Kto zapłaci za niejasną specyfikację

Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 5 czerwca 2014 r. (IV CSK 626/13).

Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego (Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej) na rzecz powoda kwotę z tytułu nienależnie potrąconej kary umownej, ze względu na zwłokę w wykonaniu umowy ?o dzieło, zawartej w warunkach zamówienia publicznego, polegającej na dostarczeniu przez powoda pozwanemu samochodu ciężarowego o zabudowie specjalistycznej typu śmieciarka z żurawiem wraz z wyposażeniem i kompletem dokumentów. Po rozpoznaniu apelacji obu stron sąd apelacyjny zmienił wyrok SO w ten sposób, że oddalił powództwo, oddalił apelację powoda i zasądził koszty postępowania na rzecz pozwanego.

Sąd apelacyjny ustalił, że przed wadliwym wykonaniem zamówionego dzieła powód (jako wykonawca) nie skorzystał z możliwości przyznanych przez przepisy o zamówieniach publicznych, zwrócenia się do zamawiającego (pozwanego) o wyjaśnienie treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ), pomimo że nie miał wystarczającej wiedzy co do rodzaju pojemników, jakie posiada pozwany i do rozładunku których ma służyć zamówiony pojazd. W ten sposób naruszony został art. 354 § 2 Kodeksu cywilnego (k.c.), a pojazd zamiast oddania go pozwanemu w terminie do 6 lutego 2011 r., został przekazany 2 marca 2011 r., tj. 24 dni po terminie określonym ?w umowie; z tego względu oświadczenie ?o potrąceniu złożone przez pozwanego z tytułu kary umownej było skuteczne.

W skardze kasacyjnej powód zarzucił naruszenie art. 354 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 38 prawa zamówień publicznych (p.z.p.), który to przepis stanowi - według powoda - o uprawnieniu wykonawcy, a nie o jego obowiązku wystąpienia o wyjaśnienie treści SIWZ. Ponadto zarzucił nieuwzględnienie art. 29 ust. 1 i art. 30 ust. 1 p.z.p.

Sąd Najwyższy nie uznał skargi za zasadną. W wypadku wątpliwości występujących po stronie wykonawcy, jego obowiązkiem było zwrócenie się do zamawiającego o wyjaśnienie treści SIWZ; zaniechanie tej powinności może być podstawą zarzucenia wykonawcy niedochowania należytej staranności wymaganej od przedsiębiorcy przez art. 355 § 2 k.c. W rozpoznawanej sprawie przesłanki te zostały wypełnione i dlatego zasadne było naliczenie kar umownych za okres zwłoki w wykonaniu zobowiązania przez powoda.

Anna ?Smagowicz-Tokarz, adwokat i associate partner ?w krakowskim biurze ?Rödl & Partner

Kwestia prawna rozważana na gruncie komentowanej sprawy wymagała przeanalizowania przepisów prawa zamówień publicznych, które zobowiązują zamawiającego do rzetelnego określenia przedmiotu zamówienia. Dokonuje on tego poprzez specyfikację istotnych warunków zamówienia (SIWZ). Zgodnie z art. 29 ust. 1 p.z.p. przedmiot zamówienia opisuje się w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie oferty. Dalsze przepisy precyzują wymogi co do treści zamówienia. Jednocześnie regulacje p.z.p. dają wykonawcy prawo do uzyskania od zamawiającego wyjaśnienia treści SIWZ, jeśli uważa, że nie rozumie ich w taki sposób, aby mógł świadomie wykonać zamówienie zgodnie z potrzebami zamawiającego. Stanowi o tym art. 38 ust. 1 p.z.p., według którego wykonawca może zwrócić się ?do zamawiającego o wyjaśnienie treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia i może to uczynić w terminach i na warunkach
określonych w dalszych przepisach.

W komentowanej sprawie powód zwrócił uwagę na te bardzo dokładne wymogi odnośnie do treści zamówienia, jakie stawia zamawiającemu art. 29 ?i nast. p.z.p., uważając za wadliwe uznanie, ?iż art. 38 p.z.p. stanowi normę nakładającą na wykonawcę obowiązek wystąpienia o wyjaśnienie treści SIWZ. Skutkuje to - jak zauważył - przerzuceniem na wykonawcę odpowiedzialności za nieprecyzyjne sformułowanie SIWZ, podczas ?gdy to do obowiązków zamawiającego należy tak opisać przedmiot zamówienia, aby uwzględniał on wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na przedmiot zamówienia.

Sąd natomiast zwrócił uwagę na przepisy kodeksu cywilnego, które jego zdaniem - jako że strony zawarły umowę o dzieło - nie mogą zostać pominięte. Przepis art. 354 § 1 k.c. nakazuje dłużnikowi wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego oraz ustalonym zwyczajom, co oznacza, że w razie wątpliwości, jak odczytać treść zobowiązania, dłużnik powinien o to zapytać wierzyciela. Natomiast art. 354 § 2 k.c. przewiduje współdziałanie wierzyciela z dłużnikiem. Skoro ma się do czynienia z umową, to strony tej umowy powinny dążyć do takiego jej wykonania, które ?im wzajemnie odpowiada. Pomimo więc braku ?w kodeksie cywilnym tak szczegółowych przepisów, jak w prawie zamówień publicznych, ?to ogólny art. 354 k.c. wyraża intencję takiego dookreślenia przez strony treści umowy, jeśli nie jest dla nich dostatecznie jasna, żeby umowę tę można było wykonać. Stąd też zastosowanie ?art. 354 k.c. jest całkowicie uzasadnione w sytuacji,
gdy nawet bardzo szczegółowe wymagania prawa zamówień publicznych względem umowy okazują się niewystarczające. Jednocześnie dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność), którą - w przypadku dłużnika prowadzącego działalność gospodarczą - określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności (art. 355 k.c.).

Wobec tego to pozwany będący tylko przedsiębiorcą wykonującym usługi komunalne nie musiał wiedzieć o występowaniu pojemników starszego ?i nowego typu o różnym kształcie, tzw. dzwona, ?i dlatego w SIWZ na to w ogóle nie wskazał. ?Z kolei powód, producent pojazdów specjalistycznych, powinien to wiedzieć. Z tego względu to bardziej na nim - uwzględniając zawodową staranność wymaganą od profesjonalisty - niż na pozwanym ciążył obowiązek zainteresowania się tym, jakie cechy dodatkowe powinien posiadać zamówiony u niego pojazd, skoro zawodowo trudni się taką produkcją. Od profesjonalisty wymaga się większej staranności, przejawiającej się w szczególności poprzez zwrócenie się ?do zamawiającego o udzielenie potrzebnych informacji.