Organizacje społeczne pod lupą

W poniedziałek wchodzi w życie nowelizacja Kodeksu karnego i Kodeksu karnego wykonawczego, która ma ukrócić zdarzające się w przeszłości oszustwa przy wykorzystywaniu nawiązek - swego rodzaju odszkodowań zasądzanych na określony cel przez sądy wobec skazanego, oprócz kary zasadniczej.

W 2000 r. znowelizowano Kodeks karny - tak, by pijani kierowcy wpłacali nawiązki dla organizacji działających na rzecz poszkodowanych. Nie stworzono jednak mechanizmu, który by pozwalał na skuteczną kontrolę zasądzanych pieniędzy. Na tym tle dochodziło do wielu nieprawidłowości. Np. we Wrocławiu powstała Fundacja na rzecz Dzieci Ofiar Wypadków Drogowych "Help", założona przez dwóch oszustów, którzy wymyślili ją w więzieniu. Prasa opisywała też Stowarzyszenie Osób i ich Rodzin Poszkodowanych w Wypadkach Drogowych.

Dlatego jesienią 2004 r. uchwalono nowe prawo, które pozwoli skontrolować wykorzystanie pieniędzy z nawiązek. Zgodnie z nim, nawiązki mogą być przeznaczane na organizacje, stowarzyszenia i fundacje, których cel statutowy jest zgodny z sądzoną sprawą. I tak organizacje pomagające ofiarom wypadków będą otrzymywać nawiązki w sprawach związanych z wypadkami drogowymi. Przy przestępstwach przeciw życiu i zdrowiu sąd może orzec nawiązkę na organizacje zajmujące się ochroną zdrowia. Organizacje ekologiczne otrzymają ją zaś w sprawach związanych z naruszeniem prawa ochrony środowiska. Nowelizacja określiła też maksymalną wysokość takich nawiązek.

Wykaz organizacji - na których rzecz sądy mogą zasądzać nawiązki, a które muszą obejmować swą działalnością obszar całego kraju - będzie prowadzony przez ministra sprawiedliwości, a nie, jak było dotychczas, przez sądy. Nawiązki można zasądzać tylko na rzecz organizacji z tego wykazu, do którego wpisu dokonuje się na wniosek zainteresowanych organizacji.

Wszystkie one muszą co roku składać ministrowi sprawozdanie z wykorzystania przekazanych im pieniędzy. Z kolei prezesi sądów mają corocznie przekazywać ministrowi zestawienie pieniędzy przekazanych tym organizacjom. Jeśli okaże się, że któraś organizacja wykorzystała środki niezgodnie z przeznaczeniem, minister będzie mógł usunąć ją z wykazu.

Wykaz zawierający 68 organizacji już się ukazał w dzienniku urzędowym Ministerstwa Sprawiedliwości. "Wpłynęło do nas 180 wniosków od stowarzyszeń, fundacji i instytucji, które chcą znaleźć się na tej liście" - powiedział PAP dyrektor Marek Motuk z resortu sprawiedliwości. Niebawem lista będzie uzupełniona o 25 kolejnych stowarzyszeń, które przeszły już weryfikacje; następne z tych 180 wniosków są badane.

Do wpisu na listę nie wystarczy sam wniosek. Trzeba też przedłożyć uwierzytelniony w sądzie statut i wypis z rejestru, w którym figuruje dana instytucja.