Sprawdzili jakość powietrza w 700 punktach na Śląsku. Żaden nie spełniał norm WHO

Poznaliśmy wyniki największego badania zanieczyszczeń transportowych w Polsce, które przeprowadzono w czternastu miastach Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (GZM). Dane są alarmujące.

Badanie na zlecenie GZM koordynował Polski Alarm Smogowy. Jego celem było sprawdzenie, jakie są stężenia groźnego dla zdrowia dwutlenku azotu, za którego emisje w największym stopniu odpowiadają silniki spalinowe. Do analizy wykorzystano 700 czujników, które mierzyły zanieczyszczenie przez cały miesiąc. Zamontowano je na słupkach przystankowych należących do Zarządu Transportu Metropolitalnego.

Najważniejsze dane? W aż 96 proc. punktów stężenia były wyższe niż norma, którą Polska musi wprowadzić już w 2030 roku. "Co więcej w żadnej gminie nie spełniono rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia [WHO], która określiła tę wartość kierując się jedną przesłanką - zdrowiem mieszkańców" - dodaje Filip Jarmakowski z Polskiego Alarmu Smogowego.

"To poważne ostrzeżenie dla lokalnych władz pokazujące konieczność podjęcia działań w śląskiej aglomeracji" - komentuje organizacja.

Warto odnotować, że w odniesieniu do aktualnych norm stężenia zostały przekroczone "tylko" w 51 lokalizacjach, a więc mniej niż 10 proc. Obowiązujące w Polsce normy są jednak znacznie wyższe niż te zalecane przez lekarzy. Choć ilość dwutlenku azotu w większości przypadków mieści się więc w rządowych limitach, nie oznacza to, że oddychanie takim powietrzem jest nieszkodliwe.

Właśnie z tego powodu Polska, w ramach unijnej dyrektywy, zaktualizuje obowiązujące normy NO2. W 2030 r. wyniosą one 20 mikrogramów na metr sześcienny (20 µg/m3), a więc będą o połowę mniejsze niż obecnie. "Polska powinna już dziś przygotowywać się do nowego poziomu, znacząco obniżając emisję tlenków azotu z ruchu samochodowego" - tłumaczy Polski Alarm Smogowy.

Gdybyśmy chcieli dostosować się do wytycznych WHO, przygotowania powinny być jeszcze mocniejsze, bo normy tej organizacji wynoszą 10 µg/m3.

Dlaczego tlenki azotu są tak groźne? Lista zagrożeń jest długa, na co w opublikowanym raporcie zwraca uwagę sama Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia.

"Badania nad wpływem jakości powietrza na zdrowie prowadzone przez Śląski Uniwersytet Medyczny pokazują wyraźny związek między zwiększonymi stężeniami dwutlenku azotu w powietrzu a występowaniem nagłych schorzeń serca i naczyń krwionośnych, takich jak zawał serca, udar mózgu czy migotanie przedsionków" - napisano w dokumencie.

Inne badania wskazują, że długotrwałe oddychanie powietrzem o stężeniu NO2 większym o jedynie 10 µg/m3:

• powoduje wzrost ryzyka zachorowania na astmę nawet o 10-17 proc.,
• zwiększa ryzyko wystąpienia ostrych infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci o 9 proc.
• oraz zwiększa ryzyko zgonu z powodu zapalenia płuc lub oskrzeli o 6 proc.

Wpływ dwutlenku azotu bywa też dość nieoczywisty. Niektóre badania wykazały związek między zapadalnością na cukrzycę a wyższym zanieczyszczeniem powietrza NO2. Z kolei dzieci ze szkół znajdujących się w najbardziej zanieczyszczonych lokalizacjach miały wyniki w nauce o 8-23 proc. gorsze od dzieci ze szkół z osiedli z lepszym powietrzem.

Największe emisje tlenków azotu pochodzą z transportu. Badania w Krakowie wykazały, że emisje samochodów z silnikiem diesla, zwłaszcza poniżej normy Euro 6 (czyli wyprodukowanych przed 2014 r.) są znacząco wyższe od samochodów benzynowych czy napędzanych LPG.

Z tego powodu wśród zawartych w raporcie rekomendacji można odnaleźć m.in. tę dotyczącą ograniczeń w poruszaniu się takimi właśnie trującymi pojazdami. "Samorządy mogą wprowadzać na wybranym obszarze miasta Strefy Czystego Transportu - jest to narzędzie pozwalające na ograniczanie ruchu najbardziej emisyjnych samochodów, a więc wspomnianych starszych samochodów z silnikiem diesla. Strefy Czystego Transportu od lat funkcjonują w krajach Unii Europejskiej w ponad 300 miastach i udało się dzięki nim obniżyć stężenia NO2 w widoczny sposób" - napisano w raporcie.

Inne rekomendowane działania to m.in. rozwój sieci transportu publicznego jako alternatywy dla wybierania samochodu, a także konieczność synchronizacji połączeń autobusowych, tramwajowych, kolei i parkingów Park and Ride. Ważne są też rozwój infrastruktury rowerowej, uspokajanie i ograniczenie ruchu samochodowego (m.in. poprzez strefy płatnego postoju i ograniczenie prędkości do 30 km/h) oraz minimalizowanie tranzytu przez centra miast.

Szymon Bujalski, Dziennikarz dla Klimatu