Nowi liderzy i starzy towarzysze

Kiedy komentatorzy roztrząsali kolejne etapy serialu sensacyjnego "wybory albo koalicja", w Częstochowie odbyła się walka w związku z powtórzonymi wyborami do Senatu. Sojusz Lewicy Demokratycznej wystawił w nich Marka Lewandowskiego. Ta kandydatura wiele mówi o wewnętrznym stanie ugrupowania. Lewandowski ma CV typowe dla partyjnego betonu: zaczął karierę w 1968 roku, wstępując do PZPR i milicji; w latach 80. był wicekomendantem ZOMO ds. wychowawczych w jednostce pod Częstochową, potem awansował na sekretarza Komitetu Miejskiego PZPR. W III RP też się odnalazł: był posłem dwóch kadencji.

W zeszłym roku Lewandowski startował w wyborach pod hasłem "Zawsze ten sam", a jego kandydaturę promował Wojciech Olejniczak, szef Sojuszu. Przewodniczący wsparł Lewandowskiego także przed głosowaniem w ostatnią niedzielę. Były zomowiec nie uzyskał mandatu, ale wyborcy partii postkomunistycznej dostali ważny sygnał: nowe kierownictwo partii nie zapomina o jej zasłużonych działaczach – członkach PZPR i peerelowskich służb, zwłaszcza SB i milicji.

Inni dostali sygnał jeszcze ważniejszy: wystawienie i poparcie Lewandowskiego pokazuje, że hucznie zapowiadane odmłodzenie kadr było tylko chwytem marketingowym. Jeśli Kwaśniewski poprowadzi do wyborów połączone siły lewicy, to będzie firmował spółkę starych wypróbowanych towarzyszy.

Gdy w maju zeszłego roku 31-letni Wojciech Olejniczak obejmował schedę po Józefie Oleksym, wiele mówił o wymianie pokoleniowej, która czeka tę skompromitowaną aferami formację. Kolejne miesiące pokazały, że – poza sekretarzem generalnym Grzegorzem Napieralskim – kierownictwo Sojuszu nie zyskało nowych twarzy.

– Nie trzeba daleko szukać, wystarczy rzut oka na ławy sejmowe – mówi Marek Biernacki (PO). Za Olejniczakiem i Napieralskim zasiadają w nich tacy wypróbowani towarzysze, jak Jerzy Szmajdziński, Tadeusz Iwiński, Janusz Zemke czy Jacek Piechota. A dalej funkcjonariusz organów bezpieczeństwa PRL Sławomir Jeneralski.

Działaczy, których obarczano winą za rozkład Sojuszu, takich jak Józef Oleksy i Marek Duduch, świeżo upieczone kierownictwo usunęło przed wrześniowymi wyborami z pierwszej linii frontu, czyli z list sejmowych na senackie. I tak do Senatu kandydowali: znawca imperializmu amerykańskiego Longin Pastusiak oraz zagorzały piewca PRL i SB Ryszard Jarzembowski. Ten ostatni, były sekretarz PZPR ds. propagandy we włocławskich Azotach, jeszcze w połowie lat 90. opowiadał się za wyrzucaniem dyrektorów, którzy chcieli nadać szkole imię Józefa Piłsudskiego, zaś AK-owców określał jako "ludzi, którzy strzelali w plecy milicjantom ochraniającym parcelację majątków obszarniczych".

Ponieważ zgodnie z sondażami Senat miał być wzięty szturmem przez prawicę, przesunięcie niewygodnych liderów na listy do izby wyższej było naturalnym sposobem na ich pozbycie się. Ale kreowanym na "młodych wilków lewicy" Olejniczakowi i Napieralskiemu podobny manewr nie udał się w przypadku choćby Grzegorza Kurczuka, lidera SLD na Lubelszczyźnie, który startował ostatecznie z drugiego miejsca na liście do Sejmu. Z powodzeniem.

Ta sama choroba trapi Socjaldemokrację Marka Borowskiego. Kwestor tej formacji Włodzimierz Nieporęt zapytany, jak przyjmuje fakt, że SdPl poparła w powtórnych wyborach do Senatu Marka Lewandowskiego, odparł: – Przecież my wyszliśmy z Sojuszu nie z powodów personalnych, tylko ideowych. Zresztą SdPl wystawiła w Koninie w ostatnich wyborach takich kandydatów jak były zomowiec Marian Marczewski.

Na poziomie lokalnym SLD nie przeszło nawet pobieżnego liftingu. Wielu eseldowskich baronów ocalało. Grzegorz Kurczuk, Krzysztof Martens, Krystyna Łybacka, czy stary-młody Krzysztof Makowski. Do tej kolekcji dodajmy Małgorzatę Ostrowską i Jacka Piechotę. Były minister gospodarki odzyskał pozycję nieformalnego barona w zachodniopomorskiem, gdy jego główny przeciwnik Grzegorz Napieralski postawił na karierę w Warszawie. Piechota ma zagrzać postkomunistów do wzięcia rewanżu za zeszłoroczną porażkę. – Ostatnio przeszedł sporą metamorfozę, pozuje na bezpartyjnego – podkreśla poseł PO Arkadiusz Litwiński, znany szczeciński działacz samorządowy. To może się opłacać Piechocie będącym niemal pewnym kandydatem z ramienia SLD w nadchodzącym wyścigu o fotel prezydenta miasta.

