Łódź nie chce fuzji z Warszawą

W czerwcu Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zarejestrowało Górnośląski Związek Metropolitalny, a w ubiegłym tygodniu weszła w życie umowa GZM, w którego skład wchodzi 14 największych miast Śląska i Zagłębia. To pierwszy krok w stronę Silesii.

Wiadomość trochę przestraszyła warszawiaków, którzy obawiają się, że Warszawa, pozostając stolicą, z czasem straci na znaczeniu na rzecz śląskiego molocha, z jego dynamiczną gospodarką i wyższym potencjałem ludnościowym (2,1 mln wobec 1,6 mln w stolicy). Dlatego "Życie Warszawy" przypomniało sobie o długowiecznej koncepcji duopolis z Łodzią. Ludność połączonych aglomeracji liczyłaby łącznie niemal 3 miliony. Z takim potencjałem można już rywalizować ze Śląskiem. Tylko kto chce tego duopolis?

Wspólna sprawa czy przedmieście Warszawy?

O koncepcji megamiasta i pasa metropolitalnego wzdłuż osi Warszawa - Łódź mówiono już w latach 70. Na początku lat 90. taki projekt stworzył prof. Jacek Damięcki. Jego istotą była szybka komunikacja pomiędzy obydwoma aglomeracjami, oparta o autostrady, szybką kolej i wspólne lotnisko. Wydawało się, że koncepcja trafiła na podatny grunt za rządów prezydenta Łodzi Marka Czekalskiego (1994-1998), zwłaszcza że w tym samym czasie w Warszawie prezydentem był Marcin Święcicki, także z Unii Wolności. Obaj prezydenci usiłowali wylansować hasło "Łódź Warszawa - wspólna sprawa". Zostało tylko hasło.

Wydawało się, że odżyje na dobre w 2002 roku, już za rządów SLD. Premierem był wtedy Leszek Miller, prezydentem Łodzi Krzysztof Panas, a prezydentem Warszawy Wojciech Kozak (Unia Wolności). W warszawskim ratuszu obaj prezydenci podpisali wówczas list intencyjny w sprawie duopolis. Łódź miała się otworzyć na Warszawę poprzez wymyślony przez Panasa tzw. Portal Łódzki, czyli nowoczesne centrum zlokalizowane przy Dworcu Fabrycznym. Panas wkrótce stracił władzę, a jesienią przyszły wybory samorządowe, w których zwyciężył Jerzy Kropiwnicki. Kropiwnicki nie krył swojego sceptycyzmu wobec idei duopolis.

To mogła być straszliwa wizja dla Łodzi. Miasto mogłoby stać się gigantyczną sypialnią. To nie jest przyszłość, którą chciałbym Łodzi zapewnić- mówił Kropiwnicki "Dziennikowi Łódzkiemu" w listopadzie 2002 roku, tuż po wygraniu wyborów._ Łódź nie utraci swojej tożsamości, nie stanie się przedmieściem Warszawy._

Zamiast ścisłego związku miast, który miałby być nową jakością, Jerzy Kropiwnicki opowiadał się za rozwojem połączeń kolejowych i drogowych z Warszawą oraz ulokowaniem międzynarodowego lotniska gdzieś między Łodzią a Warszawą, przy jednoczesnym zachowaniu autonomii Lublinka.

I tak się też stało. Żadnego duopolis. Co innego na Śląsku.

Jak to zrobili na Śląsku

Hasło stworzenia śląskiej metropolii wylansował dwa lata temu "Dziennik Zachodni", ale też prawdą jest, że padło na zupełnie inny grunt i w innych czasach. Łódź i Warszawę dzieli około 130 km, podczas gdy na Śląsku i w Zagłębiu czasem trudno zauważyć, że przekracza się granice miast. Decyzję prezydentów 14 miast Śląska i Zagłębia o stworzeniu Górnośląskiego Związku Metropolitalnego przyspieszyły rządowe plany wprowadzenia specjalnej ustawy aglomeracyjnej. Główne cele GZM to między innymi: ustalenie wspólnej strategii rozwoju dla miast wchodzących w skład Związku, zdobywanie pieniędzy z krajowych i zagranicznych funduszy celowych, zarządzanie drogami, wspieranie innowacyjnych programów gospodarczych, podnoszących poziom konkurencyjności miast.

Na razie GZM ma utrzymywać się ze składek poszczególnych miast. Władze GZM tworzyć będzie 29-osobowe Zgromadzenie, w którym 13 miast będzie miało po dwóch przedstawicieli, a największe, blisko 350-tysięczne Katowice - trzech.

Na razie tylko pociąg

Rozwiązania przyjęte przez śląsko-zagłębiowskie supermiasto pokazują różnice i problemy, na które natrafiała i natrafiać będzie koncepcja warszawsko-łódzkiego duopolis: nierównorzędność partnerów, wielka odległość, rozbieżność interesów. Na razie związki między Warszawą a Łodzią kształtują się w sposób naturalny, bez odgórnych ustaleń. Szacuje się, że codziennie 11 tysięcy łodzian dojeżdża do pracy w Warszawie, mimo braku autostrady i szybkiej kolei. Ale Łódź gospodarczy rozwój w ostatnich latach zawdzięcza własnym atutom (centralne położenie, szlaki komunikacyjne w budowie, niskie wymagania płacowe, duże bezrobocie, liczne uczelnie wyższe) i politycznym koneksjom (premierzy Leszek Miller i Marek Belka)
.

