Radioaktywne mleko, terroryści i płyn Lugola

Zobacz zdjęcia z Czarnobyla

Następstwem największej w historii katastrofy energetyki jądrowej była śmierć 31 ludzi, ewakuacja setek tysięcy kolejnych i skażenie ponad 150 tysięcy km kwadratowych terenów przylegających. Według różnych źródeł napromieniowanych zostało 500-600 tys. osób. W promieniu 10 km od elektrowni utworzono strefę "szczególnego zagrożenia", a w promieniu 30 km - o najwyższym stopniu skażenia.

Liczba ofiar śmiertelnych jest w tym przypadku kwestią "względną". 31 pierwszych zgonów, to te bezpośrednio związane z samą katastrofą - 28 osób zostało silnie napromieniowanych, dwie zmarły w wyniku poparzeń, jedna wskutek zakrzepicy. Według agencji UNESCAR (Komisja Narodów Zjednoczonych do spraw Promieniowania Radioaktywnego) w latach 1987-2004 zmarło kolejnych 19 osób (spośród 134, które cierpiały na chorobę popromienną). Jak sama organizacja przyznaje nie jest jednak pewne, czy to właśnie napromieniowanie było bezpośrednią przyczyną ich śmierci.

O katastrofie świat dowiedział się kilka dni później, gdyż ZSRR starał się nie przepuszczać żadnych informacji odnośnie katastrofy na zachód. Polacy zauważyli to, gdy w stacji w Mikołajkach odnotowano skażenie promieniotwórcze powietrza 550 tysięcy razy silniejsze niż zwykle.

Nie znając przyczyn takiego skażenia, snuto różne przypuszczenia - od wybuchu reaktora na wojnie nuklearnej kończąc. Wtedy to bez konsultacji z Moskwą, polskie władze natychmiast wprowadziły w życie plan ochrony ludności, polegający na wprowadzeniu dużej ilości jodu. Miało to na celu zapobieżenie wnikaniu do organizmu i odkładaniu się w nim radioaktywnego izotopu jodu-131, który unosił się w powietrzu. Z braku tabletek jodowych wykorzystano płyn Lugola. W ciągu kilkudziesięciu godzin podano go 18,5 mln osób.
Wstrzymano również wypas bydła na łąkach w obawie przeniknięcia radioaktywnych substancji do mleka.

Co ciekawe elektrownia w Czarnobylu nie zakończyła swojej działalności w 1986 roku. Wyłączono tylko zniszczony reaktor nr 4. Reaktor nr 2 został zamknięty dopiero po pożarze w 1991 roku, a reaktory 1 i 3 odpowiednio w 1997 i 2000 roku. Tym samym to właśnie grudzień 2000 jest równoznaczny z końcem aktywności elektrowni.

Skutki wybuchu okazały się na szczęście mniejsze od przewidywanych. Apokaliptyczne wizje związane z chorobą popromienną i lawinowym wzrostem zachorowań na nowotwory okazały się przesadzone.
Katastrofa w Czarnobylu zmieniła jednak ludzkie postrzeganie na energię atomową i dała jej przeciwnikom bardzo silny argument do ręki. Przy każdym proteście ekologów związanym z radioaktywnymi substancjami czy bezpieczeństwem energetycznym przypominana jest ukraińska tragedia. W Polsce "mit Czarnobyla" zablokował m.in. budowę elektrowni atomowej w Żarnowcu.

W następstwie katastrofy wokół elektrowni utworzono rezerwat. Dzięki całkowitemu zamknięciu dla człowieka niemal 5 tysięcy km kwadratowych miała szanse odrodzić się tu przyroda. Mimo zamknięcia obszaru dla ludzi w okolicach Czarnobyla mieszkają ludzie utrzymujący się z rolnictwa i turystyki. Wycieczki z całego świata zasilają budżet ostatnich mieszkańców skażonej strefy. Coraz większa popularność turystyczna tego miejsca spowodowała 20-krotny wzrost ceny zwiedzania i pobytu (cena za dzień wzrosła ostatnio z 3 do 60 $), a napromieniowane dziki, które stały się gwiazdami jednego z programów przyrodniczych, nie straszą tylko przyciągają uwagę przyjezdnych.

Maciej Molenda, Wirtualna Polska