Po bezskutecznej próbie startu w niedawnych wyborach z listy SLD, do śródmiejskiego koła tej partii w Warszawie zapisał się Włodzimierz Czarzasty, osławiony wiceszef Stowarzyszenia "Ordynacka". Pracuje w zespole, który ma przygotować kampanię samorządową. Prawdopodobnie w nagrodę wystartuje z list Sojuszu w wyborach samorządowych. – Jeżdżę po prowincji. Na poziomie województw i powiatów w SLD w ogóle się nic nie zmieniło – twierdzi Arkadiusz Kasznia, polityk SdPl. – Ci sami ludzie siedzą w lokalnych zarządach i mają te same nawyki w sprawowaniu władzy – dodaje. Politycy SdPl nie będą mogli jednak domagać się od eseldowców oczyszczenia szeregów, bo bez pomocy partii-matki po raz drugi nie wejdą do Sejmu.

W Częstochowie po raz pierwszy sprawdzono w praniu możliwość zacieśnienia więzi SLD z SdPl. – Marek Borowski spontanicznie pojawił się na wiecu Sojuszu z udziałem Olejniczaka, gdzie zarekomendował naszą kandydatkę – bagatelizuje częstochowski układ Włodzimierz Nieporęt z SdPl. Jednak przeprowadzony z hukiem podział Sojuszu zaczyna być teraz dyskretnie zasypywany w związku z przyspieszeniem na scenie politycznej. – Chcemy odbudować lewą nogę – mówi Olejniczak, nawiązując do klasyka wzmacniania "lewej nogi" Lecha Wałęsy.

Już wiadomo, że takim działaniom przyklaśnie Aleksander Kwaśniewski. Na rozmowy w tej sprawie miał jakoby pojechać specjalnie do eksprezydenta do Szwajcarii Ryszard Kalisz, jego dawny przyboczny i szef kancelarii, a potem aktywista proprezydenckiej frakcji w SLD. – Pan Kalisz już w grudniu zapowiadał, że jedzie do Szwajcarii, prosząc, by nie zlecać mu w tym okresie pilotowania żadnych spraw sejmowych. To, że spotkał się z prezydentem, wynikało z przypadku. Wojciech Olejniczak nie musi korzystać z usług pośrednika, by skontaktować się z prezydentem. Robi to telefonicznie. W ostatnim czasie kilka razy – mówi jednak pracownik centrali SLD.

Przepychanka o to, kto pierwszy uzyskał obietnicę poparcia od Kwaśniewskiego dla tworzącej się "nowej lewicy" pokazuje, że jest wielu chętnych do przypisania sobie ojcostwa potencjalnego sukcesu. Bo to, że w wyborach parlamentarnych powstanie wspólna lista partii postkomunistycznych i lewicowych, wydaje się pewne. Problemem mogą być jedynie porozumienia samorządowe. Zasiedziali od lat baronowie i działacze niższego szczebla będą niekiedy przeszkodą w zawarciu układów, np. w wyścigu o fotel prezydenta miasta w takich okręgach jak Lublin.

Z drugiej strony odmłodzone kierownictwo SLD w mazowieckiem zdecydowało, że kandydatem na prezydenta Warszawy będzie młody radny Marek Rojszczyk. Stało się to bez porozumienia z Olejniczakiem. – To nie demokracja, lecz anarchia. Pokazuje, że odmłodzenie nie jest cudowną receptą na uzdrowienie partii – mówi wieloletni działacz z Łodzi, gdzie wiadomość komentują: "szkodliwy wybryk kolegów". – Młodzi atakują się wzajemnie, a to utrudnia, zamiast ułatwiać, odbudowę partii.

Nowi szefowie SLD doskonale wiedzą, jak wykorzystać doświadczenie starszych. 53-letni Jerzy Szmajdziński jest łącznikiem między starymi i młodymi. Dawny działacz ZSMP i PZPR uważany jest za jednego z niewielu niezgranych polityków z otoczenia Millera. – Świetnie potrafił się przepoczwarzyć. Jest bardzo przydatny nowemu kierownictwu. To on uwiarygadnia młodych szefów w oczach starych, żelaznych towarzyszy – mówi cytowany już działacz SdPl.

