Do diabła z euro!

Drukarz ma ostatnio tyle roboty, że nie śpi po nocach. Farba na banknotach już się nie rozmazuje, ale każda partia i tak schnie po kilka godzin. Spec od wprowadzania banknotów do obiegu wciągnął do współpracy 35 sklepikarzy, ale fama drukarni pieniędzy w bawarskim Prien szybko obiegła całą okolicę. Dziś ledwo nadąża z drukiem. 33-letni Christian Gelleri nie jest fałszerzem pieniędzy. W środku strefy euro drukuje własną walutę - chiemgauera (czyt. kimgauera). Nazwa pochodzi od Chiemgau, regionu Bawarii nad jeziorem Chiemsee, w którym cyrkuluje jego pieniądz.

Gelleriemu, byłemu nauczycielowi matematyki w miejscowym gimnazjum, pomaga kilka byłych uczennic. Gdy zaczynali cztery lata temu, nikt nie dawał im szans. Dziś w całych Niemczech jest już 18 lokalnych systemów walutowych wzorowanych na chiemgauerze. - Idzie nam świetnie. Już 550 sklepów, przychodni i restauracji akceptuje naszą walutę. W obrocie jest ponad 110 tysięcy chiemgauerów - chwali się Gelleri. - Ludzie dzwonią do nas i proszą o pomoc. Wszystkim mówię, że najważniejsze jest zaufanie, że pieniądz to nie rzecz, tylko umowa między ludźmi.

Bundesbank mógłby zdelegalizować lokalne waluty, ale urzędnicy doceniają ich znaczenie dla regionalnych społeczności: wspierają lokalne gospodarki i organizacje pozarządowe, integrują mieszkańców. Poza tym łączna wartość wszystkich banknotów drukowanych przez oddolne inicjatywy w Niemczech nie przekracza 300 tysięcy euro (łączna wartość europejskiej waluty wynosi 610 miliardów euro).

Najwyższy nominał drukowanego banknotu to 30 chiemgauerów. Jeden chiemgauer to jedno euro. - Jeśli chcesz wejść do gry, musisz wymienić 100 chiemgauerów za 100 euro. Możesz je wydać wszędzie tam, gdzie znajdziesz nasze logo. I masz pewność, że dostaniesz produkt "made in Bavaria" - mówi Gelleri.

Z zarobionymi chiemgauerami przedsiębiorcy przychodzą do stowarzyszenia Gelleriego i wymieniają je na euro, ale nie w stosunku "jeden do jednego". Za 100 chiemgauerów otrzymują 95 euro. Dwa euro idzie na pokrycie kosztów stowarzyszenia, pozostałe trzy na wskazany przez klienta cel charytatywny lub lokalną inwestycję.

W Prien głównym beneficjentem jest miejscowa szkoła - w ubiegłym roku "zarobiła" na walucie Gelleriego 16 tysięcy euro. W innych niemieckich gminach nieformalny podatek idzie na pomoc starszym ludziom, żłobki, stołówki i muzea. Ale korzystają również zrzeszeni w stowarzyszeniu przedsiębiorcy.

- Te pięć euro, które tracimy na każdej setce, nie ma znaczenia - mówi Herbert Rifel, kierownik sklepu Alpenblick w Prien. - Dzięki chiemgauerowi skoczyły nam obroty. Ludzie nie chcą kupować w hipermarketach zaopatrywanych przez światowe giganty. Logo chiemgauera stało się rozpoznawalną marką, poza tym sprzedawcy trafnie uznali, że klient jest gotów zapłacić więcej za lokalny towar. Waluty wielofunkcyjne

Pomysł kilku nastolatek i nauczyciela matematyki z Prien zainspirował w Niemczech wielu lokalnych aktywistów. W kilkudziesięciu berlińskich restauracjach za kawę można płacić berlinerami, w Bremie od 2001 roku sklepikarze przyjmują rolandy zamiast euro, a w Karlsruhe działa też carlo.

Zwolennikami lokalnych pieniędzy są również Brytyjczycy. W okolicach Londynu działa kilkanaście LETS-ów, lokalnych systemów wymiany towarów i usług. W Szwajcarii dużą popularnością cieszy się WIR - wirtualna waluta, którą obracają małe i średnie przedsiębiorstwa. Za oceanem najbardziej znane lokalne środki płatnicze to CalgaryDollar i najstarsze (z 1991 roku) nowojorskie "godzinki" z Ithaca.

Lokalnym walutom sprzyja nie tylko wyrozumiałość rządów narodowych, ale również ich niekompetencja. - Tak było w przypadku kryzysu argentyńskiego w 2002 roku. Gdy wartość narodowej waluty staje się nieprzewidywalna, ludzie zaczynają wymieniać towary lub tworzą własną walutę - tłumaczy Andrzej Sadowski z Centrum imienia Adama Smitha. Gdy pięć lat temu argentyńskie peso poleciało gwałtownie w dół, a bankomaty na ulicach Buenos Aires przestały wypłacać pieniądze, rolę "zastępczego" środka płatniczego odegrała IOU, waluta stworzona spontanicznie przez samorządy lokalne i przez nie gwarantowana. - Dzięki IOU wielu Argentyńczyków uratowało część swoich oszczędności - mówi Sadowski.

Tworząc chiemgauera, Gelleri zastosował jeszcze jeden oryginalny mechanizm. - Nasza waluta się starzeje. Jeśli będziesz ją trzymał w skarpecie, straci na wartości. I to wcale nie z powodu inflacji - mówi Gelleri. Chiemgauer nie ulega inflacji, bo jest sztywno powiązany z euro. Jego wartość w stosunku do europejskiej waluty jest zawsze taka sama. Ale na bawarskich banknotach jest data ważności. Jeśli właściciel nie wyda ich w ciągu trzech miesięcy, banknot traci dwa procent swojej wartości.

Aby przywrócić mu pierwotną wartość, trzeba nakleić na banknot znaczek sprzedawany przez stowarzyszenie. - Chiemgauer "parzy" w ręce. Dzięki temu nikt nie oszczędza, tylko wydaje, a interes się kręci - mówi Gelleri. Ale najważniejsze jest poczucie wspólnoty. Chiemgauer jest umową opartą na zaufaniu.

Łukasz Wójcik