Merkel kanclerzem Niemiec

Relacja Wojciecha Hernesa, berlińskiego korespondenta Radia ZET

W tajnym imiennym głosowaniu Merkel poparło 397 z 612 obecnych na sali deputowanych. 202 posłów głosowało przeciwko, 12 wstrzymało się, natomiast jeden głos był nieważny. Wymagana większość wynosiła 308 głosów.

Przyjmuję wybór - powiedziała pewnym głosem Merkel, ubrana w ciemny garnitur. Pierwszą osobą, która złożyła gratulacje nowej kanclerz, był jej poprzednik Gerhard Schroeder.

Koalicja chadeków i socjaldemokratów dysponuje w liczącym 614 miejsc parlamencie 448 mandatami. Oznacza to, że 51 deputowanych koalicji, prawdopodobnie socjaldemokratów, odmówiło poparcia kandydaturze Merkel.

Oba ugrupowania ostro zwalczały się w toku kampanii wyborczej. Podczas negocjacji koalicyjnych obie strony musiały zrezygnować z wielu wcześniejszych haseł. SPD zaakceptowała podwyżkę aż o 3 pkt proc. podatku VAT, chociaż przed wyborami zdecydowanie sprzeciwiała się temu postulatowi CDU.

Przewodniczący klubu parlamentarnego CDU/CSU Volker Kauder ocenił rezultat głosowania jako "przekonujący". Jego pozytywną ocenę podzielił przedstawiciel SPD Olaf Scholz. Politolog Thomas Jaeger powiedział telewizji Phoenix, że Merkel uzyskała wynik "poniżej tego, co można by uznać za wyraz zaufania".

Merkel od razu otrzymała nominację od prezydenta Horsta Koehlera. Zaprzysiężona w Bundestagu zostanie we wtorek po południu. Na wieczór zwołała pierwsze posiedzenie swego gabinetu. 51-letnia dziś córka ewangelickiego pastora z byłej NRD potrzebowała zaledwie 15 lat, by wejść na sam szczyt władzy w zjednoczonych Niemczech. Jest najmłodszą i pierwszą pochodzącą z Niemiec Wschodnich panią kanclerz.

Stroniąca od polityki, nikomu nieznana pani doktor fizyki z Akademii Nauk NRD, weszła po zjednoczeniu Niemiec w 1990 r. do rządu Helmuta Kohla. W ciągu jednej dekady awansowała na przewodniczącą CDU, a wkrótce potem stała się niekwestionowaną liderką całej niemieckiej chadecji i kandydatką na szefową rządu.

Uporczywe dążenie do celu, pilność i żelazna dyscyplina w połączeniu z naukową precyzją w myśleniu oraz jasnym sposobem wysławiania się, to - zdaniem Gerda Langgutha, autora biografii Merkel - jej główne atuty. Chciała być zawsze najlepsza - podkreśla Langguth.

Być może dlatego na jej biurku stoi portret carycy Katarzyny II zwanej Wielką - symbol "silnej kobiety". Niemiecka księżna, od 1762 cesarzowa rosyjska, rządziła Rosją "żelazną ręką" i uważana jest za twórczynię potęgi rosyjskiego imperium.

Mocną stroną Merkel jest zdolność do wykorzystywania nadarzających się okazji. Ma przy tym dużo szczęścia - tłumaczy Langguth. Przeszkodą jest natomiast brak spontaniczności wynikający z wyniesionej z dzieciństwa nieufności, gdy jako córka pastora w NRD musiała liczyć się w każdej chwili z inwigilacją ze strony policji politycznej Stasi.

Wschodnioniemiecka debiutantka była przez długi czas niedoceniana, a nawet lekceważona, i to zarówno przez politycznych konkurentów, jak i przez partyjnych kolegów. Nazywano ją "szarą myszką ze Wschodu" lub "dziewczynką Kohla".

Wielu pomyliło się w ocenach i zapłaciło za to wysoką cenę. Droga Angeli Merkel na szczyty władzy usłana jest męskimi skalpami - mówi Langguth, przypominając, że szefowa CDU "bez mrugnięcia okiem" pozbyła się niewygodnych konkurentów, m.in. eksperta ds. finansów Friedricha Merza.

Angela Merkel urodziła się 17 czerwca 1954 roku w Hamburgu. Jej matka zakochała się w studiującym teologię na hamburskiej uczelni Horście Kasnerze z Berlina Wschodniego. Po uzyskaniu dyplomu świeżo upieczony pastor powrócił do NRD. Za nim podążyła żona wraz z ośmiotygodniową Angelą.

Wróciłem tam, gdzie byłem potrzebny - tłumaczy ojciec szefowej CDU. Pierwszą placówką młodego pastora była niewielka wieś Quitzow w Brandenburgii. Po trzech latach władze kościelne przeniosły go do Templina na północ od Berlina, gdzie mieszka do dziś. Prowadził tam kościelny ośrodek dla niepełnosprawnych i kształcił młodych duchownych.

