastrofie prezydenckiego samolotu była dla nich silnym wstrząsem. Blisko 11 miesięcy później CBOS zapytał o plany upamiętnienia rocznicy tragedii.
Spośród różnych pomysłów uczczenia rocznicy katastrofy smoleńskiej z największą aprobatą spotykają się prywatne uroczystości przy grobach ofiar, do których przychylnie ustosunkowuje się 89% badanych. Blisko cztery piąte (79%) pozytywnie wypowiada się o propozycji oficjalnych obchodów państwowych na warszawskich Powązkach. Wśród pomysłów akceptowanych przez większość Polaków znalazła się także pielgrzymka do Smoleńska części rodzin ofiar katastrofy (58%) oraz kameralne uroczystości na płycie lotniska wojskowego w Warszawie bez udziału mediów i polityków (51%).
Połowa ankietowanych (50%) przychylnie wypowiada się o ewentualnych wspólnych uroczystościach polsko-rosyjskich w Smoleńsku.
Z mniejszym uznaniem spotyka się koncepcja równoległych obchodów w Polsce i Rosji połączonych tzw. telemostem (40%), rocznicowych koncertów i innych wydarzeń artystycznych (36%) oraz niezależnych obchodów organizowanych przez PiS w Krakowie (30%). W zdecydowanej mniejszości (15%) pozostają respondenci popierający pomysł wielodniowych obchodów organizowanych przez środowisko „Gazety Polskiej”, rozpoczynających się w przeddzień rocznicy katastrofy protestem przeciwko raportowi MAK.
Więcej niż cztery piąte respondentów (84%) zgadza się ze stwierdzeniem, że wysuwane przez wiele środowisk propozycje uczczenia rocznicy tragedii pod Smoleńskiem stanowią element gry politycznej. Ponad dwie trzecie ankietowanych (70%) ocenia większą liczbę obchodów jako stratę publicznych pieniędzy. Nieco ponad jedna trzecia badanych (35%) uważa, iż plany licznych uroczystości odpowiadają na zróżnicowane potrzeby rodzin ofiar katastrofy, a dwie piąte (21%) wyraża przekonanie, że stanowią one odpowiedź na potrzeby całego społeczeństwa.
Jeśli chodzi o osobiste plany na 10 kwietnia, to odsetek badanych, którzy zamierzają uczcić pierwszą rocznicę katastrofy (47%), jest porównywalny z odsetkiem osób nieodczuwających takiej potrzeby (51%). Nieliczni respondenci (2%) planują uczestniczyć w zorganizowanych obchodach zbiorowych, ponad dwie piąte (45%) przyznaje, iż chce uczcić pamięć ofiar tragedii smoleńskiej, ale na swój własny sposób. Nieco ponad połowa badanych (51%) nie zamierza obchodzić rocznicy wydarzeń pod Smoleńskiem.
W porównaniu z sondażem przeprowadzonym krótko po katastrofie, w którym więcej niż trzy czwarte dorosłych mieszkańców Polski (76%) przyznawało, iż uczciło pamięć zmarłych pod Smoleńskiem, tegoroczne odpowiedzi ankietowanych wskazują na ostudzenie emocji i zdystansowanie się do tematu tragedii. Ponad dwukrotnie wzrósł odsetek respondentów w ogóle niezainteresowanych upamiętnianiem ofiar (z 23% do 51%). Jednocześnie wyraźnie zmniejszył się (o 19 punktów) odsetek tych, którzy zamierzają uczestniczyć w zorganizowanych uroczystościach, obrzędach bądź manifestacjach. W stosunku do zachowań deklarowanych w maju ubiegłego roku zmalała też grupa osób planujących uczcić te tragiczne wydarzenia na swój własny sposób (o 10 punktów).
Od 10 kwietnia minionego roku katastrofa smoleńska pozostaje jednym z głównych tematów debaty publicznej w Polsce. Więcej niż połowa badanych (56%) przyznaje, że wyjaśnienie przyczyn tragedii to sprawa najwyższej wagi, dlatego poruszanie tego tematu nie powinno nikogo dziwić.
Jednak z drugiej strony niemal cztery piąte osób akcentujących bezprecedensowe znaczenie wydarzeń z 10 kwietnia 2010 roku (79%) uważa, iż o Smoleńsku mówi się dziś za dużo. Przekonanie to wyraża 83% ogółu badanych.
Zdecydowana większość Polaków zgadza się ze stwierdzeniem, że katastrofa smoleńska jest obecnie przede wszystkim narzędziem w walce politycznej (87%) i wygodnym tematem zastępczym, odciągającym uwagę społeczeństwa od ważnych spraw bieżących (85%). Blisko cztery piąte respondentów (78%) ocenia ciągłe mówienie o wydarzeniach z 10 kwietnia 2010 roku jako nudne i irytujące.
Raczej krytyczne opinie na temat ciągłego mówienia o wydarzeniach z 10 kwietnia nie oznaczają, że sam temat katastrofy jest uważany za zamknięty. Oceniając obecną wiedzę o przyczynach tragedii połowa Polaków (50%) przyznaje, iż wymagają one dodatkowych wyjaśnień, a blisko co trzeci (30%) jest zdania, że w zasadzie nic jeszcze nie zostało wyjaśnione. Co ósmy badany (13%) twierdzi, że przyczyny katastrofy są w pełni znane.
Poranek 10 kwietnia 2010 roku to czarna karta najnowszej historii Polski. Reakcje na wieść o katastrofie mogły budzić pewne nadzieje na zmiany polityczne i społeczne. Blisko rok po tragedii smoleńskiej zapytaliśmy Polaków o ich osobiste refleksje na ten temat. Ponad dwie trzecie badanych (69%) jest zdania, że katastrofa zwiększyła liczbę konfliktów na polskiej scenie politycznej. Taki pogląd wyraża blisko cztery piąte elektoratu PO (79%), niemal trzy czwarte zwolenników SLD (71%) i niespełna połowa potencjalnych wyborców PiS (48%). Jedna czwarta ogółu respondentów (25%) uważa, iż po 10 kwietnia nic się w tym obszarze nie zmieniło. Zaledwie 2% badanych twierdzi, że katastrofa pod Smoleńskiem ograniczyła liczbę sporów politycznych.
W ocenach wpływu katastrofy na postawy całego społeczeństwa dominuje (67%) opinia, że tragedia smoleńska nie zmieniła Polaków. Prawie co czwarty badany (24%) sądzi, iż zmieniliśmy się na gorsze, a czterech na stu (4%) dostrzega zmiany pozytywne. Negatywnej oceny kierunku zmian rzadziej dokonują wyborcy PiS (11%).
Badanie przeprowadzono w dniach 3 – 9 marca 2011 roku na liczącej 950 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.