Przesunięte centrum Episkopatu i nowa rola arcybiskupa Kupnego [OPINIA]

Tekst powstał w ramach projektu WP Opinie. Przedstawiamy w nim zróżnicowane spojrzenia komentatorów i liderów opinii publicznej na kluczowe sprawy społeczne i polityczne.

Każdy, kto zna Kościół w Polsce wie, że lipiec to dla ogromnej większości biskupów czas urlopów. Sierpień nie daje im już takich możliwości, bo przerywany jest uroczystościami maryjnymi, a wcześniej wyprawianiem i błogosławieniem wędrujących przez Polskę pielgrzymek na Jasną Górę. I to dlatego można odnieść wrażenie, że życie kościelne w naszym kraju zamarło.

Jeśli zajrzeć na strony Biura Prasowego KEP, to niemal nie znajdziemy tam informacji. Ostatnia wypowiedź przewodniczącego KEP arcybiskupa Tadeusza Wojdy dotyczy pielgrzymowania na Jasną Górę, a wcześniejsza to błogosławieństwo na wakacje. Jest jeszcze informacja o stanowisku kardynała Grzegorza Rysia dotyczącym Grzegorza Brauna, ale już miejsca na wypowiedź na ten sam temat wiceprzewodniczącego KEP arcybiskupa Józefa Kupnego czy metropolity warszawskiego - nie starczyło.

Nieobecny na stronach KEP jest także spór o migracje, który rozpala opinie publiczną. Biuro Prasowe KEP nie dostrzegło go i większość biskupów nie zabrało w tej sprawie głosu. Całunem milczenia przykryte są także wypowiedzi biskupa Wiesława Meringa, a także reakcja na nie MSZ-tu, czy spór o przyszłość katolickich mediów, a nawet Komisji ds. Pedofilii. Jeden z członków zespołu, który został ostatnio rozwiązany przez biskupów, prof. Michał Królikowski mówi wprost o tym, że część z hierarchów nie chce prawdy, że wybiera zadowolenie, a nie miłosierdzie, ale… i o tym Kościół w Polsce - co do zasady - milczy. Wierni owszem spierają się, ale Episkopat staje się wielkim śpiącym olbrzymem. Wielkim nieobecnym polskiej debaty.

Wyjątkiem, bo są wyjątki, jest sytuacja, gdy trzeba zawalczyć o interes korporacyjny, jak w przypadku religii w szkołach. Wtedy, na moment i dość punktowo, bo bez większej troski o świeckich katechetów, biskupi na moment się budzą i wydają kolejne stanowiska, choć wielkiej woli walki i w tej sprawie nie widać. I jest jeszcze - co też symboliczne - sprawa edukacji seksualnej, która skłoniła biskupów do wydania kilku, przepisanych w zasadzie z dokumentów Ordo Iuris (wraz ze wszystkim zawartymi w nich dezinformacjami), listów. I tyle. Poza tym biskupów, z dosłownie kilkoma wyjątkami, w życiu politycznym nie ma.

Chyba że jakiś emeryt (to też symptomatyczne, że największe skandale wywołują emeryci) wygłosi na Jasnej Górze jakieś kazanie. Ale i wtedy większość udaje, że nic nie słyszy, że "nic się nie stało". Skandaliczne - z perspektywy moralnej, ale i dogmatycznej - słowa biskupa Meringa zostały skomentowane przez jednego biskupa. Innych nawet szum medialny wokół nich nie zdołał przebudzić. Święty spokój po raz kolejny okazał się najważniejszym świętym dla polskich biskupów.

I tu trzeba odnotować kilka wyjątków (a konkretniej w przypadku kazania biskupa Meringa to jeden wyjątek). Jeśli szukać głosu w sprawie migrantów, to mocnym znakiem sprzeciwu, także wobec sobotnich antymigranckich wieców jest list do diecezjan kardynała Grzegorza Rysia. Jeśli obserwować reakcje na antysemickie enuncjacje Grzegorza Brauna, to mamy trzy: kard.Rysia i arcybiskupów Galbasa i Kupnego. Ale już w sprawie Meringa jest tylko reakcja tego ostatniego. A jest to reakcja tym ważniejsza, że metropolita wrocławski jest jednocześnie wiceprzewodniczącym KEP, co nadaje jego słowom szczególne znaczenie.

Warto tu te słowa przywołać w całości, bo - biorąc pod uwagę model komunikacji polskiego Episkopatu - są one naprawdę mocne.

