Powstańcy rozpoznani po latach

Dzięki akcji "Rozpoznaj" towarzyszącej produkcji filmu "Powstanie Warszawskie", udało się wskazać 179 osób uwiecznionych w powstańczych kronikach filmowych. Bohaterów odnaleźli historycy z Muzeum Powstania Warszawskiego, ale także sami powstańcy i ich rodziny.

Jednym z nich jest Stanisław Firchał ps. "Wicher", urodzony 14 lutego 1925 r. (zmarł w 2007 r.) W Powstaniu Warszawskim walczył w III Obwodzie "Waligóra" w plutonie 323. Został rozpoznany przez wnuka - Łukasza Firchała. Wnuk znalazł zdjęcie swojego dziadka na Facebooku.

Po przeszkoleniu i złożeniu przysięgi brał udział w Akcji "N" polegającej na rozpowszechnianiu ulotek antyniemieckich oraz kolportowania prasy konspiracyjnej pomiędzy zgrupowaniem a drużyną. Brał czynny udział w szkoleniach i ćwiczeniach wojskowych. W czasie konspiracji działał na terenie Woli i Śródmieścia.

(wp.pl/mb)

Jedno z najbardziej znanych zdjęć z kronik filmowych przedstawia Witolda Kieżuna, ps. "Wypad", po akcji zdobycia kościoła Świętego Krzyża i komendy policji, 23 sierpnia 1944. W tle widać dziurę w murze, wysadzoną przez patrol minerek, przez którą szedł powstańczy atak.

Prof. Kieżun opowiedział o historii tego ujęcia w wywiadzie dla WP.PL. - Operatorzy "złapali mnie" radosnego po jednym z większych naszych zwycięstw. Minąłem czterech jeńców niemieckich, którzy błagali: "towarzysze, nie mordujcie nas". Krzyknąłem: "to wy mordujcie jeńców, my nie mordujemy". Wtedy też spotkałem zespół naszych filmowców. Zwycięstwo było wspaniałe, bo zdobyliśmy ważny punkt - wyjaśnia bohater walk w Warszawie.

Witold Kieżun za udział w Powstaniu Warszawskim został odznaczony Krzyżem Walecznych i orderem Virtuti Militari.

* Przeczytaj cały wywiad z prof. Witoldem Kieżunem*

Ślub Alicji Treutler "Jarmuż" i Bolesława Biegi "Pałąk" w kaplicy Imienia Jezus przy ul. Moniuszki 1 odbył się 23 sierpnia 1944 r. Fotografował go przedwojenny sportowiec i olimpijczyk Eugeniusz Lokajski "Brok". Znane jest również nazwisko księdza, który udzielał ślubu - był nim ks.Wiktor Potrzebski "Corda. Kapłan zginął trzy tygodnie później. Małżeństwo mieszka dziś w Kalifornii.

Małżeństwo udało się zidentyfikować dzięki albumowi ze zdjęciami wykonanymi przez "Broka", publikację wydało Muzeum Powstania Warszawskiego.

- W tej chwili jest upowszechniony erotyzm. Straszne rozluźnienie obyczajów. Kult kobiety zanikł, niestety. W czasie powstania było zawartych kilkadziesiąt małżeństw. Na filmie "Powstanie warszawskie" pokazany jest jeden ślub, ale było ich znacznie więcej - opowiada prof. Kieżun w rozmowie z WP.PL.

Mimo odnowienia i pokolorowania zniszczonych zdjęć, wielu uczestników powstania nadal nie udało się rozpoznać. Z grupy ludzi widocznych na zdjęciu rozpoznano wyłącznie Jerzego Zameckiego vel Borkowski "Wilczek" (drugi od prawej ze szpadą).

Przed powstaniem mieszkał przy ul. Domeyki 8/2. Walczył w zgrupowaniu "Harnaś" (kompania "Janusz"), następnie w batalionie "Piorun". Przeżył powstanie i trafił do niemieckiej niewoli. Zmarł w Warszawie 25 czerwca 1983 r.

Strzelec Karol Ludwik Smogorzewski "Zenon" (1916-1978) w konspiracji zatrudniony był w Delegaturze Rządu na Kraj w komórce legalizacyjnej. W czasie Powstania Warszawskiego walczył w Zgrupowaniu "Kryska" (4 kompania). 20 września został ranny na ul. Solec 41. Po zakończeniu Powstania wyszedł z ludnością cywilną.

Fotografie i filmy powstały dzięki operatorom, którzy ryzykując życie nagrywali i fotografowali miasto, które podjęło nierówną walkę z okupantem. Wielu z nich zginęło. - Powiedzieliśmy im wtedy, że nie mogą się tak pchać w niebezpieczne miejsca. Innym razem zrobili to samo. Czołgi podjeżdżają, a oni koniecznie chcą zrobić zdjęcia. Dowodzący się zdenerwował i ostro ich upomniał. Potem się z nimi zaprzyjaźniłem - wspomina prof. Kieżun.

Na zdjęciu pierwszym planie Stefan Bagiński stoi na środku ul. Jasnej i filmuje płonący dom Świętokrzyska 38. Z lewej widoczny narożnik gmachu PKO - ul. Jasna 9.

Więcej fotografii powstańców, również czekających na rozpoznanie, można na * stronie akcji "Rozpoznaj"*.