W dodatku duopolis nie są zainteresowane ani obecne władze w Łodzi, ani w Warszawie.

To stara koncepcja, która sprowadzała Łódź do roli sypialni Warszawy - mówi wiceprezydent Łodzi Włodzimierz Tomaszewski. Chcemy rozwoju partnerskiego i rozwoju realnych więzów między dwiema metropoliami, a nie jednej supermetropolii.

Te realne więzy to dla Tomaszewskiego szybka kolej, autostrada do Warszawy i wspólne, transkontynentalne lotnisko między dwoma miastami. Warszawa też nie kryje sceptycyzmu wobec bliskiego związku z ubogim krewnym.

Duopolis to koncepcja futurystyczna, nawet nie na lata, ale na dekady - mówi prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz ustami swojego rzecznika Tomasza Andryszczyka. Warszawa ma wielkie ambicje, chce być nie tylko stolicą Polski, ale i Europy Środkowej. Najpierw musimy scalić okoliczne gminy, które są zainteresowane, i to, wzajemnością, aby się znaleźć w granicach Warszawy.

Andryszczyk, podobnie jak Tomaszewski, podkreśla potrzebę zbliżenia komunikacyjnego i wspólnego lotniska transkontynentalnego. Nie z sympatii do Łodzi, tylko dlatego, że Okęcie jest już faktycznie zapchane. I tyle. Łódź musi wyciągnąć rękę do stolicy

Joanna Leszczyńska: Jakie jest zainteresowanie koncepcją duopolis władz Warszawy i Łodzi?

Prof. Tadeusz Markowski (kierownik Katedry Zarządzania Miastem i Regionem Uniwersytetu Łódzkiego): Obawiam się, że nie wzbudza ona entuzjazmu. Każdy walczy o swoje sprawy i boi się wykonać gest w stronę sąsiada, gdyż będzie źle odebrany. Obecnie żadne kroki w tym kierunku nie są podejmowane.

Które miasto jest bardziej oporne: Warszawa czy Łódź?

- Nie wiem, które jest bardziej zapatrzone w siebie. To występuje przemiennie. Jak ktoś chciał coś zrobić w Łodzi, to ktoś w Warszawie miał wątpliwości. Z kolei jak dyrektor biura rozwoju w Warszawie wyciągał rękę i chciał współpracować z Łodzią, to tu nie było zapału. To jest tak jak, w bajeczce o czapli i żurawiu. Dlatego sądzę, że trzeba interwencji zewnętrznej. Mam nadzieję wylansować to rozwiązanie, gdyż jestem w zespole pracującym nad koncepcją zagospodarowania przestrzennego kraju. Jeżeli to się nie uda, to obszary metropolitalne, układy dualne nie będą wylansowane.

Co na tym duopolis może zyskać Warszawa?

- Szereg firm dzieli dziś swoje funkcje i lokalizuje je w różnych miejscach. Śródmieście Łodzi może być atrakcyjne jako siedziba tych firm, ponieważ koszty lokalizacji będą dużo mniejsze. Wystarczy spojrzeć na centra finansowo - księgowe w gospodarce globalnej. Philips ulokował się w Łodzi właśnie ze względu na niższe koszty. Inne firmy będą też tego typu strategię stosowały, bo wszędzie szuka się oszczędności, żeby wygrać z konkurencją. Takie układy dualne sprawdzają się na całym świecie, wystarczy wymienić duopolis Baltimore - Waszyngton czy Helsinki - Tampere. Zresztą do tej współpracy i tak dojdzie z czasem, niezależnie jak będą współpracować ze sobą politycy. Niezbędna jest tylko infrastruktura komunikacyjna. Szybka kolej z Łodzi musi dowozić menedżerów na Okęcie, bo z naszego Lublinka cudu się nie zrobi.

Dla Łodzi byłaby to szansa wyjścia z zapaści...

- Oczywiście, ale ważne jest, aby Warszawa nie traktowała nas jako konkurenta, tylko jako partnera. Stolica usiłuje nas zdominować pod względem logistycznym, marząc o tym, żeby Łódź została na obrzeżach, a wszystkie drogi prowadziły do Warszawy. Ale to raczej my musimy wyciągać rękę i pokazywać, jakie korzyści można odnieść z koncepcji duopolis, a nie zamykać się w sobie.

Łódź i Warszawa w statystyce

• Liczba mieszkańców (dane za II półrocze 2007 r.) Łódź - 764,2 tys. Warszawa - 1,7 mln

• Liczba zarejestrowanych bezrobotnych Łódź - 45,8 tys. (stopa bezrobocia wynosi 13,9%) Warszawa - 54,2 tys. (stopa bezrobocia - 5,1%)

• Przeciętne wynagrodzenie brutto Łódź - 2.299,19 zł Warszawa - 3.481, 92 zł

• Podmioty gospodarcze (w tys.) Łódź - 95.210 Warszawa - 301.515

• Ilość mieszkań oddanych w tym roku Łódź - 401 Warszawa - 5989

• Saldo migracji (na 1000 osób) Łódź - minus 2,4 Warszawa - plus 4,7

Sławomir Sowa, Joanna Leszczyńska