Havel: Czechy też nie rozwiązały dobrze problemu lustracji

Ten problem u nas w Czechach nie był wcale rozwiązany w taki sposób, żeby mógł służyć za przykład. Ale właściwie nigdzie tak nie było. Z historycznego punktu widzenia rozliczanie komunizmu było czymś całkowicie nowym. Postkomunizm, podobnie jak sam komunizm, był historyczną nowinką. Nie było żadnych doświadczeń, o które można się oprzeć - powiedział Vaclav Havel w Krakowie, na spotkaniu promującym książkę jego autorstwa "Tylko krótko, proszę".

Havel zastrzegł, że choć problem lustracji nie dominuje obecnie w życiu publicznym w Czechach, to jednak mimo upływu 18 lat gazety co tydzień opisują agenturalną przeszłość jakiejś znanej postaci ze świata kultury.

Piszą o tym ludzie, którzy się na tym zupełnie nie znają; którzy wyrywają przypadki z kontekstu i po upływie tylu lat zaczyna to być już groteską - ocenił.

Były prezydent Czech powołał się na własne doświadczenia, gdy umożliwiono mu przeczytanie protokołów z 1965 r., kiedy jako opozycjonista był przesłuchiwany przez służbę bezpieczeństwa.

Jak czytałem własne słowa, to z przerażenia włosy stawały mi dęba, a przy tym jestem absolutnie pewny, że to co tam mówiłem było w tym czasie jedynie właściwe, dobre i możliwe. Byłem wtedy kierownikiem literackim teatru, który codziennie musiał walczyć o swoje istnienie. W związku z tym musiałem używać zupełnie innego języka, niż dysydent w sytuacji radykalnej konfrontacji - wspominał.

Oczywiście nie było tam niczego strasznego i nic by się nie stało, gdyby te protokoły zostały opublikowane. Chodzi mi jedynie o moją własną ocenę tych słów (...) Wspominam o tym dlatego, że przy tej okazji uświadomiłem sobie, jak bardzo ważne jest wyrywanie rzeczy z kontekstu ludzkiego, kontekstu epoki czy języka. Nie znaczy to, że usprawiedliwiam rzeczywistych donosicieli, którzy za pieniądze zdradzali swoich najbliższych bądź przyjaciół - podkreślił Havel.

Dyskusję z Vaclavem Havlem, do której zaproszono Adama Michnika i Kazimierz Kutza, zorganizowało krakowskie wydawnictwo "Znak", które wydało książkę "Tylko krótko, proszę". Havel wspomina w niej czasy prezydentury, przytacza osobiste zapiski i instrukcje wydawane współpracownikom oraz dzieli się z czytelnikami refleksjami.