Kto dostanie Literackiego Nobla?
Dokładnie o godzinie 13 zostanie ogłoszone nazwisko najbardziej oczekiwanego laureata tegorocznej, Literackiej Nagrody Nobla. Jurorów obowiązuje dyskrecja, ale właśnie to sprzyja najróżniejszym spekulacjom. Literacka Nagroda Nobla jest najbardziej kontrowersyjna ze wszystkich przyznawanych. Dlaczego? Być może dlatego, że często wyróżnienie otrzymują osoby najmniej oczekiwane przez znawców tematu. Przez 104 lata przyznawania Literackiej Nagrody Nobla siedem razy nagrody nie przyznano, a cztery razy wyróżniono nią dwie osoby.
Kandydatów do literackiego Nobla zgłaszają poprzedni laureaci, członkowie podobnych akademii w innych państwach, profesorowie literatury i historii literatury z uczelni akademickich, przewodniczący związków pisarzy, PEN-klubów z całego świata oraz sami członkowie Szwedzkiej Akademii.
Kandydatury można zgłaszać do końca stycznia. Jest ich zazwyczaj ok. 500, a po pierwszej selekcji zostaje 150-200 nazwisk. W marcu lista zawęża się do 10-20 nazwisk, przed wakacjami obejmuje maksymalnie 5-8 propozycji. We wrześniu dyskutuje się przeważnie już tylko nad dwiema kandydaturami. Głosowanie odbywa się następująco: sekretarz Akademii obchodzi stół ze srebrna tacą, a akademicy składają na niej karteczki z wybranym nazwiskiem. Obowiązuje absolutna większość głosów - jeżeli nie uda się za pierwszym razem, głosowanie odbywa się ponownie.
Krótkie sylwetki laureatów Literackiej Nagrody Nobla z ostatnich lat:
2004 - ELFRIDE JELINEK w swojej ojczyźnie - Austrii, uchodzi za pisarkę kontrowersyjną. Wysuwano wobec niej zarzuty uprawiania "literackiej pornografii" w powieściach, uznawana jest też za wojującą feministkę. Zadebiutowała zbiorkiem wierszy "Lisas Schatten" w 1967. W 1970 roku ukazała się jej satyryczna powieść pt. "Wir sind lockvoegel baby!". Jej następna powieść "Michael. Ein Jugendbuch fuer die Infantilgesellschaft" z 1972 roku została już dostrzeżona przez krytyków. W 1975 roku wydała kolejną powieść "Die Liebhaberinnen", potem "Die Ausgesperrten" (1980), a tłumaczona w Polsce "Pianistka" oparta na wątkach autobiograficznych powieść, która przyniosła jej międzynarodowe uznanie, ukazała się w 1983 roku. Ta powieść została sfilmowana w 2001 roku przez austriackiego reżysera Michaela Haneke. Po wydaniu powieści "In Lust" (1989), a potem "Gier. Ein Unterhaltungsroman" (2000), Jelinek doklejono etykietkę wojującej feministki. W nocie biograficznej Szwedzka Akademia podkreśla m.in., że jej teksty
"poruszają się między prozą a poezją, zaklęciem i hymnem, zawierają sceny teatralne i sekwencje filmowe".
2003 - urodzony w 1940 roku w Cape Town (RPA) w rodzinie o korzeniach niemieckich i brytyjskich JOHN MAXWELL COETZEE - ubiegłoroczny laureat literackiej nagrody Nobla - to wybitny powieściopisarz południowoafrykański. Jest jedynym dwukrotnym laureatem nagrody Bookera i zdobywcą wielu innych znaczących nagród literackich. W Polsce opublikowano kilka jego powieści - "Czekając na barbarzyńców", "W sercu kraju", "Życie i czasy Michaela K.", "Mistrz z Petersburga". Trzy lata temu ukazała się jego powieść "Hańba". Pierwszym językiem przyszłego pisarza był angielski. Na początku lat 60. Coetzee wyjechał do Anglii, gdzie pracował jako programista komputerowy. Potem studiował literaturę w Nowym Jorku. W 1984 roku otrzymał tytuł profesora literatury w Cape Town. W 2002 roku zamieszkał w Australii.
2002 - ur. w 1929 roku IMRE KERTESZ, węgierski pisarz, nagrodzony Noblem za "za powieści, które przeciwstawiają osobiste doświadczenie jednostki brutalnym zrządzeniom historii". Akademia Szwedzka podkreśliła, że w swojej twórczości 72-letni Kertesz, węgierski Żyd, wraca stale do wydarzenia, które w znacznym stopniu zaważyło na jego życiu - pobycie w Auschwitz.
2001 - V.S. NAIPAUL- ur. w 1932 r. Pisarz pochodzący z Trynidadu i mieszkający w Wielkiej Brytanii, urodził się w Chaguanas w rodzinie hinduskich imigrantów. Jego ojciec był dziennikarzem i pisarzem. Naipaul jest autorem powieści, krótkich opowiadań i reportaży. Zalicza się go do grona pisarzy zaangażowanych. Ukształtowany na styku kilku kultur, Naipaul uczynił motywem swojej twórczości kulturowe kontrasty i destrukcyjny wpływ, jaki kulturowy imperializm Zachodu wywarł i nadal wywiera na tożsamość Trzeciego Świata.
