Podwyżka dla rodzin zastępczych i zakaz tworzenia nowych domów dziecka. Ujawniamy szczegóły projektu ustawy

Po niemal dwóch latach od rozpoczęcia prac, Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało nowelizację ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Odpowiedzialna za projekt wiceminister Barbara Socha w rozmowie z Wirtualną Polską przyznaje, że dokument zostanie niebawem skierowany pod obrady rządu. - Liczę, że 21 czerwca zostanie przyjęty na posiedzeniu Rady Ministrów, a następnie przesłany do parlamentu. Pod obrady Sejmu zapewne trafi w lipcu albo po wakacjach, ale jestem przekonana, że do końca roku zakończy długą ścieżkę legislacyjną - deklaruje.

Wiceminister podkreśla, że podstawowym celem projektu jest to, by dzieci trafiały do rodzin zastępczych, a nie domów dziecka. Z tego powodu tworzenie nowych placówek – poza nielicznymi wyjątkami – będzie zakazane. – W wyjątkowych sytuacjach wojewoda będzie mógł się zgodzić na utworzenie nowej placówki, ale wcześniej będzie musiał zasięgnąć opinii Rzecznika Praw Dziecka i zapytać, czy on też widzi potrzebę utworzenia go. Co do zasady wprowadzamy jednak zakaz powoływania nowych domów dziecka – mówi wiceszefowa Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej Barbara Socha.

Według nowelizacji ustawy rodziny zastępcze będą mogły liczyć na wyższe wynagrodzenie minimalne. Obecnie minimum to 2000 zł brutto dla zawodowej rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka i 2600 zł brutto dla rodzin, które pełnią funkcję pogotowia rodzinnego. – Po nowelizacji te kwoty wzrosną kolejno do 3100 zł brutto dla rodzin zastępczych i domów dziecka i 3844 zł brutto dla pogotowia rodzinnego. Oczywiście mówimy o minimum, bo samorządy mogą oferować więcej i wiem, że wiele powiatów na to się decyduje – mówi Barbara Socha. W projekcie ustawy zapisana jest też coroczna waloryzacja kwot o wskaźnik inflacji.

Ministerstwo wprowadza też zmiany nazywane "derejonizacją rodzinnej pieczy zastępczej". To oznacza, że sądy będą mogły umieszczać dzieci w rodzinach zastępczych, które mieszkają na terenie innego powiatu. Zasada ta będzie podlegała jednak ograniczeniom, o które – według resortu - zabiegały samorządy. Kompromis polega na tym, że sądy będą mogły umieszczać dzieci w rodzinach spoza powiatu, a samorządy nie będą blokowały miejsc. Starosta będzie mógł się temu sprzeciwić wyłącznie jeżeli liczba dzieci z innych powiatów przekroczy 25 proc. wszystkich dzieci w pieczy zastępczej. Wówczas sąd będzie mógł szukać rodziny zastępczej w innych powiatach. - Chodzi o to, by samorządy, którym udaje się z sukcesem rekrutować i utrzymywać rodziny zastępcze, nie stały się zapleczem dla tych powiatów, w których ich nie ma – mówi wiceminister.

W "derejonizacji" ma pomóc nowy system, do którego dostęp mają zyskać m.in. sądy czy Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie. System ma się składać z sześciu modułów. Chodzi m.in. o rejestry: - dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej, rodzin zastępczych, domów dziecka, osób, które posiadają wstępną kwalifikację do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, czy osób usamodzielnionych. Resort podkreśla, że zmiany wymagały uwzględniania regulacji w sprawie ochrony danych osobowych i nieprzechowywanie nadmiarowych danych.

Kolejna zmiana dotyczy urlopów rodzicielskich. Rodzicom adopcyjnym, którzy zaadoptują starsze dziecko - do ukończenia 14. roku życia - będzie przysługiwał pełen urlop ojcowski i macierzyński.

Projekt ustawy ma również dać pełnoletnim wychowankom możliwość jednokrotnego powrotu do pieczy zastępczej. - Chodzi o to, że osoby, które kończą 18 lat i chcą się usamodzielnić, często podejmują taką decyzję zbyt pochopnie. W myśl obecnych przepisów, jeśli już taką decyzję podejmą i się usamodzielnią, wyjdą z pieczy zastępczej, to nie mają możliwości powrotu do tej formy. Wprowadzamy więc możliwość "próbnego usamodzielnienia się" i możliwości zmiany decyzji.

Według ustaleń WP, nowe przepisy mają również zawierać szczegółowe zalecenia dotyczące tego, na co przeznaczać 500+ u podopiecznych domów dziecka. Zapisane zostały również zasady umieszczania monitoringu w domach dziecka. Dodatkowo kandydaci na rodziców zastępczych, którzy nie zyskają akceptacji w swoim powiecie, będą mogli ponownie kandydować w innych powiatach. Ministerstwo zapowiada, że w najbliższych tygodniach rozpocznie też prace dotyczące asystentów rodzin, które nie znalazły się w przygotowanym projekcie.

Na konieczność zmian w polskim systemie pieczy zastępczej zwracała uwagę Najwyższa Izba Kontroli. Swoje zalecenia Ministerstwu Rodziny przekazywał też poprzedni Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar. Liczne absurdy i słabości systemu zostały szeroko nagłośnione dzięki serialowi reporterskiemu "Piecza" autorstwa Michała Janczury, dziennikarza TOK FM. Autor wielokrotnie zwracał uwagę na "system, w którym dziecko nie jest podmiotem, ale przedmiotem".

Piecza zastępcza jest sprawowana, kiedy rodzice nie mogą zapewnić dziecku opieki i wychowania. Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu. Jak czytamy na stronie Rzecznika Praw Obywatelskich "wyjątkiem są działania w trybie interwencyjnym, gdy dziecko jest w sytuacji kryzysowej i zagrożone jest jego życie lub zdrowie. Priorytetem powinno być umieszczanie dziecka w zbliżonych do rodziny formach pieczy. Pobyt dziecka w pieczy zastępczej powinien mieć charakter tymczasowy, a w przypadku niemożności powrotu do rodziny biologicznej dziecku należy zagwarantować prawo do wychowywania się w nowej rodzinie".

W poniedziałek dziennikarze Wirtualnej Polski Szymon Jadczak i Dariusz Faron w tekście "Piekło u zakonnic. Bicie, wiązanie, zamykanie w klatce. Horror dzieci w DPS-ie pod Krakowem" ujawnili, że prowadzące ośrodek siostry prezentki znęcają się nad dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną. O systemowe zmiany dotyczące Domów Pomocy Społecznej od lat apelują aktywiści. Główny postulat dotyczy tego, by dzieci z niepełnosprawnościami nie trafiały do takich ośrodków, a rodzin zastępczych. Według naszych informacji nowelizacja ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej nie zawiera zmian dotyczących DPS-ów.

Patryk Michalski, dziennikarz Wirtualnej Polski