Przechytrzy Rosję i wygra wybory?

Aleksander Łukaszenka ma powody do zmartwień. Coraz głośniej mówi się, że Kreml chce go wysadzić z siodła i w wyznaczonych na 2011 r. wyborach prezydenckich poprze kandydata opozycji. Byłby to niezwykły precedens: dotychczas, mimo licznych niesnasek na linii Mińsk – Moskwa, rosyjscy przywódcy akceptowali niepodzielną władzę siermiężnego „baćki”.

Wieloletnie spory zaogniły się po ostatnim kryzysie gazowym. Eksperci są w tej sprawie wyjątkowo zgodni: zadłużenie Białorusi wobec Gazpromu było relatywnie niewysokie i posłużyło jako pretekst do politycznej rozgrywki. Jej bezpośrednim celem było skłonienie Mińska do podpisania Kodeksu Unii Celnej, którą współtworzyć mają Rosja, Kazachstan i właśnie Białoruś, z czym Łukaszenka, mimo deklaracji wyraźnie zwlekał, powodując w Moskwie nieskrywaną irytację. To jednak jedynie wierzchołek góry lodowej.

Lista wzajemnych pretensji jest długa: Łukaszenka od lat korzysta z tanich surowców, składając Kremlowi obietnice bez pokrycia. Od 2008 r. lawiruje w prestiżowej dla Rosji sprawie uznania niepodległości Abchazji i Osetii Południowej. Rosyjski biznes, który z apetytem spogląda na białoruskie przedsiębiorstwa, musi obejść się smakiem, bezskutecznie czekając na prywatyzację ostatniej fortecy ZSRR. Prezydent Białorusi twierdzi zaś, że Kreml traktuje swego zachodniego sąsiada przedmiotowo, widząc w nim kolonię, a nie równoprawnego partnera i suwerenny naród.

- Im [rosyjskim politykom] chodzi tylko o naszą własność państwową, którą chcą przejąć tanim kosztem – powiedział w wywiadzie dla stacji „Euronews”.

I pomyśleć, że jeszcze w latach 90-tych Łukaszenka nazywał swych obywateli „radzieckimi ludźmi” i obiecywał im wspólne białorusko - rosyjskie państwo, na którego czele miał stanąć po odejściu schorowanego Jelcyna. Te ambitne plany popsuł młody i prężny Władimir Putin, który pokazał byłemu dyrektorowi kołchozu, gdzie jego miejsce.

Wygląda na to, że teraz Kreml pójdzie o krok dalej. Skuteczna eliminacja prezydenta Kirgistanu, Kurmanbeka Bakijewa, a także dobre stosunki z nowym przywódcą Ukrainy, Wiktorem Janukowyczem, otworzyły przed Moskwą nowe możliwości działań na postradzieckiej przestrzeni.

Myli się jednak ten, kto myśli, że dni Łukaszenki są już policzone. Białoruski polityk, mimo siermiężnego sposobu bycia i kołchozowych manier, odznacza się wybitnym instynktem władzy. Jego karkołomne projekty, w które nikt nie wierzył – np. transport taniej ropy naftowej z Wenezueli - zostały zrealizowane. Białoruski prezydent ma wpływowych sprzymierzeńców, a dla przywódców państw WNP, niezadowolonych z rosnącej dominacji Rosji, może stać się symbolem oporu.

Nieprzypadkowo środki na uregulowanie gazowego długu pożyczył Mińskowi prezydent Azerbejdżanu, Ilham Ilijew.

Mówi się też o dobrych kontaktach Łukaszenki z kremlowskim wrogiem nr 1, Borysem Bierezowskim. To właśnie przebywający na emigracji w Londynie oligarcha miał polecić Łukaszence sir Timothego Bella, brytyjskiego spindoktora, który pracował m. in. dla Renalda Reagana i – co ważniejsze - był odpowiedzialny za kampanię oskarżającą Kreml o otrucie Litwinienki polonem.

Snując dalej pałacowe plotki: za pośrednictwem Bierezowskiego, Łukaszenka miał nawiązać kontakty z czeczeńskimi wojownikami. Trudno stwierdzić, ile prawdy jest w tej pogłosce, ale rzeczywiście – co zostało już zauważone przez media – decyzje, które mogłyby nie spodobać się Moskwie, ogłaszano w Mińsku na krótko przed traumatycznymi dla Rosji wydarzeniami. Tak było w 2004 r., gdy białoruski prezydent zapowiedział swój start w kolejnych wyborach mimo, że wyczerpał już limit kadencji. Wtedy oczy całego świata skierowane były na szkołę w Biesłanie.

Kreml, jeśli rzeczywiście ma w planach usunięcie Łukaszenki, będzie musiał sporo się natrudzić. Efekt jest nieprzewidywalny także dlatego, że białoruska opozycja jest słaba i rozrobiona. Moskwa stawiając na alternatywnego kandydata, musiałaby go najpierw od podstaw wykreować, a jak mówią, z pustego i Salomon nie naleje.

Katarzyna Kwiatkowska, dla Wirtualnej Polski