2000 - GAO XINGJIAN- ur. 1940 r., w Ganzhou we wschodnich Chinach, dziś mieszka we Francji. Jest prozaikiem, tłumaczem, dramatopisarzem i krytykiem literackim. W czasie rewolucji kulturalnej został wysłany do obozu reedukacyjnego. Do 1979 roku nie mógł publikować swoich utworów ani wyjeżdżać za granicę. W 1986 roku ostatecznie zakazano w Chinach wystawiania sztuk Gao Xingjiana. Aby uniknąć prześladowań, podjął dziesięciomiesięczną wędrówkę po chińskiej prowincji Sichuan. Na wspomnieniach z tej podróży oparta jest powieść "Soul Mountain", określona przez Akademię Szwedzką jako "jedno z tych wyjątkowych dzieł literackich, nieporównywalnych z niczym innym w światowej literaturze"
1999 - GUENTER GRASS- ur. 1927 r. w Gdańsku. Prozaik, poeta i dramaturg, najgłośniejszy autor niemiecki po II wojnie światowej. Debiutował tomem wierszy "Die Vorzuege der Viudhuehner" (1956), napisał też kilka sztuk teatralnych zbliżonych w poetyce do teatru absurdu. Wielką międzynarodową sławę zyskał dzięki powieści "Blaszany bębenek" (1959), stanowiącej pierwszą część tzw. gdańskiej trylogii, na którą składają się ponadto: opowiadanie "Kot i mysz" (1961) oraz powieść "Psie lata" (1963). Inne jego książki to m.in. "Pod miejscowym znieczuleniem" (1969), "Z dziennika ślimaka" (4971), "Turbot" (1977), "Spotkanie w Telgte" (1979), "Szczurzyca" (1986), "Wróżby kumaka" (1992), "Mój wiek".
1998 - JOSE SARAMAGO- ur. 1922 r. pisarz portugalski. Sławę zdobył dopiero w wieku sześćdziesięciu lat, kiedy po dwu zbiorach wierszy i felietonów oraz tomie opowiadań opublikował swoją trzecią powieść "Baltazar i Blimunda" (1982). W Portugalii miała ona już ponad 20 wydań, została też przetłumaczona na wiele języków i posłużyła jako libretto opery pt. "Blimunda". Wydał też m.in. "Rok śmierci Ricarda Reisa" (1984), "Historię oblężenia Lizbony" (1989) "Ewangelię według Jezusa Chrystusa" (1991), sztukę teatralną "Długie życie Franciszka z Asyżu" (1987), "Zeszyty z Lanzarote" (1994), "Esej o ślepocie" (1995).
1997 - DARIO FO- ur. 1926 r. reżyser, dramatopisarz, aktor włoski. Popularność przyniosły mu występy w telewizyjnym show "Conzonisima". Dario Fo w swym dramatopisarstwie nawiązywał do wizji teatru społecznie zaangażowanego, podobnej do tej, którą realizował Brecht. Ogromna w latach 60. i 70. popularność Dario Fo ostatnio słabła, dopiero przyznanie mu literackiego Nobla ożywiło znów zainteresowanie jego osobą. Tytuły jego sztuk bywają prowokujące np. "Seks", "Dziękuję, troszeczkę spróbuję". Do najważniejszych sztuk Dario Fo należą: "Mistero Buffo", "Przypadkowa śmierć anarchisty", "Pogrzeb pracodawcy".
1996 - WISŁAWA SZYMBORSKA- ur. 2 lipca 1923 r. w Bninie poetka polska. Jej pierwszy tomik poetycki zatytułowany "Dlaczego żyjemy" ukazał się w 1952 r. Od tego czasu wydała osiem kolejnych tomików. Szymborska związana była z redakcją krakowskiego "Życia Literackiego". Znana jest również z zamieszczonych w nim, a później zebranych w formie książkowej felietonów nazwanych "Lektury nadobowiązkowe". Do najbardziej znanych tomów poetyckich Szymborskiej należą: "Wołanie do Yeti" (1957), "Sto pociech" (1967), "Wielka liczba" (1976). W uzasadnieniu decyzji o przyznaniu literackiego Nobla napisano, że nagrodzono poezję, która z ironiczną precyzją pozwala wydobyć historyczny i biologiczny kontekst fragmentów ludzkiej rzeczywistości.
1995 - SEAMUS HEANEY- ur. 1939 r. poeta irlandzki. Zadebiutował dwoma tomami - "Śmierć naturalisty" (1966) i "Drzwi w ciemność" (1964). Dwa następne tomy to "Wyjście z zimy" (1972) i "Północ" (1975). Do najważniejszych zbiorów Heaneya z lat późniejszych należą m.in. "Praca w polu" (1979), "Wyspa i jej stacje" (1984), "Lampka głogu" (1987), "Widzenie rzeczy" (1991). W 1996 r. opublikował tomik wierszy "Poziom ducha". Jest też autorem esejów literackich.
