Marcin Makowski: ”Polacy gorsi od Niemców?" Dokument Departamentu Stanu ujawniono w złej woli

Czas wybrano nieprzypadkowo. W środę 28 lutego do Izraela przyleciała polska delegacja dyplomatyczna, mająca przedyskutować ze stroną izraelską sytuację związaną z wejściem w życie nowelizacji ustawy o IPN oraz możliwe scenariusze wyjścia z tego wyniszczającego dla obu państw konfliktu. I właśnie wtedy, znana na świecie żydowska instytucja decyduje się na poinformowanie jednego medium - Jerusalem Post - o rzekomo ”szokującym” dokumencie amerykańskiego Departamentu Stanu z 1946 r., zatytułowanego: ”Żydzi w Polsce po wyzwoleniu”.

Co wiemy o raporcie, który nadal znajduje się w archiwum i nie ujrzał póki co światła dziennego? Tyle, ile przekazali mediom działacze fundacji, a właściwie jedna osoba - rabin Marvin Hier z Centrum Wiesenthala. Zaznaczył że dokument zaprzecza argumentom polskich liderów, że antysemityzm był skutkiem działań władz komunistycznych. Choć notatka Departamentu została odtajniona w 1983 roku, po latach znowu używa się jej jednostronnego opisu sytuacji społecznej w Polsce jako broni politycznej.

- Ta sama organizacja (Centrum Szymona Wiesenthala - przyp. M.M.), która wzywa do zatrzymania ruchu turystycznego między Polską a Izraelem, zajmuje się ujawnianiem mało wiarygodnych dokumentów w dniu, w którym spotykają się delegacje dyplomatycznie. To nie jest dla mnie zaskoczenie - mówi Jonny Daniels z fundacji ”From The Depths” w rozmowie z WP. Jak dodaje, czytając podobne raporty musimy pamiętać, że Departament Stanu był podczas wojny ”proniemiecki oraz infiltrowany przez nazistów”. - Jestem przekonany, że gdyby to tylko było możliwe, doprowadziłby on do sojuszu z Ameryki z Hitlerem, tak samo jak flirtu z Niemcami skłaniało się brytyjskie Foreign Office. Dzisiaj niektórzy o tym zapominają, ale znanym faktem jest antysemityzm powojennego Departamentu Stanu USA. Oni również nienawidzili Żydów - dodaje Daniels.

Problematyczność dokumentu, który wg Marvina Hiera ”udowadnia” autentyczny antysemityzm Polaków, którzy ”byli gorsi od Niemców”, polega również na braku możliwości zweryfikowania źródła pozyskania tych opinii. Kto dokładnie w amerykańskim odpowiedniku MSZ-u donosi amerykańskim władzom o ”braku wątpliwości, że obecne (powojenne - przym. M.M.) wystąpienia antyżydowskie w Polsce odzwierciedlają prawicowych ekstremistów, aktywnych przed 1939 rokiem”? Na jakiej podstawie autorzy owego raportu donoszą, że ”Armia Krajowa, podległa polskiemu Rządowi na Uchodźstwie morduje Żydów”, a "antysemityzm w Armii gen. Władysława Andersa osiągnął taki poziom, że żydowscy żołnierze czuli się przymuszeni do opuszczenia jej szeregów i przyłączenia się do innych sił alianckich”?

Przecież to są stwierdzenia jak rodem wyjęte z sowieckiej propagandy, przedstawiającej żołnierzy AK w roli ”reakcyjnych band”, a całą II Rzeczpospolitą jako państwo chaosu i nienawiści klasowej. Poza tym, z perspektywy historycznej, chyba najbardziej razi jawne przekłamanie związane z żydowskimi żołnierzami opuszczającymi armię generała Władysława Andersa. Każdy, kto choć odrobinę zna losy 2. Korpusu Polskiego i rolę Andersa w budowie sił zbrojnych przyszłego Izraela wie, że nie da się obronić tezy o ”antysemickości” generała. Rzeczywistość wyglądała zupełnie odwrotnie - to za zgodą i przy wiedzy polskiego dowódca, z armii stacjonującej w Palestynie masowo dezerterowali żołnierze pochodzenia żydowskiego, których ogółem w jednostkach podległych Andersowi służyło ponad 6,5 tys. Prawie połowa z nich opuściła szeregi Wojska Polskiego. Tak na ten temat we własnych wspomnieniach pisał z resztą sam Władysław Anders: ”Dezercje tak wielkiej ilości Żydów, częściowo dobrze wyszkolonych, spowodowały znaczne luki w oddziałach. Nie zezwoliłem na poszukiwanie dezerterów i ani jeden dezerter nie został przez nas aresztowany. Postanowiłem nie stosować ściśle wobec mniejszości narodowych ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej obywateli polskich poza Krajem. Nie chciałem mieć pod dowództwem żołnierzy, którzy bić się nie chcą”. Ci sami ludzie utworzyli następnie regularne jednostki państwa, które uzyskało niepodległość w 1948 roku. Szacuje się, że co trzeci żołnierz w Izraelu pochodził wtedy z Polski albo otrzymał przedwojenne przeszkolenie w polskiej armii. O tym już Centrum Szymona Wiesenthala nie wspomina.

Bez względu na to, jak ostre opinie znajdują się w raporcie Departamentu Stanu, należy pamiętać, że żaden dokument źródłowy nie jest sam w sobie zapisem jedynej możliwej interpretacji przeszłości. Trzeba bo zestawić z kontekstem, w którym powstał, innymi źródłami, a na końcu z suchymi faktami. Czy przed wojną istniał w Polsce antysemityzm? Oczywiście, tak jak w całej Europie i Ameryce. Czy było on, jak sugeruje autor raportu, natury ”rasowej”? Nic bardziej mylnego, w zdecydowanej większości przypadków chodziło o kwestie społeczne, co bynajmniej nie usprawiedliwia zachowań antysemickich, ale pozwala na nie spojrzeć przez właściwy pryzmat dziejów.

Za każdym razem, gdy nieprzypadkowo podobne historie ujawnianie są na świecie, a następnie błyskawicznie wykorzystuje się je jako broń polityczną, zarówno polskim mediom jak i politykom powinno się zapalić czerwone światło. Walka na dokumenty do niczego nie prowadzi. W takim przypadku musielibyśmy oskarżyć Stany Zjednoczone, że zignorowały raporty Jana Karskiego o Holokauście w Europie, a po wojnie w ramach operacji Paperclip bez żadnych moralnych oporów zrekrutowały ponad 1,6 niemieckich-nazistwoskich naukowców. Głowa zespołu pracującego nad śmiercionośnymi rakietami V-2 - Werner von Braun - była później ojcem amerykańskiego projektu Apollo. I o czym to świadczy? Że ”Amerykanie byli gorsi od nazistów”? Wolne żarty.

Marcin Makowski dla WP Opinie