Lekarze wiedzą jak zapobiec połowie zachorowań na raka

Jak przypomniał prof. Sławomir Majewski, prorektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą, nowotwory złośliwe są uważane za jeden z najpoważniejszych problemów zdrowotnych XXI wieku. Co roku na świecie zapada na nie 11 mln osób, z czego 7 mln umiera. Około 30 mln osób żyje z nowotworem. Szacuje się, że do r. 2020 na raka będzie zapadać 16 mln osób rocznie, a 10 mln będzie umierać z jego powodu.

Nowotwory stanowią ogromne obciążenie ekonomiczne dla budżetów państw, bo nowe skuteczne terapie są zarazem bardzo drogie. Dlatego tak ważne jest popularyzowanie pierwotnej profilaktyki, tj. takiej, która polega na zapobieganiu danemu schorzeniu przez samego pacjenta - podkreślił prof. Majewski.

11 podstawowych zasad, które mogą pomóc zapobiegać rakowi, zostało zawartych w Europejskim Kodeksie Walki z Rakiem z 2003 r. Dotyczą m.in. rzucenia palenia, które jest odpowiedzialne za 25-30% wszystkich nowotworów złośliwych (w tym raków płuca, pęcherza moczowego, gardła i jamy ustnej)
; wystrzegania się otyłości (która zwiększa ryzyko raka macicy, piersi, jelita grubego); codziennej aktywności ruchowej; zwiększenia udziału warzyw i owoców w diecie oraz ograniczeniu mięsa; ograniczenia spożycia alkoholu czy unikania nadmiaru promieni UV (które zwiększa ryzyko nowotworów złośliwych skóry).

Do pierwotnej profilaktyki nowotworowej prof. Majewski zaliczył też szczepienia. W ostatnich latach potwierdzono, że w rozwoju wielu nowotworów biorą udział wirusy. Na przykład przenoszony drogą płciową wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)
przyczynia się do rozwoju raka szyjki macicy, ale też raka sromu, pochwy, prącia, odbytnicy, a wirusy powodujące zapalenie wątroby, jak wirus HBV i HCV, są najczęstszą przyczyną raka tego narządu.

Obecnie istnieją już szczepionki przeciw HPV, które mają obniżać ryzyko raka szyjki. Są one przede wszystkim przeznaczone dla dziewczynek, które nie rozpoczęły jeszcze życia intymnego.

Można się też zaszczepić przeciw HBV, na wirusa zapalenia wątroby typu C ciągle brak szczepionek. Badania wskazują, że dzięki zastosowaniu takiej profilaktyki w wielu krajach (np. Gambia) spadła śmiertelność z powodu raka wątroby.

Prof. Majewski przypomniał, że kraje Europy Środkowo-Wschodniej, również Polska, mają znacznie gorszą sytuację jeśli chodzi o wyniki leczenia raka, niż zachodnie kraje Europy. Jest to po części związane z tym, że Polacy nie mają nawyku zgłaszania się na badania przesiewowe. W naszym kraju na zaproszenia na bezpłatną cytologię, która jest podstawową metodą wykrywania raka szyjki macicy, zgłasza się tylko 15% kobiet, podczas gdy np. we Włoszech odsetek ten wynosi 70%. Wczesne wykrywanie nowotworów w badaniach przesiewowych to tzw. wtórna profilaktyka przeciwnowotworowa. Jak przypomniał prof. Wiesław Jędrzejczak, kierownik Katedry i Kliniki Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych WUM, w Polsce realizowane są trzy programy przesiewowe w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych - program w kierunku wykrywania raka piersi, raka szyjki oraz raka jelita grubego.

Prof. Jędrzejczak przypomniał też, że ważną rolę w profilaktyce wtórnej odgrywa samobadanie się pacjentów i obserwacja własnego ciała. Do lekarza powinniśmy się udać, gdy zaobserwujemy na ciele guzek lub zgrubienie; zmieni się kształt, wielkość lub kolor znamienia; zaczniemy mieć zaparcia; trudności z połykaniem; zauważymy nietypowe krwawienia lub wydzielinę oraz kaszel i chrypkę (zwłaszcza palacze).

Zdaniem dra hab. Sławomira Nazarewskiego, prorektora WUM ds. Klinicznych, Inwestycji i Współpracy z Regionem, aby poprawić wyniki leczenia nowotworów w Polsce, Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych nie powinien ograniczać się tylko do Centrum Onkologii, ale obejmować też inne - np. uniwersyteckie - jednostki medyczne, które posiadają dobrze wykształcona kadrę i odpowiedni sprzęt.

Jak zaznaczył, w województwie mazowieckim tylko 25% chorych na nowotwory jest leczonych w Centrum Onkologii w Warszawie, a reszta w innych ośrodkach medycznych, często w klinikach WUM.

Aby oferować chorym na raka lepszą opiekę specjalistyczną, WUM planuje stworzenie nowocześnie wyposażonego ośrodka onkologicznego. Na terenie kampusu uczelni ma też być zbudowany synchrotron, w którym można będzie leczyć chorych na nowotwory tzw. radioterapią hadronową wykorzystującą wiązki protonów. Daje ona mniej wczesnych i późnych powikłań popromiennych.