"We Wrocławiu zamiast 'Jak świat światem, nie będzie Niemiec Polakowi bratem' wolimy zdecydowanie: 'Przebaczamy i prosimy o przebaczenie'. Właśnie obchodzimy Rok Pojednania. Jak bardzo aktualne staje się orędzie biskupów polskich do niemieckich, które skonstruował kard. Kominek!" - napisał na portalu X arcybiskup Kupny.

Ten krotki wpis nie tylko jest wyraźnym odcięciem od linii biskupa Meringa, ale także wskazaniem, jaka jest linia polskich chrześcijan w relacjach z Niemcami. Nie szukamy w nich wroga, ani nie opowiadamy bajek o wojnie hybrydowej, ale budujemy pojednanie. Mocne i jednoznaczne słowa.

Mocna była także wypowiedź arcybiskupa Kupnego na temat Grzegorza Brauna. "Jako zastępca przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski, ale przede wszystkim jako biskup katolicki i Polak wyrażam oburzenie po wypowiedzi europosła Grzegorza Brauna. Zakwestionował on ludobójstwo dokonywane przez Niemców w komorach gazowych w obozie Auschwitz na Żydach oraz innych narodach. Słowa polskiego polityka są nie tylko niedopuszczalne. To najczystsze kłamstwo, które nie przystoi nikomu, a szczególnie nie powinno pojawiać się w opinii publicznej z ust polityka, reprezentującego nasz kraj na arenie międzynarodowej" - mówił abp Kupny.

Te słowa są szczególnie ważne, gdy uświadomimy sobie, że wypowiada je wiceprzewodniczący KEP i to w sytuacji, gdy jej przewodniczący arcybiskup Tadeusz Wojda jest tak zajęty wypowiedziami na temat wakacji, że nie znajduje czasu, by zabrać jasny głos w sprawach naprawdę skandalicznych.

Jego milczenie w sprawach naprawdę istotnych, i to z perspektywy Kościoła, jest naprawdę zaskakujące, ale mówi wiele o tym, jak bardzo obecny układ rządzący Kościołem w Polsce jest niewydolny, jak mało rozumie rzeczywistość, i jak bardzo nie chce spełniać roli, do której został powołany.

I to na tym tle wypowiedzi (nie ma co ukrywać, dość oczywiste z perspektywy nauczania Kościoła, i dość ostrożne) arcybiskupa Kupnego stają się tak istotne. Głos kardynała Rysia - niesłusznie, ale tak właśnie jest - traktowany jest jako głos jednej strony, nie da się tak jednak potraktować głosu wiceprzewodniczącego KEP, i to takiego, który naprawdę nie słynie ze szczególnie "otwartych" poglądów.

Arcybiskup Kupny staje więc przed wielką szansą, by stać się głosem rozsądku (a może lepiej powiedzieć - głosem wśród milczenia) w KEP. Ten głos będzie i tak wyraźnie przechylony w jedną stronę, bo taki jest skład Episkopatu, że w sprawie migrantów wypowiadać się nie chce, i tak będzie zachowawczy, ale będzie przynajmniej znakiem, że ktoś poza kilkoma już wymienionymi, do których można jeszcze dodać biskupa Artura Ważnego czy Prymasa Wojciecha Polaka) potrafi zabrać głos, gdy inni milczą.

Oczywiście dwie wypowiedzi - ważne i potrzebne - jak jedna jaskółka wiosny nie czynią, ale na tym etapie można powiedzieć, że arcybiskup Kupny wszedł na drogę do stania się takim głosem. Jeśli z niej nie zejdzie, jeśli będą pojawiać się kolejne takie jego wypowiedzi, to można powiedzieć, że pojawi się nowy gracz na scenie kościelnej. I nie ukrywam - choć byłem i jestem krytyczny wobec niektórych wypowiedzi metropolity wrocławskiego - że to by była dobra informacja dla Kościoła w Polsce.

Dla Wirtualnej Polski Tomasz P. Terlikowski

Tomasz P. Terlikowski, doktor filozofii, publicysta RMF FM, felietonista "Plusa Minusa", autor podcastu "Wciąż tak myślę". Autor kilkudziesięciu książek, w tym "Wygasanie. Zmierzch mojego Kościoła", "To ja Judasz. Biografia Apostoła", "Arcybiskup. Kim jest Marek Jędraszewski".