Ale ten jeszcze nie tak dawno szef MON i kandydat na kandydata do Pałacu Prezydenckiego nie chce być cieniem Olejniczaka. Bo choć to Olejniczak jest nominalnym szefem, dysponuje przy Rozbrat gabinetem z sekretarką i służbowym autem z kierowcą, a ponadto jest wicemarszałkiem Sejmu, to Szmajdziński ma coraz więcej do powiedzenia w partii. Także dlatego, że między Olejniczakiem i jego dotychczasowym przybocznym – Napieralskim – od dawna iskrzy. Z tego względu właśnie Szmajdziński, a nie Napieralski, został szefem klubu parlamentarnego w miejsce Olejniczaka (inna wersja: walkę o ten stołek Napieralski przegrał mimo rekomendacji nowego lidera). Bez względu na przyczyny Szmajdziński uzyskał wpływ na politykę całego Stronnictwa.

Miller, a także Lech Nikolski i Krzysztof Janik nawykli podobnie jak ich szef, były premier, do zakulisowych działań, nadal rezydują tuż obok osławionego skarbnika Sojuszu Edwarda Kuczery w budynku przy Rozbrat. Jak tłumaczą obecni szefowie partii, dawni przywódcy są tam z przyczyn praktycznych. Nie mieli co ze sobą zrobić, warto też wykorzystać ich doświadczenie. Sam Janik pojawia się w centrali SLD, choć nie jest już posłem ani szefem partii, a Napieralski zlikwidował jego gabinet.

Etatowo pracuje tam ok. 20 osób – asystenci, sekretarki, księgowe itd. Jedynym wyjątkiem jest Leszek Miller. Były premier jako jedyny z odsuwanych nie przyjął propozycji, by ubiegać się o z góry stracone miejsce w Senacie. Po wyborach został bez pracy i Wojciech Olejniczak zdecydował, że Miller otrzyma etat. – Nie jest to wielka gratka dla byłego premiera – mówi jeden z naszych rozmówców. – Może świadczyć o tym, że tzw. nowi z zagadkowych względów nie mogą sobie pozwolić na "wyplucie" tak skompromitowanego polityka – ocenia.

Gdy uczestnicy niedawnego posiedzenia Rady Krajowej SLD posłuchali wystąpień Olejniczaka, Grzegorza Napieralskiego, sekretarza generalnego Sojuszu i Jerzego Szmajdzińskiego, szefa klubu parlamentarnego partii, przecierali oczy i uszy ze zdumienia. Wszyscy wygłosili niemal identyczne przemówienia. Już to pokazało, jak świetnie rozumieją się stary wyjadacz i dwaj 30-latkowie. I jak są do siebie podobni. Ten sam język, podobne gesty.

Nad strukturami partii czuwa Grzegorz Napieralski, ale jak twierdzi Józef Oleksy, dawny lider, dziś jeden z najwytrwalszych krytyków nowego kierownictwa, robi to źle. – Nie ma pomysłu marketingowego, jak działać w terenie, by odzyskać zaufanie wyborców – mówił w niedawnym wywiadzie. W tym tzw. terenie pojawiło się sporo młodych ludzi, ale przecież starzy nie powymierali. W Łodzi, rodzinnym mieście osławionego Andrzeja Pęczaka, niegdyś szefa tutejszych struktur, od dawna najwięcej uwagi aktywistów przyciąga zajęcie dobrej pozycji przed wyborami samorządowymi. O nominację SLD w wyborach prezydenckich ubiega się kilku starych działaczy z kilku rywalizujących ze sobą grup. Teraz trwa rozprowadzanie się.

Jednym z walczących jest Krzysztof Makowski, bliski kiedyś współpracownik Millera. Po jego upadku usunięty ze stanowiska wojewody łódzkiego cudem utrzymał pozycję w regionalnej partii, a potem zdobył w sejmiku wojewódzkim stanowisko wicemarszałka. Teraz miałby chęć na schedę po prezydencie Jerzym Kropiwnickim. Jednak inne lokalne tuzy z nieco zdartymi nazwiskami – Tadeusz Matusiak, były wiceszef MSWiA, Krzysztof Jagiełło, były prezydent miasta, i Grzegorz Matuszak, były senator – też mają ambicje. Wszyscy nie wypadli z gry o przywództwo łódzkiej lewicy. Bo tu, w mieście Millera i Pęczaka, w SLD nowe twarze nie rodzą się na pniu.

Licytacja polityków lewicy w atakach na PiS, braci Kaczyńskich i całą prawicę trwa. Sami chyba sobie zresztą są winni. Nowy impuls do ruchu na lewicy dali liderzy PiS. Takiego ruchu w pokojach klubowych SLD w Sejmie i w budynku centrali przy Rozbrat rzeczywiście dawno nie było. Tu doskonale wiedzą, jakie kompromitacja prawicy może mieć znaczenie dla wyjścia z politycznego niebytu. Zbawienne. Przyda się każda para rąk. A że będą to także ręce Millera, Oleksego, Janika, Nikolskiego, a może nawet i Jaskierni?

Anita Gargas, Wojciech Duda-Dudkiewicz