Nowe ustawy o działalności komorników weszły w życie. Ziobro: fundamentalne zmiany

Dwie nowe przygotowane w resorcie sprawiedliwości ustawy: o komornikach sądowych oraz o kosztach komorniczych, zastąpią dotąd obowiązującą ustawę z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, która była ponad 50 razy nowelizowana. Mają one, jak zapowiedział minister sprawiedliwości "zlikwidować liczne patologie" i jednocześnie usprawnić działanie komorników.

- Komornik nie może koncentrować się już tylko na zysku, ale przede wszystkim musi widzieć inne wartości, takie jak dobro interesu publicznego, wymiaru sprawiedliwości i dobro państwa - zaznaczył wiceminister Patryk Jaki.

Skalę nadużyć popełnianych przez komorników pokazują dane dotyczące ich odpowiedzialności dyscyplinarnej. Liczba wniosków o pociągnięcie komorników do odpowiedzialności dyscyplinarnej wzrosła z 30 w 2010 r. do 102 w 2015 r., co stanowi wzrost o 340 proc.

- Komornik nie będzie teraz kojarzony z kimś niemalże z pogranicza świata przestępczego. Komornik będzie organem bardzo potrzebnym i koniecznym dla każdego systemu prawnego i jego sprawnego funkcjonowania - dodał szef resortu sprawiedliwości.

Nowa ustawa o komornikach sądowych zwiększa nadzór ministra sprawiedliwości nad komornikami. Będzie on mógł, w ramach postępowania administracyjnego, z urzędu podejmować działania prowadzące nawet do usunięcia komornika z zajmowanego stanowiska, a wcześniej do zawieszenia go w czynnościach, jeśli komornik rażąco naruszy prawo.

Zwiększony zostanie także nadzór prezesów sądów rejonowych nad funkcjonowaniem komorników. Ustawa daje prezesom sądów rejonowych uprawnienia do odsunięcia komornika od wykonywanych czynności na 30 dni i wnioskowania, bezpośrednio do ministra sprawiedliwości, o odwołanie komornika ze stanowiska.

Zgodnie z zapisami nowej ustawy prezesi sądów zostaną wręcz zobligowani do podjęcia działań wobec komorników, którzy naruszają prawo lub zasady etyki zawodowej. Jeśli nie będą z tego prawa korzystać sami narażą się na odwołanie ze stanowiska.

Ustawa wprowadza obowiązek nagrywania przez komorników przeprowadzanych czynności egzekucyjnych. Ma to związek z licznymi skargami dotyczącymi sposobu przeprowadzania przez komorników tych czynności. Nagrania te mają być dołączane do akt postępowania by w razie skargi istniała możliwość odtworzenia rzeczywistego przebiegu czynności

Komornik będzie też zobowiązany do wręczenia dłużnikowi formularza skargi. Obecnie duża część skarg na komorników nie jest uwzględniana przez sądy, często z powodu drobnych uchybień formalnych.

Zgodnie z nową ustawą, przy przymusowym otwarciu mieszkania przez komornika oraz przy jego przeszukiwaniu, asystować będzie musiała policja.

Ustawa precyzyjnie określa też ruchomości, które nie podlegają zajęciu. Ograniczy to arbitralność w podejmowaniu decyzji mogących pozbawić dłużnika przedmiotów niezbędnych dla codziennej egzystencji. Chodzi o takie przedmioty i urządzenia domowe, jak lodówka, pralka, odkurzacz, łóżko czy kuchenka służąca do przygotowywania posiłków.

Komornicy nie będą już mogli wyręczać się asesorami i zrzucać na nich odpowiedzialność za błędy. Wedle nowych przepisów komornik ma działać osobiście, a czynności, które zleca asesorom, mogą mieć jedynie funkcję szkoleniową, jako przygotowanie do zawodu. Komornik ponosi przy tym całą odpowiedzialność, w tym odszkodowawczą, za prawidłowe działanie asesorów.

Wszyscy komornicy będą musieli mieć wyższe wykształcenie prawnicze. Obecnie nadal część komorników nie ma takiego wykształcenia, a kilka procent spośród nich ma zaledwie średnie. Ustawa wprowadza dla nich obowiązek ukończenia studiów prawniczych (w terminie 7 lat od dnia 1 stycznia roku następującego po dniu wejścia w życie nowej ustawy). Jeśli go nie dopełnią, będą musieli odejść z zawodu.

