Próg wyborczy – kto zdobywa mandat w wyborach samorządowych?

W Kodeksie wyborczym na próżno można szukać informacji o progu wyborczym. Jednak w mediach podczas kampanii niejednokrotnie kwestia ta jest poruszana.

Przez pojęcie próg wyborczy należy rozumieć klauzulę zaporową, czyli minimalny procent poparcia wyborców, który uprawnia konkretny komitet do uczestniczenia w podziale mandatów dla radnych. Występuje on właściwie w każdym proporcjonalnym systemie wyborczym. 

Taki system dotyczy wyboru kandydatów w okręgach wielomandatowych w jednostkach samorządu terytorialnego. Chodzi o głosowanie na kandydatów na radnych do:

• rady sejmiku województwa,
• rady powiatu,
• rady gminy powyżej 20 000 mieszkańców,
• rady dzielnicy miasta stołecznego Warszawy. 

W przypadku takich JST w podziale głosów na mandaty liczą się wyłącznie te komitety wyborcze, na których listy kandydatów zagłosowało odpowiednio dużo wyborców, przekraczając tym samym wspominany próg.

Zwykle próg wyborczy umożliwiający podział mandatów dla danej listy kandydatów, w przypadku wyborów do samorządów lokalnych i regionalnych, wynosi 5 proc. Wskazują na to konkretne artykuły:

• Art. 416 paragraf 1 i 2 – w gminach liczących powyżej 20 000 mieszkańców podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów odpowiednio na kandydatów danej listy. W podziale uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy w skali gminy oddano co najmniej 5 proc. ważnych głosów. 
• Art. 416 paragraf 3 – próg wyborczy w wysokości 5 proc. dotyczy także wyborów do dzielnic miasta stołecznego Warszawy.
• Art. 450 i 459 – do wyborów do rad powiatów i sejmików województw w zakresie nieuregulowanym stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 10 dotyczące wyborów do rad w gminach liczących powyżej 20 000 mieszkańców. 

Dla wyboru rady w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców tworzy się okręgi, w których wyborcy wybierają od 5 do 8 radnych. 

W wyborach do rady w gminie mniejszej, tj. liczącej do 20 000 mieszkańców, za wybranego w danym okręgu uważa się kandydata, który zgromadził największe poparcie wyborców, czyli największą liczbę ważnie oddanych głosów. 

Inaczej jest w wyborach do rady w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców, w wyborach do rad powiatów i sejmików województw oraz do rady dzielnic m.st. Warszawy. W takich przypadkach komisja na podstawie zestawienia głosów ważnych dokonuje, zgodnie z art. 444 Kodeksu wyborczego, podziału mandatów w każdym okręgu pomiędzy listy kandydatów w następujący sposób:

• Liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez 1, 2, 3, 4 i dalsze liczby, aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się już uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile jest mandatów do rozdzielenia pomiędzy listy kandydatów zgłoszonych przez komitety wyborcze,
• Każdej liście należy przyznać tyle mandatów, ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych. 

Zdarzyć się może, że kilka list kandydatów uzyska ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podany sposób, a list jest więcej niż mandatów do rozdzielenia. W takim wypadku pierwszeństwo do podziału mandatów będą miały listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Jeśli jakieś listy będą miały równą liczbę oddanych głosów, pierwszeństwo rozstrzygnie liczba obwodów głosowania, w których na daną listę oddano ich więcej. Gdy i to nie da jednoznacznej odpowiedzi, o wynikach zdecyduje losowanie przeprowadzone przez komisję.

Mandaty otrzymują kandydaci z danej listy w kolejności wynikającej z otrzymanej liczby głosów w jej ramach.