RPO apeluje do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry o większe cele dla więźniów

Rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar apeluje do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry o taką zmianę przepisów, aby na osobę pozbawioną wolności przypadały minimum 4 metry kwadratowe powierzchni celi mieszkalnej, a nie 3 - jak dziś. - W resorcie trwa całościowa analiza polskiego systemu penitencjarnego; ten postulat RPO będzie analizowany - powiedział rzecznik MS Sebastian Kaleta.

"Istniejąca w Polsce norma 3 m kw. jest sprzeczna ze standardami, których Polska zobowiązała się przestrzegać. Tak nie można traktować ludzi w naszym kraju, nawet tych, którzy popełnili błędy i odbywają karę pozbawienia wolności zasądzoną w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej" - napisał RPO do ministra Ziobry. Uznał, że praktykę osadzania więźnia w warunkach gwarantujących 3 m kw. przestrzeni życiowej, a w niektórych sytuacjach poniżej tego standardu, należy uznać za nieludzkie i poniżające traktowanie i karanie.

Według RPO sytuacja ta wymaga pilnej zmiany i dostosowania do standardów obowiązujących w większości krajów europejskich. Przypomniał, że minimalny standard europejski to 4 m kw. celi mieszkalnej. W Francji przestrzeń ta kształtuje się w granicach od 4,7 do 9 m kw.; w Wlk. Brytanii - od 4,5 do 7 m; w Hiszpanii - od 9 do 10 m kw.; we Włoszech od 7 do 9 m kw.

RPO podkreślił, że traktowanie humanitarne to więcej niż tylko konstytucyjny zakaz stosowania tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania. "Jest to takie postępowanie wobec osoby pozbawionej wolności, które uwzględnia i respektuje pewne minimalne potrzeby każdego człowieka, odnosząc je do przeciętnych standardów danego społeczeństwa" - dodał Bodnar. Dlatego pozbawienie wolności nie może polegać na odebraniu jednostce wszelkich możliwości decydowania o swoim postępowaniu i swojej sytuacji. "Ci ludzie po odbyciu kary wrócą przecież na wolność, więc to, w jakich warunkach karę odbywali, ma też znaczenie dla ich przyszłych relacji ze współobywatelami" - podkreślił Bodnar.

Postulat zmiany przepisów wynika m.in. ze standardów i zobowiązań międzynarodowych przyjętych przez Polskę, rekomendacji Europejskiego Komitetu ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu, rekomendacji Komitetu Przeciwko Torturom (CAT), a także orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.

Bodnar podkreślił, że rekomendacja CAT, określająca powierzchnię 4 m kw. jako minimalny standard, znalazła się już w raporcie z wizyty Komitetu w Polsce w 1996 r. W każdym kolejnym raporcie Komitet formułował to zalecenie, wskazując, że istniejąca w Polsce norma 3 m kw. nie oferuje satysfakcjonującej przestrzeni życiowej, w szczególności w celach o względnie małym rozmiarze.

Podczas ostatniej wizyty w 2013 r. Komitet zalecił polskim władzom dokonanie rewizji normy powierzchni mieszkalnej, tak aby we wszystkich jednostkach penitencjarnych na jednego osadzonego przypadały co najmniej 4 m kw. w celach wieloosobowych i co najmniej 6 m kw. w celach jednoosobowych, nie wliczając powierzchni kącików sanitarnych - dodał RPO. Jego zdaniem polski rząd zapewniał, że będzie czynić wszelkie starania, aby podwyższyć tę normę do poziomu 4 m kw. "Od tego czasu stan faktyczny nie uległ zmianie" - zaznaczył Bodnar.

Wskazał, że utrzymywanie normy 3 m kw. może w konsekwencji prowadzić do odpowiedzialności prawnej przed ETPC, a także może wpływać negatywnie na skuteczność wykonania europejskich nakazów aresztowania wydanych przez polskie sądy.