Ustawa podnosi także granicę minimalnego wieku osoby powoływanej na stanowisko komornika - z 26 na 28 lat. Jednocześnie obniżona została górna granica wieku komornika - z 70 do 65 lat. W myśl ustawy, powołanie na stanowisko komornika osób, które w dniu wejścia w życie ustawy ukończyły 65 lat, wygasa z upływem 2 lat od wejścia w życie ustawy, nie później jednak niż z dniem ukończenia 70. roku życia.

Komornik będzie mógł prowadzić działalność głównie na terenie swojego rewiru. Dopiero brak zaległości w prowadzeniu spraw "z rewiru” przekraczających 6 miesięcy pozwoli na uzyskiwanie premii polegającej na możliwości przyjmowaniu spraw z wyboru wierzyciela. Z zastrzeżeniem jednak, że komornik będzie miał prawo prowadzenia tych spraw tylko w granicach apelacji. Dodatkowo komornik nie będzie miał możliwości przyjmowania spraw z wyboru wierzyciela, gdy wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczy 2500, a skuteczność w zakresie prowadzonych przez niego egzekucji w roku poprzednim nie przekroczy 35 proc., a także, gdy wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczy 5000. Jednocześnie przewidziano ułatwienia w przyjmowaniu spraw z wyboru dla komorników rozpoczynających służbę, tych którzy nie przyjęli więcej niż 1000 spraw.

Oświadczenia majątkowe komorników będą jawne. Będą one musiały zostać uzupełnione o wyraźne wskazanie wszystkich dochodów, ich źródeł i wysokości. Kopia oświadczenia zostanie przesłana właściwemu urzędowi skarbowemu.

Komornik będzie miał zakaz prowadzenia wszelkiej działalności gospodarczej, będzie mógł dodatkowo zarabiać tylko prowadząc pracę naukowo-dydaktyczną. Rozwiązania te upodobnią status komornika do statusu sędziego czy prokuratora i wyeliminują sytuacje, w których komornik mógłby działać w warunkach konfliktu interesów.

Nowe przepisy zmieniają też kształt aplikacji komorniczej - większy nacisk zostanie położony na przyswojenie zasad etyki i rzetelność w wykonywaniu zawodu komornika. Zaproponowano, aby zakres egzaminu wstępnego obejmował m.in. prawo karne materialne, kwestie związane z ustrojem sądów oraz zasadami wykonywania zawodu komornika.

Danina publiczna, czynności bez VAT

Pobierane przez komorników opłaty egzekucyjne staną się daniną publiczną, która stanowić będzie dochód budżetu państwa. Komornik otrzyma wynagrodzenie prowizyjne, stanowiące część pobranych opłat. Procentowa wysokość wynagrodzenia będzie malała wraz z wysokością ściągniętych przez komornika opłat (od 99 do 60 proc.).

Zgodnie z nowymi przepisami czynności komorników wykonywane w postępowaniu egzekucyjnym nie będą podlegać opodatkowaniu VAT.

Ustawa o kosztach komorniczych racjonalizuje także opłaty egzekucyjne. Wysokość opłat minimalnych, maksymalnych i stałych ma być określona kwotowo, a nie - jak dotychczas - w formie ułamka przeciętnego wynagrodzenia. Najniższa opłata wynosi 150 zł, a maksymalna nie może przekraczać 50 000 zł.

W sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych przewidziano jednolitą stawkę opłaty, określoną jako 10 proc. egzekwowanego roszczenia (do tej pory 15 proc. i 8 proc.). W celu uzależnienia wysokości opłaty od rzeczywistego nakładu pracy komornika oraz „premiowania” dłużnika, który spełnia świadczenie do rąk komornika, wprowadzono regulacje przewidujące obniżone stawki opłaty. Jeżeli dłużnik na poczet egzekwowanego świadczenia wpłaca kwotę bezpośrednio komornikowi, w tym na jego rachunek bankowy, w terminie miesiąca od daty doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, komornik ściąga od dłużnika opłatę w wysokości 3 proc. wartości wyegzekwowanego w ten sposób świadczenia.

Przewidziane opłaty za egzekucję świadczeń niepieniężnych mają charakter stały, a ich wysokość została określona kwotowo, przy uwzględnieniu zracjonalizowanej wartości opłat aktualnie obowiązujących. Obniżono przy tym te opłaty, których wysokość była rażąco wygórowana. Ponadto w ustawie przewidziano, że w sprawach, w których dochodzi do dobrowolnego spełnienia świadczenia niepieniężnego (np. wydania nieruchomości, opróżnienia lokalu) przez dłużnika przed planowanym wykonaniem tytułu wykonawczego, komornik zwróci wierzycielowi 50 proc. uiszczonej opłaty.

Źródło: ms.gov.pl