Aż do końca NRD Merkel nie angażowała się w działalność opozycyjną. Wybrała wewnętrzną emigrację - kompromisową drogę pomiędzy dopasowaniem się do obowiązujących w NRD reguł gry a zachowaniem zasad wpajanych jej przez rodzinny dom. Jak niemal cała wschodnioniemiecka młodzież, należała do komunistycznej młodzieżówki FDJ. Była dobrą uczennicą, wygrała nawet olimpiadę języka rosyjskiego i w nagrodę pojechała "Pociągiem Przyjaźni" do ZSRR. Ostrożna postawa i nieufność cechowały ją także w pracy w Akademii Nauk, którą podjęła wkrótce po zrobieniu dyplomu w 1978 r. Nie zawsze potrafiła jednak ukryć swe poglądy. Jeden z informatorów Stasi, jej kolega z pracy, napisał w raporcie do władz bezpieczeństwa, że Merkel "z uwagą i entuzjazmem" śledziła wydarzenia 1980 r. w Polsce i pozytywnie wypowiadała się o powstaniu "Solidarności".

Przełomowym wydarzeniem w życiu Merkel stała się "jesień narodów" w 1989 r. - koniec komunistycznego reżimu NRD, upadek berlińskiego muru i demokratyczne przemiany w Niemczech Wschodnich. Dopiero wtedy, późną jesienią 1989 r., Merkel rzuca się w wir politycznych wydarzeń. Zaczyna działać w biurze prasowym opozycyjnego ugrupowania "Demokratyczny Przełom", które w 1990 r. przyłączyło się do CDU.

Szef tego ugrupowania, późniejszy minister obrony pastor Rainer Eppelmann polecił Merkel premierowi pierwszego demokratycznie wybranego rządu NRD - Lotharowi de Maizierowi. Ten wiosną 1990 r. mianował ją zastępcą rzecznika rządu.

Z ramienia CDU Merkel kandyduje w grudniu 1990 r. w pierwszych ogólnoniemieckich wyborach do Bundestagu. Zdobywa mandat w wysuniętym najdalej na północ zakątku Niemiec - Stralsundzie i wyspie Rugii na terenie Meklemburgii - Pomorza Przedniego.

Zabiega o spotkanie z kanclerzem Helmutem Kohlem, do którego dociera dzięki pośrednictwu znajomych. Po długiej rozmowie kanclerz postanawia mianować "młodą, zdolną ze Wschodu" ministrem ds. kobiet i młodzieży. W następnej kadencji 1994-1998 Merkel kieruje resortem ochrony środowiska.

Głęboki kryzys CDU, spowodowany porażką w wyborach do Bundestagu w 1998 r., a następnie wykryciem systemu nielegalnego finansowania działalności partii, stał się wielką szansą Merkel na "wyjście z cienia Kohla". W wyniku powyborczych przetasowań po rezygnacji Kohla, Merkel zostaje sekretarzem generalnym CDU a Wolfgang Schaeuble przewodniczącym partii.

22 grudnia 1999 roku Merkel publikuje na łamach "Frankfurter Allgemeine Zeitung" artykuł, w którym dystansuje się od skompromitowanego aferą Kohla i wzywa do odnowy partii. Dzięki temu posunięciu Merkel zaprezentowała się członkom CDU, bez wiedzy szefa partii Schaeublego, jako osoba gwarantująca przezwyciężenie kryzysu w partii. Jako "taktyczny majstersztyk" ocenił ówczesne działania Merkel autor jej biografii. Po wyeliminowaniu Schaeublego, który wkrótce potem podał się do dymisji, Merkel obejmuje na wiosnę 2000 r. kierownictwo w CDU.

Nowa przewodnicząca już w 2002 r. wykazuje zainteresowanie fotelem kanclerskim. Po namyśle ustąpiła jednak pierwszeństwa starszemu o 10 lat premierowi Bawarii Edmundowi Stoiberowi, szefowi siostrzanej CSU.

Po porażce Bawarczyka ze Schroederem w wyborach do Bundestagu nic nie jest już w stanie powstrzymać Merkel od zajęcia pierwszego miejsca w strukturach chadecji. By umocnić swą władzę, obejmuje dodatkowo stanowisko szefa klubu parlamentarnego CDU/CSU. Na zjeździe w Lipsku w 2003 r. proponuje program radykalnych reform systemu podatkowego i ochrony zdrowia.

W 2004 r. Merkel przeforsowała wbrew opinii części partii swego kandydata, nieznanego szerzej ekonomistę Horsta Koehlera na urząd prezydenta Niemiec.

Wymogom walki o władzę podporządkowała nawet swój wygląd. Krytykowana dawniej za brak dbałości o strój i fryzurę, odznacza się w tej kampanii wyborczej nienagannym makijażem i eleganckimi kostiumami.

Prywatne życie pani Merkel nie do końca odpowiada modelowi rodziny propagowanemu przez CDU. Jej pierwsze małżeństwo z kolegą ze studiów Ulrichem Merklem rozpadło się w 1981 r., już po czterech latach. Drugiego męża, profesora chemii Joachima Sauera poślubiła w 1998 r. po 17 latach życia w związku nieformalnym. Merkel nie ma własnych dzieci.

Jacek Lepiarz